دوره 76 (1402)
دوره 75 (1401)
دوره 74 (1400)
دوره 73 (1399)
دوره 72 (1398)
دوره 71 (1397)
دوره 70 (1396)
دوره 69 (1395)
دوره 68 (1394)
دوره 67 (1393)
دوره 66 (1392)
دوره 65 (1391)
دوره 55 (1390)
دوره 54 (1390)
دوره 53 (1389)
دوره 52 (1388)
دوره 51 (1387)
دوره 50 (1386)
دوره 49 (1385)
دوره 48 (1384)
دوره 47 (1383)
دوره 46 (1382)
دوره 45 (1381)
دوره 44 (1380)
دوره 43 (1379)
دوره 42 (1378)
دوره 41 (1377)
دوره 40 (1376)
دوره 39 (1375)
دوره 38 (1374)
دوره 37 (1373)
دوره 36 (1372)
دوره 35 (1371)
دوره 34 (1370)
دوره 33 (1369)
دوره 32 (1363)
دوره 31 (1362)
دوره 30 (1357)
دوره 29 (1356)
دوره 28 (1355)
دوره 27 (1354)
دوره 26 (1353)
دوره 25 (1352)
دوره 24 (1351)
دوره 23 (1350)
دوره 22 (1349)
دوره 21 (1348)
دوره 20 (1347)
دوره 19 (1346)
دوره 18 (1345)
دوره 17 (1344)
دوره 16 (1343)
دوره 15 (1342)
دوره 14 (1341)
دوره 13 (1340)
دوره 12 (1339)
دوره 11 (1338)
دوره 10 (1337)
دوره 9 (1336)
دوره 8 (1335)
دوره 7 (1334)
دوره 6 (1333)
دوره 5 (1332)
دوره 4 (1330)
دوره 3 (1329)
دوره 2 (1328)
دوره 1 (1327)

    اطلاعات آماری نشریه 

تعداد دوره‌ها 76
تعداد شماره‌ها 246
تعداد مقالات 1,569
تعداد نویسندگان 421
تعداد مشاهده مقاله 1,320,080
تعداد دریافت فایل اصل مقاله 2,843,726
نسبت مشاهده بر مقاله 841.35
نسبت دریافت فایل بر مقاله 1812.44
تعداد مقالات ارسال شده 2,767
تعداد مقالات رد شده 2,230
درصد عدم پذیرش 81
تعداد مقالات پذیرفته شده 216
درصد پذیرش 8
زمان پذیرش (روز) 304
تعداد پایگاه های نمایه شده 17
تعداد داوران 205

نشریۀ علمی زبان و ادب فارسی نخستین نشریۀ علمی دانشگاهی کشور در حوزۀ ادبیات و علوم انسانی است که اولین شمارۀ آن در فروردین 1327 در دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تبریز انتشار یافت. این نشریه در تاریخ 1380/03/01 موفق به کسب رتبۀ علمی و پژوهشی از وزارت علوم شد و در ارزیابی اخیر وزارت متبوع، حائز درجۀ کیفی A گردید. نشریه در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) نمایه شده و درجۀ کیفیت Q2 اخذ کرده است. زمینه های موضوعی نشریه صرفاً ادبیات حماسی و اسطوره، تصوف و عرفان، ادبیات غنایی و تعلیمی، بلاغت و دستور زبان فارسی، تاریخ ادبیات ایران، ادبیات داستانی، نظریه های ادبی و شعر معاصر ایران است.  زمان پذیرش اولیه حدودا ده روز و حداقل زمان داوری مقالات در این نشریه پنج هفته است و از مقالاتی که بعد از داوری مورد پذیرش واقع می شوند مبلغ پنج میلیون ریال بابت داوری و انتشار هزینه دریافت می شود. نشریه تا سال 1397 به صورت چاپی و الکترونیکی منتشر می شده است و از آن تاریخ به بعد تنها به شکل الکترونیکی منتشر می شود. این نشریه با احترام به قوانین اخلاق در نشریات، تابع قوانین کمیتۀ اخلاق در انتشار (COPE) است و از آئین نامۀ اجرایی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در آثار علمی پیروی می نماید و برای بررسی مقالات خود از سیستم مشابهت­ یاب سمیم نور استفاده می کند. دسترسی به مقالات این نشریه آزاد است و تحت نظارت CC-BY-NC می باشد. مقالات نشریه در پایگا­ه های استنادی SID, ISC, DOAJ, SIVILICA، پورتال علوم انسانی و ... نمایه شده است. نویسندگان و پژوهشگران باید هنگام استفاده از مقالات این نشریه، به عنوان نشریه، اطلاعات کتابشناختی و نیز نام مؤلف یا مؤلفان استناد نمایند. در مقالاتی که تهیه و تدوین آنها با مشارکت حامیان انجام می گیرد اشاره به نام حامی و قدردانی از مشارکت او از سوی نویسنده الزامی است.


 

علمی- پژوهشی تصوف و عرفان
«نور» و «نفس» در تفکّر باستان و تصوّف سیار بسطام

افشار عزیزی دولت آبادی؛ فهیمه اسدی؛ علیرضا فاطمی

دوره 77، شماره 250 ، اسفند 1403، صفحه 1-18

https://doi.org/10.22034/perlit.2024.60050.3620

چکیده
  بایزید بسطامی(161-234)، صوفی ای متناقض نما، با تجربۀ عرفانی جدید، زبانی رمزآلود، آنی متفاوت و معراج روحانی، گنجینه ای از عرفان ایرانی و یکی از احیاگران این حکمت است. او در اقوال خود عناصری چون نور و نفس را، برای معرفی امور لطیفه، کشف راز و رمز دریای وجودی انسان، سعادت نفس و حلّ و معماهای وجودی او در اقوال و احوال خود بیان داشته است. فرضیۀ ...  بیشتر

علمی- پژوهشی ادبیات حماسی و اسطوره
شهِ نوذری در روایات ملی (طوس در اسطوره، حماسه و تاریخ)

محمدجعفر یاحقی؛ حمید طبسی؛ اعظم محمدی شکوری

دوره 77، شماره 250 ، اسفند 1403، صفحه 19-40

https://doi.org/10.22034/perlit.2024.60526.3644

چکیده
  چکیدهروایات طوس، پهلوان و شاه‌زادۀ نوذری، از روزگار اوستا تا دوران تدوین متون تاریخی و حماسۀ ملی ایران، دست‌خوش دگرگونی‌های بسیاری شده است. طوس که در اوستا، پهلوانی نام‌آور و یلی جنگ‌جو معرفی شده، در شاهنامۀ فردوسی شاه‌زاده‌ای است که از پادشاهی دور مانده و به بی‌خردی و سبک‌سری شهره شده است. این دوگانگی شخصیتی می‌تواند برآمده ...  بیشتر

علمی- پژوهشی ادبیات حماسی و اسطوره
تأمّلی در بیت پانزدهم دیباچۀ شاهنامه از این پرده برتر ...

محمدحسن جلالیان

دوره 77، شماره 250 ، اسفند 1403، صفحه 41-54

https://doi.org/10.22034/perlit.2025.64609.3742

چکیده
  با وجود تلاشهای بسیاری که برای تصحیح شاهنامۀ فردوسی انجام شده، هنوز در این اثر مسائل فراوانی هست که نیازمند تحقیق و تجدید نظر است و برای هر چه بیشتر نزدیک شدن به آنچه از قلم فردوسی تراویده، لازم است که پژوهشگران درحوزه‌های مختلف مرتبط با این اثر با مراجعه به ضبطهای نسخه‌ها و سنجش و مقایسۀ تصحیح‌های موجود به بازنگری یکایک عناصر این ...  بیشتر

علمی- پژوهشی ادبیات حماسی و اسطوره
تکثیرِ شَرّ (یک بن‌مایۀ اسطوره‌ای و گردشِ‌ آن در متن‌های ایرانی)

خلیل کهریزی

دوره 77، شماره 250 ، اسفند 1403، صفحه 55-70

https://doi.org/10.22034/perlit.2024.62991.3703

چکیده
  یکی از مفاهیمِ بنیادین در اساطیرِ جهان رویش است که در کانونِ پاره‌ای از مهم‌ترین اسطوره‌های ایرانی نیز دیده می‌شود. در پرتوِ این مفهوم می‌توان داستان‌های مهمی از اسطوره‌های ایرانی مانندِ مرگِ کیومرث و رویشِ مشی و مشیانه، کشته شدنِ سیاوش و بندی شدنِ ضحّاک را تحلیل کرد. ظاهراً در کنارِ بن‌مایه‌های معروفی که از مفهومِ رویش برآمده‌اند ...  بیشتر

علمی- پژوهشی تصوف و عرفان
بررسی و تحلیل فی حقیقة‌العشق (مونس العشاق) سهروردی بر اساس رمزگان پنج‌گانة رولان بارت

میرجلیل اکرمی؛ احمد فرشبافیان نیازمند؛ صابر معصومی

دوره 77، شماره 250 ، اسفند 1403، صفحه 71-88

https://doi.org/10.22034/perlit.2024.61715.3667

چکیده
  چکیده رسالة فی حقیقة‌العشق(مونس‌العشّاق) سهروردی(587 – 549 ه.ق.) ضمن اشاره به جلوه‌های عرفانی عشق و حالات آن در دو داستان خلقت آدم و یوسف پیامبر به دلیل اشتمال بر رمز و راز و تفسیرپذیری، امکان تحلیل و خوانش را با محور رمزگان پنج‌گانة رولان بارت که یک مدل تحلیلیِ روشمند و خلاقانه روایات و داستان‌هاست، فراهم می‌آورد. بارت هر متنی را ...  بیشتر

علمی- پژوهشی تصوف و عرفان
پیرامون بیتی از حکیم گنجه (کاوشی در مفهوم «خداوندان خداوند» در منظومه فکری نظامی)

حسن اکبری بیرق؛ مصطفی طیبی

دوره 77، شماره 250 ، اسفند 1403، صفحه 89-110

https://doi.org/10.22034/perlit.2025.59494.3603

چکیده
  تعبیر «خداوندان خداوند» در سرآغاز منظومه‌ خسرو و شیرین نظامی ذیل عنوان «در توحید باری»، نه به لحاظ لفظی و نه معنوی با موازین اصل توحید در کلام اسلامی سازگار نیست. مسأله کانونی این مقاله آن است که با شرح و تفسیر این ابیات، بتواند ضمن تبارشناسی افکار نظامی، برای فهم دقیق ژرفای اندیشه‌های این حکیم سخنور، الگویی معرفت‌شناسانه ...  بیشتر

علمی- پژوهشی ادبیات غنایی و تعلیمی
بررسی گونه شناختی خمسۀ عطایی

عباس واعظ زاده؛ الناز عیوب غازانی

دوره 77، شماره 250 ، اسفند 1403، صفحه 111-134

https://doi.org/10.22034/perlit.2024.61775.3670

چکیده
  خمسه‌سرایی یکی از سنت‌های دیرپای ادب فارسی است که از قرن شش هجری قمری آغاز شد و تا قرن چهاردهم در ایران و سرزمین‌های زیر نفوذ فرهنگ ایرانی ادامه یافت. حکیم نظامی با سرودن «پنج گنج» چنان شهرتی به دست آورد که پس از او، شاعران بسیاری در ایران، شبه قاره، آسیای مرکزی و آسیای صغیر، خمسه‌هایی به زبان‌های فارسی و ترکی سرودند. یکی از ...  بیشتر

علمی- پژوهشی ادبیات داستانی
بررسی نقش، کارکرد و جلوه‌های گماشتگان، نهان‌گویان و نهان‌کاران در داراب‌نامۀ طرسوسی

امیر عباس عزیزی‌فر؛ فاطمه امیری کله جوبی

دوره 77، شماره 250 ، اسفند 1403، صفحه 152-135

https://doi.org/10.22034/perlit.2024.61841.3675

چکیده
  قهرمانان قصه‌ها و داستان‌ها با افراد معمولی متفاوتند و این تفاوت ناشی از کارکردهای شگرف و شگفت آنان و نیز در سرنوشتی است که این افراد دارند. ازآنجا که این افراد «رسالت‌محور» هستند؛ یعنی برای هدف یا اهدافی در متن روایت وارد می‌شوند؛ لذا تا هنگام انجام آن هدف یا رسالت بایسته است زنده و پویا باشند. هدف این پژوهش که با روش توصیفی- ...  بیشتر

علمی- پژوهشی نسخه شناسی
تصحیح چند عبارت از نفثه‌المصدور زیدری نسوی

یاسر دالوند؛ مجید عزیزی هابیل

دوره 77، شماره 250 ، اسفند 1403، صفحه 153-168

https://doi.org/10.22034/perlit.2025.64419.3736

چکیده
  نفثه‌المصدور از مهمترین متون نثر فارسی است که نخستین بار دکتر امیرحسن یزدگردی آن را با استفاده از چهار نسخة خطی، که تاریخ کتابت آن‌ها متأخر بوده است، تصحیح کرده است. باوجود تلاش‌های چندین سالة ایشان در این زمینه، کتاب مذکور – برخلاف آنچه مشهور شده است - مشحون از غلط‌خوانی، تصحیف و بی‌توجهی به ضبط دقیق نسخه‌هاست. در این مقاله ...  بیشتر

علمی- پژوهشی ادبیات غنایی و تعلیمی
جایگاه شاه و درویش هلالی استرآبادی، و پیشینه و تحلیل آن

امیرعلی برقی؛ سعید بزرگ بیگدلی؛ ناصر نیکوبخت

دوره 77، شماره 250 ، اسفند 1403، صفحه 169-186

https://doi.org/10.22034/perlit.2024.62493.3690

چکیده
  بدرالدّین هلالی جغتایی از شعرای مهم و تأثیرگذار اواخر قرن نهم و اوایل قرن دهم هجری است که خصوصاً در غزل و مثنوی از سرآمدان عصر خود بوده است. مشهورترین منظومة او شاه و درویش است که در عصر خود و پس از آن معروف بوده و حتّی به اقتفای آن در ادبیات ترکی هم کسانی چند داستان شاه و درویش ترکی سروده‌اند. روایت‌های مختصر از داستان عاشقانة شاه و ...  بیشتر

علمی- پژوهشی ادبیات داستانی
ژانر اتوپیا در رمان فارسی؛ ویژگی‌ها و زمینه‌های پیدایش

علیرضا اسدی؛ محمد تقی جهانی؛ سلیمان هاشم بیگی

دوره 77، شماره 250 ، اسفند 1403، صفحه 187-202

https://doi.org/10.22034/perlit.2024.57672.3537

چکیده
  اتوپیا ژانری برآمده از نقطه عطف های تاریخی است و اتوپیای ایرانی، برآیند اتفاقات خاص عصر مشروطه و بیداری است. عمده آثار اتوپیایی فارسی در فاصلۀ سالهای 1303 تا 1332 به رشتۀ تحریر درآمده‌اند و این بازۀ زمانی را می توان عصر اتوپیانگاری نامید. این نویسندگان رمان اتوپیایی، با نقد وضع موجود، طرحی از جامعۀ کمال مطلوب را میریختند تا افق دید خوانندگان ...  بیشتر

علمی- پژوهشی ادبیات داستانی
تحلیل آثار داستانی عدنان غریفی با رویکردی زیست‌‌محیطی بر اساس مفهوم قدرت در اندیشه فوکو

فاطمه حیات داوودی

دوره 77، شماره 250 ، اسفند 1403، صفحه 203-221

https://doi.org/10.22034/perlit.2024.62160.3681

چکیده
  طبیعت نقش مهمی در شکل‌دهی به کنش‌های انسانی دارد که در عصر حاضر دچار اختلالاتی گردیده است. چنین مقوله‌ای در آثار داستانی عدنان غریفی نمود بارزی دارد. به همین دلیل ما با روشی توصیفی- تحلیلی به این سؤال پاسخ خواهیم داد که چه عواملی در دور کردن طبیعت از جایگاه ابژگی‌اش و بالطبع آن بحران‌های زیست‌محیطی و انسانی در جوامع آثار داستانی ...  بیشتر

قضا گفت گیر و قدر گفت ده (بررسی جایگاه و وضعیت بیتی در شاهنامه)
دوره 73، شماره 242 ، اسفند 1399، ، صفحه 277-298

https://doi.org/10.22034/perlit.2021.30856.2302

چکیده
  در تصحیح متنی مانند شاهنامه علاوه بر تشخیص نویسش‌ها و بیت‌های اصیل، یافتن جایگاه درست ابیات نیز در محور عمودی کلام اهمیّت ویژه‌ای دارد. زیرا ممکن است کاتبان با پس و پیش نوشتن یا نقل ابیاتی از حافظه در حاشیه یا متن دستنویس‌ها نظم اصیل روایی آنها را دگرگون کنند. یکی از این موارد، بیتِ «قضا گفت گیر و قدر گفت ده / فلک گفت احسنت و مه گفت ...  بیشتر

رخ شطرنج، همان قلعه نیست (بررسی تفاوت‌های مهرۀ «رخ» با «قلعه» در شطرنج با تکیه بر متون کهن ادب فارسی)
دوره 73، شماره 242 ، اسفند 1399، ، صفحه 201-215

https://doi.org/10.22034/perlit.2021.38801.2757

چکیده
  از جمله موضوعاتی که شاعران و نویسندگان در آثار خود با آن مضمون‌آفرینی کرده‌اند، مربوط به بازی شطرنج است. این بازی چون در ادوار مختلف اشکال گوناگونی داشته، اغلب کسانی که با متون ادبی فارسی سروکار داشته‌اند، از آن جمله شارحان، با نادیده‌گرفتن این امر و صرفاً بر اساس شکل امروزی آن، به فهم، شرح و توضیح متون مرتبط پرداخته‌اند. از جملۀ ...  بیشتر

پژوهشی بر نکته‌های نویافته محل زندگی خاقانی و جغرافیای تاریخی تبریز (بر اساس سفینه تبریز)
دوره 69، شماره 233 ، شهریور 1395، ، صفحه 141-160

چکیده
  سفینة تبریز (723-721ق)، نوشتة ابوالمجد محمد بن مسعود تبریزی، آینه­ای است که اوضاع فرهنگی و علمی و ادبی تبریز را در فاصله قرن ششم تا اواسط قرن هشتم نشان می­دهد. این اثر، تنها منبع شناخته شده­ای است که به نقل از «امالی» امین­الدین حاجی بُله تبریزی (م.720ق) به محل زندگی خاقانی شروانی در تبریز اشاره دارد. چنانکه بر اساس حکایت آمده ...  بیشتر

بررسی و تحلیل ویژگی‌های محتوایی و زبانی اشعار حماسی سیاوش کسرایی
دوره 68، شماره 232 ، خرداد 1395، ، صفحه 1-15

چکیده
  داستان‌ها و اشعار مبتنی بر توصیف اعمال پهلوانی و بزرگی‌ها و افتخارات قومی را در تعریف سنتی، حماسه می‌گویند. شعر حماسی از جمله جریان­های عمدة شعر معاصر است که ویژگی­های حماسی آن متناسب با شرایط تاریخی دگرگون شده است. در این پژوهش برای توصیف حماسه، متناسب با نیازهای بیانی تازه، ابتدا به روند تطور تعریف حماسه تا دوره‌ء معاصر اشاره ...  بیشتر

تأثیر زبان و ادبیّات فارسی در ادبیّات دیوانی عثمانی
دوره 68، شماره 231 ، خرداد 1394، ، صفحه 137-155

چکیده
  تعامل، تأثیر و تأثّر فرهنگ، زبان و ادب ملل مختلف امری اجتناب­ناپذیر است. زبان و ادبیّات فارسی، از جهت تأثیرگذاری بر دیگر زبان‌ها و فرهنگ‌ها  و تأثیرپذیری از سایر فرهنگ‌ها، دارای پیشینۀ دور و دراز و قابل اعتنایی است. تعامل زبان فارسی با زبان و ادبیّات ترکی از آن جمله است. این مسأله در دوره‌ای به ضرورت سیاسی، با ورود و هجوم لغات ...  بیشتر

علمی- پژوهشی
حس‌آمیزی به مثابه استعاره مفهومی: بررسی الگوی حس‌آمیزی در شعر سهراب سپهری

مهسا امجدی تنورآغاج؛ ابراهیم اقبالی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 11 بهمن 1402

https://doi.org/10.22034/perlit.2024.59531.3605

چکیده
  مقاله حاضر، نگاهی به پدیده حس‌آمیزی از دیدگاه نظریه استعاره مفهومی است و به تحلیل حس‌آمیزی‌های موجود در شعر سهراب سپهری پرداخته‌است. بعضی از پژوهشگران علوم شناختی، با پیش چشم داشتن سلسله مراتب حواس اولمان، حس‌آمیزی را گونه‌ای از استعاره مفهومی دانسته‌اند؛ همچنان که در ساخت استعاره مفهومی، یک حوزه مفهومی عینی بر یک حوزه مفهومی ...  بیشتر

علمی- پژوهشی
تاملی در زبان ارجاعی شکوائیه‌‌ها در متون تاریخی با تکیه بر شکوائیه ای از راحه الصدور

محمدعلی موسی زاده؛ میرجلیل اکرمی؛ اسدالله واحد؛ رشید اسدی ولیلو

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 17 شهریور 1403

https://doi.org/10.22034/perlit.2024.63215.3706

چکیده
  هنگام مواجهه با متن ادبی، آنچه مفروض تلقّی می‌شود و ارج و ارزش اصلی متن را تقویت می‌کند، شاخصه‌های ادبی آن است اما غنایی‌بودن، مبحثی محتوایی است و متن غنایی با توسل به شاخصه‌های زبان ادبی بر کیفیّت تأثیر خود می‌افزاید. با وجود این، متون غناییِ فاقد ویژگی‌های ادبی، کمابیش نادیده گرفته می‌شوند. در میان اقسام کلام غنایی، شکوائیه‌‌ ...  بیشتر

علمی- پژوهشی
مشکلِ شیوۀ خطّ فارسی در تصحیح و چاپ متون منظوم مطالعۀ موردی: دیوان قطران تبریزی چاپ فرهنگستان زبان و ادب فارسی

رحمان مشتاق مهر

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 06 بهمن 1403

https://doi.org/10.22034/perlit.2025.65483.3768

چکیده
  فرهنگستان زبان و ادب فارسی در سی و چند سال دورانِ فعّالیت خود، علاوه بر واژه ‎گزینی و انتشار مجلّداتی از فرهنگ جامع زبان فارسی و ده‏ ها شماره از نشریّۀ نامۀ فرهنگستان و پیوست‏ ها و ویژه ‎نامه ‏های آن، پیشنهادهایِ خود را دربارۀ خط فارسی از جمله: جدانویسی و پیوسته نویسی کلمات و ترکیبات و اجزای جمله و نحوۀ چینش کلمات در متن از لحاظ رعایت ...  بیشتر

علمی- پژوهشی
معرّفیِ دست‌نویسِ نویافتۀ هزار حکایت صوفیان و مؤلّفِ آن

محمود ندیمی هرندی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 14 بهمن 1403

https://doi.org/10.22034/perlit.2025.63928.3726

چکیده
  کتاب هزار حکایت صوفیان بر‌‌اساسِ سه نسخۀ خطّی تصحیح و در سال 1389 منتشر شد. نسخۀ خطّی چهارم آن نیز در سال 1401 در مقاله‌ای معرّفی گردید. امّا تاکنون نام نویسندۀ آن در پردۀ ابهام بوده است. در گفتار حاضر با شناسایی دست‌نویس دیگری از این کتاب، بعضی ابهامات مرتبط با این متن روشن می‌شود. نسخۀ نویافتۀ هزار حکایت صوفیان در کتابخانۀ ملّی ملک ...  بیشتر

سمیم نور

نرم افزار مشابهت یاب سمیم نور که دانشگاه تبریز برای مقالات فارسی خود از آن استفاده می کند.

DOI

این نشریه برای مقالات خود از کد شناسایی DOI استفاده می کند.

DOAJ

این نشریه از قوانین دسترسی آزاد مقالات پیروی می کند.

ابر واژگان