ادبیات داستانی
سعید کریمی قره بابا
چکیده
زندگی و هنر فرهاد، این عاشق ناکام داستان خسرو و شیرین همواره از آن ظرفیت برخوردار بوده است که در ادبیات فارسی و زبان‌های دیگر مورد تأویل و بازخوانی‌های متفاوت و گاه متضاد با روحِ اصلی داستان قرار گیرد. حضور مستمرّ فرهاد تنها به ساحت شعر محدود نمانده و به عرصه نمایش نیز کشیده شده است. ناظم حکمت نمایش‌نامه شیرین و فرهاد را با نیم‌نگاهی ...
بیشتر
زندگی و هنر فرهاد، این عاشق ناکام داستان خسرو و شیرین همواره از آن ظرفیت برخوردار بوده است که در ادبیات فارسی و زبان‌های دیگر مورد تأویل و بازخوانی‌های متفاوت و گاه متضاد با روحِ اصلی داستان قرار گیرد. حضور مستمرّ فرهاد تنها به ساحت شعر محدود نمانده و به عرصه نمایش نیز کشیده شده است. ناظم حکمت نمایش‌نامه شیرین و فرهاد را با نیم‌نگاهی به منظومه نظامی و شاید از روی افسانه‌ای محلی و براساس موازین رئالیسم سوسیالیستی تألیف کرده است. ما در این مقاله که با روش تحلیلی- توصیفی انجام شده، ابتدا انگاره‌های کلان مارکسیستی را که در تکوین این نمایش‌نامه تأثیرگذار بوده است، برشمرده‌ایم. مخالفت با نهاد سلطنت، طرفداری از مردم فرودست، تأکید بر عشق عمومی در مقابل عشق خصوصی و قهرمان‌سازی از مردمِ عادی پاره‌ای از این آراء است. سپس این بحث را پی گرفته‌ایم که شخصیت فرهاد چه مشخصاتی دارد که حکمت به سراغ این قصه رفته‌است. شخصیت مبارز و انقلابی فرهاد و نیز چهره مبهم و رازآلودِ وی در افسانه‌ها به همراه جثه عظیم و پهلوانانه‌اش از او فردی مستعدّ برای پرداختی سوسیالیستی ساخته است. از طرف دیگر، فرهاد در ادبیات ترکی سیمایی درخشان دارد. تُرکان این تیپ را از ادبیات فارسی گرفته و به اشکال گوناگون پرورش داده‌اند. نفوذ فرهاد در ادبیات عامیانه، دارا بودن ساخت‌مایه‌های نمایشی و برخورداری از پایانی امیدبخش هم از جمله عواملی است که احتمالاً حکمت را به بازنویسی و تبدیل این داستان به نمایش‌نامه علاقه‌مند کرده است.
ادبیات داستانی
محمود شاهرودی؛ مریم خلیلی جهانتیغ؛ احمد شیرخانی
چکیده
در این مقاله هشت ویژگی ادبیات مهاجرت ازمنظر سورن فرانک، در دو رمان بادبادک باز خالد حسینی،نویسندۀ افغانستانی و تماماً مخصوص عباس معروفی، نویسندۀ ایرانی با روش نقد تحلیلی، مورد بررسی قرار گرفته است و به این پرسش های اساسی پاسخ داده شده که 1-ویژگی‌های سطح اجتماعی (مضمونی) فرانک در رمان‌های پیش گفته به چه صورتی منعکس شده است؟ 2-نویسندگان ...
بیشتر
در این مقاله هشت ویژگی ادبیات مهاجرت ازمنظر سورن فرانک، در دو رمان بادبادک باز خالد حسینی،نویسندۀ افغانستانی و تماماً مخصوص عباس معروفی، نویسندۀ ایرانی با روش نقد تحلیلی، مورد بررسی قرار گرفته است و به این پرسش های اساسی پاسخ داده شده که 1-ویژگی‌های سطح اجتماعی (مضمونی) فرانک در رمان‌های پیش گفته به چه صورتی منعکس شده است؟ 2-نویسندگان رمان‌های مورد بررسی، از نظر کاربرد شیوه‌های مهاجرتی درون‌متنی و تصویر آنها در متن رمان( سبک و فرم) چه رویکردی دارند؟ نتایج حاصل از این تحقیق نشان می‌دهد که بیان اثر به صورت شرح حال نویسنده و شخصیت‌های رمان، در هر دو رمان رعایت شده ولی در تماما مخصوص خواننده از لابلای قصه ها به اتوبیوگرافی معروفی می رسد. در مقولۀ ملت و ملی گرایی خالد حسینی پدیدة مهاجرت را مثبت می بیند ومفهوم ملیت برای او معنای تازه ای پیدا کرده اما برای عباس معروفی، مهاجرت غربتی دردناک است که نمی‌تواند خود را با آن وفق دهد. در موضوع رمان به عنوان ژانر اروپایی، رمان بادبادک‌بازکه مخاطبان خویش را نه منطقه‌ای بلکه جهانی می‌داند، یک رمان غربی شناخته می شود اما در رمان تماما مخصوص نگاه نویسنده و رویکرد او به مخاطبان فارسی زبان، موجب شده است تا رمان او غیر اروپایی و ایرانی ارزیابی شود. هیچ یک از دو نویسنده به صراحت به جهانی شدن اشاره نکرده اند و در سطح فرم و سبک آثار آنان منعکس کنندة جهان مهاجرتی درون‌متنی است که در درجۀ اول به ایجاد این جهان از طریق یک حالت ساختاری-فرمی کمک می‌کند.
ادبیات داستانی
حسن ذوالفقاری؛ مریم مقدمی
چکیده
یکی از مسائل مرتبط با زنان شاغل، موانعی است که در مسیر استخدام و ارتقای شغلی آنها وجود دارد. جامعه‌شناسان موانع ارتقای شغلی زنان را براساس پدیده «سقف شیشه‌ای» بررسی و ارزیابی می‌کنند. سقف شیشه‌ای مجموعه عواملی است که موانعی را در مسیر پیشرفت شغلی زنان ایجاد می‌کند. آثار داستانی ازجمله منابع ادبی و فرهنگی هر جامعه‌ای است که ...
بیشتر
یکی از مسائل مرتبط با زنان شاغل، موانعی است که در مسیر استخدام و ارتقای شغلی آنها وجود دارد. جامعه‌شناسان موانع ارتقای شغلی زنان را براساس پدیده «سقف شیشه‌ای» بررسی و ارزیابی می‌کنند. سقف شیشه‌ای مجموعه عواملی است که موانعی را در مسیر پیشرفت شغلی زنان ایجاد می‌کند. آثار داستانی ازجمله منابع ادبی و فرهنگی هر جامعه‌ای است که سهمی در بازتاب وقایع اجتماعی و مسائل مرتبط با دنیای زنان دارد. در شماری از آثار داستانی شخصیت‌های زن با موانعی در ادامه تحصیل، ورود به بازار کار و ارتقای شغلی مواجه هستند. این مقاله درصدد است تا با بررسی داستانهای فارسی که به مسئله اشتغال زنان و شرایط شغلی آنها اشاره شده، برمبنای پدیده سقف شیشه‌ای و روش مطالعه کتابخانه‌ای و تحلیل محتوا موانع ارتقای شغلی آنها را استخراج و تحلیل کند. نتایج نشان می‌دهد که نگرش‌های مردسالارانه، ازدواج، فساد محیط کار و فرزندآوری مهم‌ترین عوامل در ایجاد پدیده سقف شیشه‌ای هستند. این عوامل باعث می‌شود تا ردهبندیهای شغلی در اختیار مردان باشد و تقسیمات براساس جنسیت انجام شود؛ درنتیجه مردان در مشاغل مهم و حساس و زنان در مشاغل متوسط و سطح پایین قرار گیرند.
ادبیات داستانی
ابراهیم رنجبر
چکیده
زندگی ظاهرا مفهومی روشن دارد و انسان پیوسته در پی درک معنی و غایت حیات خود بوده‌است اما تبیین حقیقت آن تا حال میسر نشده‌است. تاریخ رمان نشان داده‌است که این نوع ادبی به معنی و غایت زندگی توجه خاصی دارد. با همین بینش رمان «انجمن نکبت‌زده‌ها» (چاپ اول، 1398) را از لحاظ میزان و چگونگی توجه به معنی و غایت زندگی بررسی کرده‌ایم. روش کار ...
بیشتر
زندگی ظاهرا مفهومی روشن دارد و انسان پیوسته در پی درک معنی و غایت حیات خود بوده‌است اما تبیین حقیقت آن تا حال میسر نشده‌است. تاریخ رمان نشان داده‌است که این نوع ادبی به معنی و غایت زندگی توجه خاصی دارد. با همین بینش رمان «انجمن نکبت‌زده‌ها» (چاپ اول، 1398) را از لحاظ میزان و چگونگی توجه به معنی و غایت زندگی بررسی کرده‌ایم. روش کار این گونه بوده‌است که آرمانها، اهداف و نحوۀ زندگی شخصیتها را از اقوال و احوال و کردارهای آنان، و از تصریحات و کنایات متن رمان استنباط کرده و گفتهایم که نویسنده چگونه زندگی اجتماعی شخصیتها و معنی و غایت زندگی آنان را بازنمایی کردهاست. نتایج بررسی نشان می‌دهند که این رمان به روش بازنمایی واقعیات، بخشی از سیمای جامعه را با دقت خاصی به نمایش گذاشتهاست. در این جامعه نیازهای ابتدایی زندگی مثل بهداشت، معیشت، مسکن و اشتغال به خانوادهها آسیب زده و مردم را چنان مشغول کردهاست که فرصتی برای ایشان نماندهاست تا به آرمانها و درجات بلند معنویات بیندیشند لذا معنی و غایت زندگی در تامین نیازهای ابتدایی زندگی خلاصه شده‌است و این آفتی است برای جامعه‌ای که باید راه ترقی در آمال و آرمانهای بلند را در پیش گیرد.
ادبیات داستانی
آرزو پوریزدان پناه کرمانی
چکیده
یکی از موضوعات مهم زندگی بشر امروز و به تبع آن یکی از مهم‌ترین مختصّات پسامدرنیسم، عدم قطعیت است. نفوذ این اصل به حوزة ادبیّات و تأثیرپذیری رمان از آن سبب جذّابیت هرچه بیشتر رمان‌های مدرن و پست‌مدرن برای خواننده و مشارکت هرچه بیشتر خواننده در خوانش رمان شده‌است. رمان «دیلمزاد» اثر محمّد رودگر یکی از رمان‌های برگزیدة دفاع مقدّس ...
بیشتر
یکی از موضوعات مهم زندگی بشر امروز و به تبع آن یکی از مهم‌ترین مختصّات پسامدرنیسم، عدم قطعیت است. نفوذ این اصل به حوزة ادبیّات و تأثیرپذیری رمان از آن سبب جذّابیت هرچه بیشتر رمان‌های مدرن و پست‌مدرن برای خواننده و مشارکت هرچه بیشتر خواننده در خوانش رمان شده‌است. رمان «دیلمزاد» اثر محمّد رودگر یکی از رمان‌های برگزیدة دفاع مقدّس است که در آن از عوامل گوناگونی برای ایجاد تشکیک و عدم قطعیت بهرهگرفته شده‌است و ساختمایة اصلی آن را عدم قطعیت تشکیل می‌دهد.در جستار حاضر، جلوه‌های متفاوت عدم قطعیت در رمان «دیلمزاد» با روش توصیفی ـ تحلیلی بررسی و از این رهگذر تمهیدات نویسنده برای ایجاد عدم قطعیت و قراردادن خواننده در مرز باور و ناباوری تحلیل شده‌است. یافته‌های تحقیق حکایت از آن دارد که در این رمان، عدم قطعیت در سطوح زبانی، روایت، شخصیّتپردازی، زاویة دید و زمان و مکان داستان نمود یافته و از این میان، در سطح زبانی رمان از برجستگی خاصّی برخوردار است. همچنین نویسنده با داستانیکردن واقعیت و آمیختن خیال و واقعیت به همراه بیتوجّهی به رابطة علّت و معلولی در داستان، بر تشکیک مخاطب و عدم قطعیت داستان افزوده است.
ادبیات داستانی
اعظم نیک‌خواه فاردقی؛ سمیرا بامشکی
چکیده
رمان یکی از گونه‌های رایج ادبی معاصر است که می‌تواند پیوند مستقیمی با بافت سیاسی-اجتماعی هر جامعه داشته باشد. به‌وجود‌آمدن زیرگونۀ رمان اسطوره‌ای در دهه‌های اخیر، این پیوند را مستحکم‌تر کرده است؛ زیرا حماسه‌ها و اسطوره‌ها با قابلیت‌های فراوان خود، به‌خوبی می‌توانند نویسنده را در انعکاس بافت فرامتن و بیان موضع موافق یا مخالفش ...
بیشتر
رمان یکی از گونه‌های رایج ادبی معاصر است که می‌تواند پیوند مستقیمی با بافت سیاسی-اجتماعی هر جامعه داشته باشد. به‌وجود‌آمدن زیرگونۀ رمان اسطوره‌ای در دهه‌های اخیر، این پیوند را مستحکم‌تر کرده است؛ زیرا حماسه‌ها و اسطوره‌ها با قابلیت‌های فراوان خود، به‌خوبی می‌توانند نویسنده را در انعکاس بافت فرامتن و بیان موضع موافق یا مخالفش نسبت به آن، یاری رسانند. ازاین‌رو، رمان‌نویسان نیز آنها را با رویکردهایی متفاوت و گاه متضاد نسبت به بافت فرامتن به کار می‌گیرند. در این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش هستیم که بلقیس سلیمانی به‌عنوان یکی از نویسندگان این نوع از رمان، چرا و چگونه شخصیت‌های شاهنامه را به رمان به هادس خوش آمدید، فراخوانده است؟ برای پاسخ به این پرسش، ابتدا به بررسی بافت سیاسی-اجتماعی زمان نگارش این رمان (دهۀ هشتاد شمسی) پرداخته‌ایم. سپس با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی و از منظر جامعه‌شناسی سیاسی، موضع موافق یا مخالف نویسنده را نسبت به بافت فرامتن خود روشن ساخته‌ایم. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که سلیمانی با فراخوانی کنشگر فعال و هنجارشکن رودابۀ شاهنامه به رمان خود و منفعل‌کردن او دربرابر هنجارهای حاکم بر جامعۀ مردسالار و نمایش پیامدهای منفی این نوع هنجارها برای رودابه به‌عنوان نمایندۀ زنان، سعی دارد گفتمان مردسالاری را از طریق ایجاد تداعی تضاد میان کنش‌های رودابۀ پیش‌متن و رودابۀ بیش‌متن، بازنمایی و تضعیف کند.
ادبیات داستانی
علی کشاورز قدیمی؛ جواد طاهری؛ لیدا نامدار
چکیده
پایان‌بندی از مباحث مهم روایت‌شناسی است. ابهام و ساختار پیچیدۀ داستان پست‌مدرن به تبعیت از فرم، به پایان‌بندی‌های مختلفی می‌انجامد که درک و دریافت نتایج برای مخاطب، گیج‌کننده و بهت‌آور است. در ادبیات‌داستانی‌نوین، بیژن‌نجدی با شکستن فرم و ساختار کلاسیک، اقدام به خلق آثاری نموده، که به انواع فرجام منتهی شده است که اشکال آن ...
بیشتر
پایان‌بندی از مباحث مهم روایت‌شناسی است. ابهام و ساختار پیچیدۀ داستان پست‌مدرن به تبعیت از فرم، به پایان‌بندی‌های مختلفی می‌انجامد که درک و دریافت نتایج برای مخاطب، گیج‌کننده و بهت‌آور است. در ادبیات‌داستانی‌نوین، بیژن‌نجدی با شکستن فرم و ساختار کلاسیک، اقدام به خلق آثاری نموده، که به انواع فرجام منتهی شده است که اشکال آن به صورت چرخشی یا دورانی، فرجام چندگانه، موازی یا همسو، پایان بیپایان، کاذب، باز، قطعی، پیشنهادی و ... است. بهکارگیری این تکنیکهاینوین درپایانبندیهای داستان توسط بیژن‌نجدی نهتنها به جذابیت و تنوع آثار او کمک قابل ملاحظهای کرده است بلکه نشان از خلاقیتهنری و توان بالای نویسندگی او دارد به گونهای که در هر داستانش نمونهای متفاوت از این اشکال دیده می‌شود. از این رهگذر، پژوهش حاضر با هدف تبیین انواع پایان‌بندی در رمان‌های پست‌مدرن نجدی، به روش توصیفی- تحلیلی، به مطالعه موردی داستانهای دو مجموعه یوزپلنگانی که با من دویده اند- دوباره از همان خیابانها می‌پردازد.
ادبیات داستانی
منیژه فرجیان محترم؛ علی دهقان؛ ایوب کوشان
چکیده
فراروایت‌ها نظام‌های عقیدتی و فلسفی فراگیرند که به فعالیت‌ها، نهادها و ساختار اجتماعی، ارزش‌ها و اشکال فرهنگی مشروعیت می‌بخشند. این روایت‌ها که دارای خاستگاه زیستی، مذهبی، اجتماعی و رفتارهای خردگرا و دانش‌محور بودند، در عصر مدرنیته تصویری امیدبخش از آیندۀ بشر ترسیم می‌کردند. اما در دنیای پست‌مدرن، نتوانسته‌اند زندگی انسان‌ها ...
بیشتر
فراروایت‌ها نظام‌های عقیدتی و فلسفی فراگیرند که به فعالیت‌ها، نهادها و ساختار اجتماعی، ارزش‌ها و اشکال فرهنگی مشروعیت می‌بخشند. این روایت‌ها که دارای خاستگاه زیستی، مذهبی، اجتماعی و رفتارهای خردگرا و دانش‌محور بودند، در عصر مدرنیته تصویری امیدبخش از آیندۀ بشر ترسیم می‌کردند. اما در دنیای پست‌مدرن، نتوانسته‌اند زندگی انسان‌ها را سازماندهی کنند و اعتبار خود را از دست داده‌اند. بر این مبنا، پست‌مدرن را شکاکیت در فراروایت‌ها توصیف می‌کنند. منیرو روانی‌پور رمان‌های خود را در فضای پست‌مدرنیستی نوشته است که با مطالعه و تحلیل آنها، می‌توان از چگونگی و انواع فراروایت‌هایی که در جامعه هدف فرو می-پاشند، آگاهی یافت. بدین منظور پژوهش حاضر افول فراروایت‌ها را در رمان «کولی کنار آتش» از این نویسنده بررسی کرده است. چنانکه شواهد و تحلیل جستار حاضر نشان می‌دهد، روانی‌پور برای روایت افول فراروایت‌ها در فضای پسامدرن، صحنة زندگی سنتی را در یک داستان بازسازی کرده و با نمادپردازی ماهرانه، به‌خوبی توانسته است فضای پیچیده و درهمی را بیافریند که مهم‌ترین ویژگی انسان پسامدرن، یعنی بی‌هویتی را ترسیم نماید. فروپاشی سنت‌های اجتماعی، تردید در فراروایت‌های سیاسی چند دهه از تاریخ ایران و نقض اصول داستان‌نویسیِ شیوۀ کلاسیک – به عنوان یک روایت بزرگ - موضوعاتی هستند که این مقاله آنها را در رمان «کولی کنار آتش» بازیابی و تحلیل کرده است.
ادبیات داستانی
کرم نایب پور؛ نغمه ورقائیان
چکیده
احساس یکی از ویژگی‌های مشترک بین شخصیت‌های داستانی و افراد واقعی است. نحوه و میزان بازنمایی احساس در روایت بر سطح ارتباط خوانندگان با دنیای داستان یا مشارکت آنها در رویدادها و موقعیت‌های داستانی و نیز تفسیر آنها از معنای متن تاثیر می‌گذارد. در داستانهای واقع‌گرا، احساس نقش تعیین کننده‌ای در شخصیت‌پردازی روایت دارد. بعد ...
بیشتر
احساس یکی از ویژگی‌های مشترک بین شخصیت‌های داستانی و افراد واقعی است. نحوه و میزان بازنمایی احساس در روایت بر سطح ارتباط خوانندگان با دنیای داستان یا مشارکت آنها در رویدادها و موقعیت‌های داستانی و نیز تفسیر آنها از معنای متن تاثیر می‌گذارد. در داستانهای واقع‌گرا، احساس نقش تعیین کننده‌ای در شخصیت‌پردازی روایت دارد. بعد از پایان نوشته‌ی فریبا وفی یکی از این نمونه‌هاست. طرح داستان در روایت وفی در درجه‌ی اول بر اساس نقش حس صمیمیت یا همدلی در چگونگی آغاز و پایان پیوندهای دوستی میان شخصیت‌های اصلی است. با استفاده از روش روایت‌گری گذشته‌نگر، رمان وفی فرایند درون‌نگری راوی نسبت به دلایلگسست رابطه‌اش با دوستی قدیمی را روایت می‌کند. بنابراین، روایت راویِ اول شخص مفرد در رمان وفی را می‌توان حکایت راوی از سِیر دگرگونی حس‌ها و نگرش‌های او نسبت به رابطه‌ای در گذشته‌اش دانست. با استفاده از رویکرد بینارشته‌ای احساس و روایت، که از زیرشاخه‌های روایت‌شناسی پساکلاسیک است، جستار حاضر تلاش کرده است به بررسی و تحلیل نقش احساس در بعد از پایان بپردازد و به این نتیجه دست یافته است که پیرنگ رمان وفی بر بازنمایی حس‌های شبه‌انسانی همچون حس صمیمیت یا همدلی استوار است. این ویژگیِ آشنا در بعد از پایان مؤید و بسط دهندۀ همدلی خواننده با سرگذشت دو شخصیت محوری و نیز سبب افزایش تاثیر رواییِ آن بر خواننده از طریق تسهیل ارتباط نزدیک‌تر او با رویدادها و موقعیت‌های دنیای داستان می‌شود.
ادبیات داستانی
سعید حاتمی؛ رضا بردستانی؛ حمید جعفری قریه علی
چکیده
سهگانه (Trilogy) یکی از ژانرهای قدیمی در ادبیات نمایشی و داستانی غرب است. نویسندگان مشهوری از زمان یونان باستان تاکنون، آثاری آفریدهاند که جامعۀ نقد ادبی با در نظر گرفتن معیارهایی مشخص و پیکره‌بندی‌ای مستحکم ازنظر تعاریف و مصادیق، آنها را به نام تریلوژی شناخته است. در سال‌های اخیر این ژانر وارد ادبیات داستانی فارسی شده و ...
بیشتر
سهگانه (Trilogy) یکی از ژانرهای قدیمی در ادبیات نمایشی و داستانی غرب است. نویسندگان مشهوری از زمان یونان باستان تاکنون، آثاری آفریدهاند که جامعۀ نقد ادبی با در نظر گرفتن معیارهایی مشخص و پیکره‌بندی‌ای مستحکم ازنظر تعاریف و مصادیق، آنها را به نام تریلوژی شناخته است. در سال‌های اخیر این ژانر وارد ادبیات داستانی فارسی شده و در قالبهای فیلم‌نامه، مجموعههای داستان کوتاه و رمان، آثاری چند که بررسی مهم‌ترین آثار داستانی آنها، موضوع این مقاله است، در این راستا پدید آمده است. ازآنجاکه سهگانهنویسی در ایران تازگی دارد و محقّقان ایرانی به تبیین ماهیّت و معیارهای آن نپرداختهاند، این پژوهش، تلاش می‌کند، میزان انطباق این آثار را با مختصّات سهگانهنویسی که در تعاریفِ معتبر این ژانر؛ نیز در سهگانههای شاخص و مشهور چون «اورستیا» اثر آشیل و «سهرنگ» اثر کیشلوفسکی بازتاب یافته است، واکاوی کند. بر اساس یافته‌های این پژوهش، نویسندگان ایرانی این آثار، در ذهن خود تصوّر جامع و منسجمی از مفهوم سهگانه و مختصّات و معیارهای آن نداشتهاند؛ لذا آثار آنها را می‌توان کم‌وبیش، با تساهل و تسامح، سهگانه تلقّی کرد و اساساً هیچ‌یک از آنها واجد شرایط تامّ، در این زمینه نیستند.
ادبیات داستانی
زهرا کوشکی؛ محمد خسروی شکیب؛ محمدرضا روزبه؛ صفیه مرادخانی
چکیده
«پوچ‌گرایی» تفکری است که ریشه در عوامل مختلفی مانند فقر آرمان، ماده‌گرایی، نداشتن هدف، مرگ‌اندیشی، شکست‌ها و... دارد که در ادوار مختلف به بحران‌های عمیقی در زندگی بشر منجر شده است. برخی «پوچ‌گرایی» و «نیهیلیسم» را دو مقولۀ نزدیک‌به‌‌هم و حتی یکسان می‌دانند؛ ولی واقعیت این است که این دو ازلحاظ معنایی، تفاوت‌هایی ...
بیشتر
«پوچ‌گرایی» تفکری است که ریشه در عوامل مختلفی مانند فقر آرمان، ماده‌گرایی، نداشتن هدف، مرگ‌اندیشی، شکست‌ها و... دارد که در ادوار مختلف به بحران‌های عمیقی در زندگی بشر منجر شده است. برخی «پوچ‌گرایی» و «نیهیلیسم» را دو مقولۀ نزدیک‌به‌‌هم و حتی یکسان می‌دانند؛ ولی واقعیت این است که این دو ازلحاظ معنایی، تفاوت‌هایی با هم دارند؛ در نظر یک انسان پوچ‌گرا، ارزش‌ها و هدف‌ها سقوط می‌کنند؛ اما در نیهیلیسم اساساً ارزش یا هدفی وجود ندارد. در میان نویسندگان معاصر افرادی همچون صادق هدایت نویسندۀ روشنفکر ایرانی و ساموئل بکت نویسنده و نمایش‌نامه‌نویس ایرلندی که به‌حق او را «پدرخواندۀ پوچی» نامیده‌اند، پیام‌آوران فلسفۀ پوچی هستند. هدف نویسندگان در این مقاله، بررسی تطبیقی «پوچ‌گرایی» در آثار مشهور این دو نویسندۀ بزرگ با تأکید بر دو اثر معروف آنها به نام‌های «مالون می‌میرد» و «بوف کور» است. نوع پژوهش حاضر، توصیفی_تحلیلی و شیوۀ گردآوری اطلاعات، کتابخانه‌ای و فیش‌برداری از کتاب‌های دو نویسنده و بررسی محتوای آثارشان است. مطالب جمع‌آوری‌شدۀ موردتحلیل نشان می‌دهد که این دو نویسنده ازلحاظ فکری علاوه بر شباهت‌های زیاد فکری، تفاوت‌هایی نیز با هم دارند؛ هر دو به تأثیر از مکتب سورئالیستی، محاکات را از عالم بیرون به عالم درون برده و با استفاده از افکار و خیالات خود، جهان را پوچ و یأس‌آلود نشان می‌دهند، با این تفاوت که عقاید و نظریات بکت در این داستان بیشتر به «پوچ‌گرایی فلسفی» و عقاید هدایت به آراء و نظریات «نیهیلیست‌ها» نزدیک است.
ادبیات داستانی
حسن ذوالفقاری؛ مریم مقدمی
چکیده
یکی از بحران‌های اجتماعی که به شکل پنهانی پایه‌های خانواده معاصر را تهدید می‌کند، طلاق عاطفی است. فقر عاطفی در روابط زناشویی کارکردهای خانواده را در تأمین سلامت روانی اعضا مختل ساخته و در نتیجه سلامت جامعه را نیز با خطر مواجه می‌سازد. شماری از آثار داستانی در کنار بازتاب وقایع اجتماعی به پدیده طلاق عاطفی نیز توجه کرده‌اند. مقاله ...
بیشتر
یکی از بحران‌های اجتماعی که به شکل پنهانی پایه‌های خانواده معاصر را تهدید می‌کند، طلاق عاطفی است. فقر عاطفی در روابط زناشویی کارکردهای خانواده را در تأمین سلامت روانی اعضا مختل ساخته و در نتیجه سلامت جامعه را نیز با خطر مواجه می‌سازد. شماری از آثار داستانی در کنار بازتاب وقایع اجتماعی به پدیده طلاق عاطفی نیز توجه کرده‌اند. مقاله حاضر با رویکرد تفسیری و ادغام مقوله‌های مستخرج از آثار، دو داستان خانواده‌محور را براساس طلاق عاطفی و با توجه به ویژگی‌های ادبی، زبانی و جامعه‌شناختی بررسی کرده است. داستانهای منتخب عبارت است از پرنده من و رؤیای تبت (از فریبا وفی). خانواده‌محور بودن داستان‌ها، استقبال از آثار و کسب جوایز متعدد از دلایل انتخاب این آثار است. طلاق عاطفی در سطح ادبی با توجه به عناصر داستانی (موضوع، درون‌مایه، شخصیت، گفتگو، فضا و کشمکش) بررسی و تحلیل شده است. در سطح زبانی بار معنایی جمله‌ها و در سطح جامعه‌شناختی علل و نتایج طلاق عاطفی شناسایی و بررسی شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که سطح پایین ارتباطات کلامی و عاطفی، نبود همدلی، احساس تنهایی و کوتاهی شوهر در تعهدات خانوادگی عوامل اصلی در بروز طلاق عاطفی است و پنهان‌سازی، سازگاری، ترک خانه و تمایل به جنس مخالف راهکارهای شخصیت‌های زن در مقابله با این پدیده است.
ادبیات داستانی
زینب نظری؛ محمدعلی محمودی؛ محمدامیر مشهدی
چکیده
داستانهای اقلیمی غالباً بازتاب‌دهندۀ ویژگی‌ها و عناصر مشترکی چون فرهنگ، باورها و آداب‌ورسوم یک منطقۀ جغرافیایی هستند. یکی از حوز‌‌‌ه‌های پنج‌‌گانۀ داستان‌نویسی اقلیمی ایران، حوزۀ داستان‌نویسی اقلیمی غرب یا کرمانشاه است که هویّت مستقلی دارد و پیشینۀ آن تقریباً به قدمت داستان‌نویسی مدرن ایران است. اقلیم کرمانشاه در پدیدآمدن ...
بیشتر
داستانهای اقلیمی غالباً بازتاب‌دهندۀ ویژگی‌ها و عناصر مشترکی چون فرهنگ، باورها و آداب‌ورسوم یک منطقۀ جغرافیایی هستند. یکی از حوز‌‌‌ه‌های پنج‌‌گانۀ داستان‌نویسی اقلیمی ایران، حوزۀ داستان‌نویسی اقلیمی غرب یا کرمانشاه است که هویّت مستقلی دارد و پیشینۀ آن تقریباً به قدمت داستان‌نویسی مدرن ایران است. اقلیم کرمانشاه در پدیدآمدن ادبیات کارگری و بازتاب اندیشه برابریِ حقوق انسانی پیشتاز است. در این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی، ویژگی‌های اقلیمی و عناصر مادی و معنویِ فرهنگی، همچون زبان، باورها، آداب‌ورسوم، معماری، خوراک و پوشاک و... در آثار ابراهیم یونسی، مورد واکاوی و تحلیل قرار گرفته است. یونسی همچون اغلب نویسندگان حوزۀ کرمانشاه رویکرد رئالیستی را برای روایت رمان‌های خود برگزیده است. پس از بررسیهای انجام‌شده مشخص شد که عمدهترین ویژگی‌های اقلیمی غرب با نمودی برجسته و با دقت و ریزبینی بسیار در تمام داستانهای یونسی به چشم میخورد که باعث شده رمان‌های او در زمرۀ آثار ممتاز ادبیات اقلیمی غرب قرار گیرند.
ادبیات داستانی
عباس باقی نژاد
چکیده
احمد محمود نویسنده‌ای اقلیم‌گرا و رئالیست است که آثارش از طُرق مختلف با تاریخ، حوادث و اشخاص تاریخی ارتباط یافته است. «همسایه‌ها» نخستین رمان این نویسنده است که درونمایۀ آن با تلفیقی از مستندات تاریخی، تخیل و خاطراتِ نویسنده تکوین یافته است. «همسایه‌ها» در عین داشتنِ خصوصیات یک روایت داستانی، مثل دیگر رمان‌های محمود، ...
بیشتر
احمد محمود نویسنده‌ای اقلیم‌گرا و رئالیست است که آثارش از طُرق مختلف با تاریخ، حوادث و اشخاص تاریخی ارتباط یافته است. «همسایه‌ها» نخستین رمان این نویسنده است که درونمایۀ آن با تلفیقی از مستندات تاریخی، تخیل و خاطراتِ نویسنده تکوین یافته است. «همسایه‌ها» در عین داشتنِ خصوصیات یک روایت داستانی، مثل دیگر رمان‌های محمود، به روایتِ واقعنگارانۀ یک رویداد مهم تاریخی پرداخته است. جریان «ملی شدن صنعت نفت در ایران» پیرنگِ این رمان است و این حادثۀ تاریخی، نقشی محوری در شاکلۀ آن دارد. ماجراها و مناسباتِ بخش عمدهای از رمان «همسایه‌ها» با این رویداد تاریخی، پیوند محتوایی و ساختاری یافته است. در این مقاله، بازتاب و انعکاس این رویداد و حوادث مربوط به آن در رمان «همسایه‌ها»، همچنین رویکرد و داوری تاریخیِ نویسنده مورد تأمل و بررسی قرار گرفته است. طی آن، شیوۀ بازسازی تاریخ و همانندی و تفاوتهای آن با مستندات تاریخی تبیین شده است.
ادبیات داستانی
آرزو پوریزدانپناه‌کرمانی؛ زینب شیخ‌حسینی
چکیده
«کاخ اژدها»، نخستین جلد از سه‌گانة «پارسایان و من» اثر «آرمان آرین»، اوّلین رمان اسطوره‌ای و یکی از موفّق‌ترین نمونه‌های رمان فارسی نوجوان است. ارتباط این رمان با متون کهن فارسی و میراث فرهنگی ایران درخور تأمّل است. این پژوهش با هدف نشان‌دادن ارتباط متنی میان رمان «کاخ اژدها» و متون پیش از آن با روش توصیفی‌تحلیلی ...
بیشتر
«کاخ اژدها»، نخستین جلد از سه‌گانة «پارسایان و من» اثر «آرمان آرین»، اوّلین رمان اسطوره‌ای و یکی از موفّق‌ترین نمونه‌های رمان فارسی نوجوان است. ارتباط این رمان با متون کهن فارسی و میراث فرهنگی ایران درخور تأمّل است. این پژوهش با هدف نشان‌دادن ارتباط متنی میان رمان «کاخ اژدها» و متون پیش از آن با روش توصیفی‌تحلیلی انجامشدهاست. برای این منظور رویکرد بیشمتنیت، یکی از ارکان نظریة ترامتنیت «ژرار ژنت» به‌عنوان چارچوب نظری این جستار برگزیده شد. در بیشمتنیت، هرگونه تأثیر متنی از متن دیگر مورد بررسی قرار میگیرد. روابط بین متون در بیشمتنیت، نباید از نوع همحضوری و تفسیری باشد؛ بلکه برگرفتگی متون ملاک است. یافته‌های تحقیق حکایت از ارتباط وسیع رمان کاخ اژدها با متون پیش از خود بهویژه شاهنامه دارد. این ارتباط بر اساس مؤلّفههای بیشمتنیت، بیشتر از نوع همانگونگی است تا تراگونگی؛ اگرچه هر 3 فرایند تراگونگی یعنی جابهجایی، افزایش و کاهش نیز در این اثر مشاهده می‌شود که از این میان فرایند کاهش از بسامد بالاتری برخوردار است.
ادبیات داستانی
فریبا رحیمی؛ ناصر علیزاده خیاط؛ آرش مشفقی
چکیده
تقابلهای دوگانه و ساختارشکنانه در رمان‌های زن‌نوشته، با دست‌یابی به زبان و ویژگی‌های اصلی، با کاربرد فرهنگ و ایدئولوژی خاص زنانه در آثار ادبی سروکار دارد. این نوع نقد در آثار داستانی به دو شیوه انجام می‌شود: نخست، جلوه‌های زن که شخصیت و نقش زن را در داستان پررنگ می‌کند. دوم، نقد زنان که در آن به زنان نویسنده و آثار زن‌نوشته توجه ...
بیشتر
تقابلهای دوگانه و ساختارشکنانه در رمان‌های زن‌نوشته، با دست‌یابی به زبان و ویژگی‌های اصلی، با کاربرد فرهنگ و ایدئولوژی خاص زنانه در آثار ادبی سروکار دارد. این نوع نقد در آثار داستانی به دو شیوه انجام می‌شود: نخست، جلوه‌های زن که شخصیت و نقش زن را در داستان پررنگ می‌کند. دوم، نقد زنان که در آن به زنان نویسنده و آثار زن‌نوشته توجه می‌شود. رمان «این خیابان سرعتگیر ندارد» اثر مریم جهانی، یکی از رمان‌های زن‌محوری است که در سال‌های اخیر با دغدغۀ بررسی دنیای زنان جای خود را در میان رمان‌های معاصر فارسی باز کرده است. با توجه به اهمیت این رمان در جریان رمان‌های زن‌نوشته در ادبیات داستانی پس از انقلاب، این جستار به شیوۀ توصیفی- تحلیلی، مبتنی بر عناصر ساختارشکنی تلاش کرده است به واکاوی عناصر زن‌نوشته‌های ادبیات معاصر در این رمان بپردازد و به این نتیجه دست یافته است که این رمان مدرنیستی به شیوۀ ساختارشکنانه در پی ایجاد تردید در تقابل دوگانۀ مرد و زن است. ازاین‌جهت، شخصیت‌های زن داستان موقعیت و هویت زنانۀ خویش را محصول روابط اجتماعی تحمیلی مردسالار می‌دانند که مردان و اقتدار زبان مردانه برایشان آفریده است. زبان نوشتاری متن به سبب انعکاس باورها، جهان‌بینی و عواطف زنانه، برجسته کردن تظلم زنانه در تقابل با مرد، توجه به حس بیزاری و هراس در زنان، حس استقلال زنانه، اعتراض به نگاه سرکوبگر مردانه و پاسخ به آن با شعار «من یک زنم، اما می‌توانم بهتر از یک مرد باشم» و غیره، تلاشی برای رسیدن به سبک زن‌نوشتاری به شمار می‌رود.
ادبیات داستانی
شهین قاسمی
چکیده
این پژوهش به بررسی و تحلیل ساختار پیرنگ و گونۀ روایت با تکیه بر الگوهای نوین ساختارگرایی و روایت‌شناسی در یکی از رمان‌های دفاع مقدس با عنوان ارمیا اثر رضا امیرخانی می‌پردازد؛ ازآنجاکه بیشتر پژوهش‌های انجام‌شده در حوزۀ آثار داستانی دفاع مقدس، به‌نوعی کلی‌گویی و یا حداکثر در حد معرفی عناصر داستان باقی مانده است، در این پژوهش بر ...
بیشتر
این پژوهش به بررسی و تحلیل ساختار پیرنگ و گونۀ روایت با تکیه بر الگوهای نوین ساختارگرایی و روایت‌شناسی در یکی از رمان‌های دفاع مقدس با عنوان ارمیا اثر رضا امیرخانی می‌پردازد؛ ازآنجاکه بیشتر پژوهش‌های انجام‌شده در حوزۀ آثار داستانی دفاع مقدس، به‌نوعی کلی‌گویی و یا حداکثر در حد معرفی عناصر داستان باقی مانده است، در این پژوهش بر آنیم تا برای نخستین بار با تکیه بر الگوهای نوین ساختارگرایی و روایتپردازی که از شیوه‌های نوپا در نقد ادبی به شمار میآید، ساختار پیرنگ و گونۀ روایت در این رمان را بررسی کنیم؛ بنابراین نخست، ضمن معرفیِ نظریههای ساختارگرایی به تاریخچۀ مختصری از این دو علم اشاره خواهد شد و پسازآن دو الگوی ارتباطیِ (پیوندی و گسستنی) در ساختار پیرنگ مورد واکاوی و تحلیل قرار خواهد گرفت. در ادامه بر اساس نظریه پژوهش ضمن بررسی ساختار پیرنگ، بر آنیم تا با تکیه بر الگوهای نامبرده، به واکاوی گونه روایت و کارکردهای آن نیز بپردازیم.
