نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی زبان وادبیات فارسی، دانشگاه تبریز، ایران

2 دانشجوی دوره دکتری دانشگاه هنر اصفهان

3 کارشناس ارشد فناوری اطلاعات

چکیده

سفینة تبریز (723-721ق)، نوشتة ابوالمجد محمد بن مسعود تبریزی، آینه­ای است که اوضاع فرهنگی و علمی و ادبی تبریز را در فاصله قرن ششم تا اواسط قرن هشتم نشان می­دهد. این اثر، تنها منبع شناخته شده­ای است که به نقل از «امالی» امین­الدین حاجی بُله تبریزی (م.720ق) به محل زندگی خاقانی شروانی در تبریز اشاره دارد. چنانکه بر اساس حکایت آمده در سفینه، خانة خاقانی در میدان کهن تبریز واقع بوده است. هدف این جستار، پاسخ به پیشنهاد علمی دکتر شفیعی­کدکنی، دربارة یافتن اطلاعاتی در خصوص میدان کهن و اهمیت داشتن این امر جهت شناسایی محدودة خانة خاقانی است. براساس یافته­های تحقیق، عرصة میدان کهن تبریز واقع در محله مهادمهن در سیر تطور زمان از میان رفته و اینک یادگارهایی از آن با قراین تاریخی باقی مانده است. نویسندگان این مقاله با پرداختن به قراین موجود، علاوه بر بررسی محدوده میدان طی قرن ششم تا زمان حاضر،­ بنابر شواهد و مستندات تاریخی سعی در بازشناسی مسیر بازگشت خاقانی از ضیافتی از راه دروازه سنجاران و دیدارش با اثیرالدین اخسیکتی در کوچة صاین­الدین دارد. روش تحقیق پژوهش، میدانی و تحلیلی، براساس مستندات کتابخانه­ای است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Research on newly discovered facts of Khaghani's residence and historical geography of Tabriz

نویسندگان [English]

  • Hosain Shahbazi 1
  • Sanaz Jaafarpour 2
  • Karim Maimanatnajad 3

1 PHD student of Tabriz University

2 PHD student of Art University Of Isfahan

3 MA

چکیده [English]

Safina-yi Tabriz (721-723 AH),compiled by Abu'l Majd Muhammad Ben Mas'ud Tabrizi, reflector cultural, scientific and literary situation of Tabriz in the sixth century to the eighth century. This exquisite work is the first book that refers to the location of Khaghani's residence in Tabriz. It Quoted from the book of O'Malley by Amin haji bolh (Baleh) Tabrizi (d. 720 AH). Based on the text of the Safina, Khaghani's house in Tabriz was located in the old square area. The purpose of this article is to answer Professor Shafiee Kadkani's recommendations in his article, find information about the old square, and the location of Sayn-Din alley in present structure of Tabriz. Based on the results, old square of Tabriz was located in Mahad-mahin neighbourhood next to the historical Ostad-Shagerd mosque. The research methodology in this article is fieldwork and analytic is based on the documentation library.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Safina-yi Tabriz
  • Khaganieye Shervani
  • Old Square of Tabriz
  • Sanjaran gate
  • Sayn-Din alley
ابن فوطی، عبدالرزاق بن احمد، (1374)، مجمع الآداب فی معجم الالقاب، دوره شش جلدی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ـ تبریزی، ابوالمجد محمد بن مسعود، (1381)، سفینه تبریز، چاپ عکسی از روی نسخه خطی کتابخانه شورای اسلامی، با مقدمه­های عبدالحسین حائری و نصرالله پورجوادی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
ـ حافظ ابرو، عبدالله بن لطف­الله، (1380)، زبدة التواریخ، دوره چهار جلدی، تصحیح: کمال حاج سید جوادی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ـ حشری انصاری تبریزی، محمدامین، (1371)، روضه اطهار؛ مزارات متبرکه و محلات قدیمی تبریز و توابع، تصحیح: عزیز دولت­آبادی، تبریز: ستوده.
ـ روملو، حسن بیگ، (1384)، احسن التواریخ، به اهتمام؛ عبدالحسین نوایی، تهران: اساطیر.
ـ سعیدی، عباس، (1368)، بینش اسلامی و پدیده­های جغرافیایی، مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی.
ـ سمرقندی، دولتشاه بن بختیشاه، (1382)، تذکرة الشعراء، به اهتمام: ادوارد براون، تهران: اساطیر.
ـ سمرقندی، کمال­الدین عبدالرزاق، (1353)، مطلع السعدین و مجمع البحرین (تألیف: 880 ه.ق.)؛ به­اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران: کتابخانه طهوری.
ـ شاردن، ژان، (1372)، سفرنامه شاردن، ترجمه: اقبال یغمایی، دوره پنج جلدی، تهران: نشر توس.
ـ طباطبایی، محمدرضا بن محمدصادق، (1389)، اولاد الاطهار، به کوشش محمد الوانساز خویی، تهران: کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
ـ فصیح خوافی، احمد بن جلال‏الدین، (1386)، مجمل فصیحی، مقدمه: سید محسن ناجی ‌نصرآبادی، تهران: اساطیر.
ـ فضل­الله همدانی، رشیدالدین، (1356)، الوقفیّة الرشیدیّه بخط الواقف فی بیان شرائط امور الوقف و المصارف، چاپ حروفی از روی نسخه اصل، به کوشش: مجتبی مینوی و ایرج افشار، با همکاری عبدالعلی کارنگ، سلسله انتشارات انجمن آثار ملی (شماره 139)، تهران: 2536 (1356).
ـ قبادیانی مروزی، ناصرخسرو، (1381)، سفرنامه، با حواشی و تعلیقات و فهارس اعلام تاریخی و جغرافیائی و لغات، به کوشش: محمد دبیرسیاقی، تهران: زوار.
ـ کارری، جوانی فرانچسکو جملی، (1348)، سفرنامه، ترجمه: عباس نخجوانی و عبدالعلی کارنگ، تبریز: اداره کل فرهنگ و هنر آذربایجان شرقی.
ـ کربلائی، حافظ حسین، (1383)، روضات الجنان و جنات الجنان، تصحیح: جعفر سلطان القرائی، تبریز: ستوده.
ـ مستوفی، حمدالله بن ابی­بکر، (1364)، تاریخ گزیده، به اهتمام: عبدالحسین نوایی، تهران: امیرکبیر.
ـ ــــــــــــــــــــــــــ ، (1381)، نزهة القلوب، محقق محمد دبیر سیاقی، قزوین: حدیث امروز.
ـ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، (1380)، تاریخ روضة الصفا فی سیرة الانبیاء و الملوک و الخلفا (تألیف: 892  ه.ق.)، دوره پانزده جلدی، تصحیح: جمشید کیان‌فر، تهران: اساطیر.
ـ نادر میرزا، (1373)، تاریخ و جغرافی دارالسلطنه، تصحیح: غلامرضا طباطبایی مجد، تبریز: ستوده.
ـ مقالات
ـ افشار، ایرج، (1354)، «وقفیه ابواب البرّ خواجه شیخ غیاث‏الدین محمد کججی»، مجله فرهنگ ایران زمین، شماره 21، 169-208.
ـ پورجوادی، نصرالله، (1379)، «عرفان اصیل ایرانی در سفینة تبریز»، نامة بهارستان، سال اول، شمارة دوم، پاییز و زمستان، صص 59-64.
ـ جعفرپور ناصر، ساناز، (1392)، «بررسی روند توسعه شهری طی شهرسازی ایلخانی با تحلیل بر توسعه شهری تبریز»، نشریه انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، دانشگاه علم و صنعت ایران، شماره 6، صص 89-102.
ـ جلال­پور، حسین، (1394)، «دیوان ظهیر فاریابی در سفینه تبریز»، متن­شناسی ادب فارسی، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، شماره1، پیاپی 25، صص 114-93.
ـ جمالی، شهروز، (1390)، «سفینة تبریز؛ گنجینة ارزشمند علم و ادب»، عرفانیات در ادب پارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، سال دوم، شماره 8، صص 62-80.
ـ شفیعی­کدکنی، محمدرضا، (1381)، «نکته­های نویافته دربارة خاقانی»، نشریه زبان و ادب فارسی، دانشگاه تبریز، دوره 45، شماره 185، صص 1-6.
ـ ــــــــــــــــــــــ ، (1382)، «خاقانی و محیط ادبی تبریز» نامة بهارستان، سال چهارم، شماره اول و دوم، زمستان، دفتر 7 و8، صص 159-164.
ـ کراچی، روح­انگیز، (1390)، «زنان شاعر در سفینه تبریز» کهن­نامه ادب فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی، سال دوم، شماره 2 (پیاپی 4)، صص89-96.