بررسی و تحلیل فی حقیقة‌العشق (مونس العشاق) سهروردی بر اساس رمزگان پنج‌گانة رولان بارت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول، گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات فارسی و زبانهای خارجی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

2 دانشیار، گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات فارسی و زبانهای خارجی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

3 دانشجوی دکتری، گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات فارسی و زبانهای خارجی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

چکیده

رسالة فی حقیقة‌العشق(مونس‌العشّاق) سهروردی(587 – 549 ه.ق.) ضمن اشاره به جلوه‌های عرفانی عشق و حالات آن در دو داستان خلقت آدم و یوسف پیامبر به دلیل اشتمال بر رمز و راز و تفسیرپذیری، امکان تحلیل و خوانش را با محور رمزگان پنج‌گانة رولان بارت که یک مدل تحلیلیِ روشمند و خلاقانه روایات و داستان‌هاست، فراهم می‌آورد. بارت هر متنی را زایا، پویا و دارای تکثّر معنایی می‌داند و معتقد است که از رهگذر زایایی و سیّال بودن متن، متون از یکدیگر متمایز می‌‌گردند. سهروردی ضمن بیان راز آفرینش حُسن و عشق و حُزن به شیوة نوافلاطونی و بهره‌گیری از اندیشة مغانی و لطایف قرآنی به جایگاه آن‌ها در جهان‌شناسی و معرفت شناسی اشراقی می‌پردازد. و عرفایی چون غزالی و بقلی‌شیرازی حُسن و عشق و حُزن را از ارکان اصلی سیر و سلوک دانسته، عشق را حاصل تجلّی حُسن و حُزن را حاصل خوف می‌دانند. این مقاله به روش تحلیلی ـ توصیفی به بررسی صداهای پنهان رسالة فی حقیقة‌العشق سهروردی می‌پردازد و ابعادی از رمزگان را بر خواننده آشکار می‌سازد. رسالة مذکور با توجه به گستردگی رمز و نماد، از نوع متون نوشتنی(باز) است و خواننده در آن منفعل نیست؛ بلکه با به کارگیری خلاقیت خود هر چه در صدد تثبیت معناست، روش ابداعی خود را به کار می‌گیرد. پیشنهاد بارت برای این نوع خوانش، ابداع روشی است که متن از آن ‌طریق فراپاشیده و افشانده می‌شود و خواننده به عنوان تولید کنندة متن حضور دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Review and analysis of Suhrawardi's Fi Haqiqah al-Ashq based on Roland Barthes' Five Codes

نویسندگان [English]

  • Mir jalil Akrami 1
  • Ahmad farshbafian niyazmand 2
  • saber masoumi 3
1 Corresponding author, Professor, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Persian Literature and Foreign Languages, Tabriz University, Tabriz, Iran.
2 Professor, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Persian Literature and Foreign Languages, Tabriz University, Tabriz, Iran.
3 Ph.D Conditon, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Persian Literature and Foreign Languages, Tabriz University, Tabriz, Iran.
چکیده [English]

Sohrevardi’s (1154-1191 CE) Resāla fi ḥaqīqat al-ʿishq while the mystical manifestations of love and its states in the two stories of the creation of Adam and Joseph, provides an opportunity for analysis and interpretation through Roland Barthes’s five-code system. The stories’ inherent symbolism and amenability to interpretation make this analytical framework a methodologically sound and creative approach. Barthes considers every text to be generative, dynamic,, believing that texts are distinguished from each other through fluid nature. Sohrevardi, while explaining the secrets of the creation of beauty, love, and sorrow in a Neoplatonic style, and drawing upon Magian thought and Quranic subtleties, addresses their place within an Illuminationist cosmology and epistemology. Mystics like Ghazali and Baqli Shirazi consider beauty, love, and sorrow as essential pillars of the spiritual journey, seeing love as the result of the manifestation of beauty and sorrow as a result of fear. This article employs a descriptive-analytical method to investigate the hidden voices within Sohrevardi’s Resāla fi ḥaqīqat al-ʿishq, revealing aspects of its codes to the reader. Given its vast use of symbols and allegories, the Resāla is of the type of writable (or open) texts where the reader is not passive. Rather, they use their creativity, and in each attempt to fix a meaning, they employ their own innovative method. Barthes’s suggestion for this type of reading is the creation of a method through which the text is fragmented and scattered, and the reader is present as a producer of the text.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "semiotics"
  • "sohrwardi"
  • "Fi Haqiqat el-eshq"
  • "code"
  • "Roland Barthes"

مراجع

قرآن کریم
 آلن، گراهام. (1397). بینامتنیت، ترجمة پیام یزدانجو، تهران: مرکز.
 آلن، گراهام. (1385). رولان بارت، ترجمة پیام یزدانجو، تهران: مرکز.
 ابوسعید ابوالخیر. (1388). رباعیات ابوسعیدابوالخیر، به تصحیح منوچهر آدمیت، چاپ چهارم، کارآفرینان فرهنگ و هنر.
 احمدی، بابک. (1380). ساختار و تأویل متن، چاپ پنجم، تهران: مرکز.
 بقلی شیرازی، روزبهان. (1383). عبهرالعاشقین، تصحیح و مقدمه هانری کربن، ترجمه محمد معین، تهران: انتشارت منوچهری.
 پورجوادی، نصرالله. (1379). درآمدی به فلسفۀ افلوطین، چاپ سوم، مرکز نشر دانشگاهی.
 پورنامداریان، تقی. (1389). رمز و داستان های رمزی در ادب فارسی، چاپ هفتم، تهران: علمی و فرهنگی.
پورنامداریان، تقی. (1390). عقل سرخ: شرح و تأویل داستان های رمزی سهروردی، چاپ دوم، تهران: سخن.
 چندلر، دانیل. (1387). مبانی نشانه شناسی، ترجمة مهدی پارسا، تهران: سورة مهر.
 خاتمی، محمود. (1390). پیش درآمد فلسفه ای برای هنر ایرانی، تهران: فرهنگستان هنر.
 دیلمی، ابوالحسن علی بن محمد. (1428ق.). عطف‌الالف المألوف علی‌اللام المعطوف، تحقیق حسن محمود عبداللطیف الشافعی و جوزیف نورمنت بل، چاپ اول، بیروت: دارالکتاب اللبنانی.
 ستاری، جلال. (1392). عشق صوفیانه، چاپ هفتم، تهران: نشر مرکز.
 سجودی، فرزان. (1395).  نشانه شناسی کاربردی، چاپ چهارم، تهران: علم.
 سنایی، حکیم ابوالمجد مجدودبن آدم. (1381). دیوان حکیم سنایی غزنوی، با مقدمة بدیع‌الزمان فروزانفر، چاپ اول، تهران: آزادمهر.
 سهروردی، شهاب‌الدین. (1355). مجموعة مصنّفات شیخ اشراق،  به تصحیح و تحشیه و مقدمة سید حسین نصر،  با مقدمه و تحلیل فرانسوی هانری کربن، جلد دوم،  تهران: انجمن فلسفة ایران.
سهروردی، شهاب‌الدین. (1355). مجموعة مصنّفات شیخ اشراق،  به تصحیح و تحشیه و مقدمة سید حسین نصر،  با مقدمه و تحلیل فرانسوی هانری کربن، جلد سوم،  تهران: انجمن فلسفة ایران.
صدری‌نیا، باقر. (1388). فرهنگ مأثورات متون عرفانی(مشتمل بر احادیث، اقوال و امثال متون عرفانی)، چاپ اول، تهران: انتشارات سخن.
 غزالی، احمدبن محمد. (1390). سوانح العشاق، به تصحیح علی محمد صابری، تهران: نشر علم.
 غزالی، احمدبن محمد. (1376). مجموعه آثار فارسی، به اهتمام احمد مجاهد، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
غزالی، محمد. (1380). کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیو جم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
 فردوسی، ابوالقاسم. (1379). نامة باستان، ویرایش و گزارش شاهنامة فردوسی، میرجلال‌الدین کزازی، جلد اول، چاپ اول، تهران: سمت.
 قیصری رومی، محمد داود. (1386). شرح فصوص الحکم، ترجمه سید جلال آشتیانی، چاپ سوم، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
 کربن، هانری. (1388). اسلام در سرزمین ایران، وجوه فلسفی و معنوی، ترجمة رضا کوهکن، ج2، بخش 2، انجمن حکمت و فلسفه ایران.
 گوهرین، سید صادق. (1376). شرح اصطلاحات تصوف، چاپ دوم، تهران: انتشارات زوّار.
 موحد، صمد. (1384). نگاهی به سرچشمه های حکمت اشراق و مفهوم های بنیادی آن، تهران: طهوری
 نجم‌الدین کبری، احمدبن‌عمربن‌محمد. (1368). فوائح‌الجمال و فواتح‌الجلال، ترجمة محمدباقر ساعدی، تهران: انتشارات مروی.
Barthes, R. (1970). Introduction to Structural Analysis of Narratives, Image - music – text, London: Fontana.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 30 اردیبهشت 1403
  • تاریخ بازنگری: 21 مرداد 1403
  • تاریخ پذیرش: 21 مرداد 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار