شعر معاصرایران
مهسا امجدی تنورآغاج؛ ابراهیم اقبالی
چکیده
مقاله حاضر، نگاهی به پدیده حس‌آمیزی از دیدگاه نظریه استعاره مفهومی است و به تحلیل حس‌آمیزی‌های موجود در شعر سهراب سپهری پرداخته‌است. بعضی از پژوهشگران علوم شناختی، با پیش چشم داشتن سلسله مراتب حواس اولمان، حس‌آمیزی را گونه‌ای از استعاره مفهومی دانسته‌اند؛ همچنان که در ساخت استعاره مفهومی، یک حوزه مفهومی عینی بر یک حوزه مفهومی ...
بیشتر
مقاله حاضر، نگاهی به پدیده حس‌آمیزی از دیدگاه نظریه استعاره مفهومی است و به تحلیل حس‌آمیزی‌های موجود در شعر سهراب سپهری پرداخته‌است. بعضی از پژوهشگران علوم شناختی، با پیش چشم داشتن سلسله مراتب حواس اولمان، حس‌آمیزی را گونه‌ای از استعاره مفهومی دانسته‌اند؛ همچنان که در ساخت استعاره مفهومی، یک حوزه مفهومی عینی بر یک حوزه مفهومی انتزاعی افکنده می‌شود تا آن را روشن سازد، در حس‌آمیزی نیز عناصر مربوط به حواس ضعیفتر به حیطه حواس قویتر برده می‌شوند تا موجب درک بهتری از مفهوم شوند.
این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی کوشیدهاست از منظر متفاوتی به صنعت پرتکرار حس‌آمیزی در شعر سپهری نگاه کند و جسمانیت مستتر در ظاهر انتزاعی آثار او را نشان دهد. نتیجه حاصل از بررسی بیش از صد مورد شواهد شعری از سپهری، نشان می‌دهد که تقریبا تمام حس‌آمیزی‌های موجود در شعر او، استعارههایی مفهومی هستند که از الگوی سلسله مراتب حواس تبعیت میکنند. به عبارت دیگر، سپهری همواره در حسآمیزیهایش مفهوم انتزاعی را به عینیت و تجسم نزدیک کرده‌است. این نکته نمایانگر آن است که شعر او بر خلاف ظاهر انتزاعی، باطنی جسمیتیافته و کاملا زمینی دارد.
شعر معاصرایران
عباس باقی نژاد
چکیده
فصل پاییز و پدیده‌ها و عناصر پاییزی، از موضوعات محوری در شعر کودک به شمار می‌آیند. در این نوشتار، رویکرد شاعران کودک و انگیزه‌های آنان در بهره‌مندی از جاذبه‌های دیداری و قابلیت‌های طبیعی و زیستی فصل پاییز بررسی و تبیین شده؛ هم‌چنین، چگونگی بهره‌مندی شاعران کودک از ظرفیت‌های نمادین و اساطیری پاییز در جهت دستیابی به اهداف شعر ...
بیشتر
فصل پاییز و پدیده‌ها و عناصر پاییزی، از موضوعات محوری در شعر کودک به شمار می‌آیند. در این نوشتار، رویکرد شاعران کودک و انگیزه‌های آنان در بهره‌مندی از جاذبه‌های دیداری و قابلیت‌های طبیعی و زیستی فصل پاییز بررسی و تبیین شده؛ هم‌چنین، چگونگی بهره‌مندی شاعران کودک از ظرفیت‌های نمادین و اساطیری پاییز در جهت دستیابی به اهداف شعر کودک، تشریح و تحلیل گردیده است. یافتههای پژوهش نشان می‌دهد بعضی از اشعاری که با موضوعیت پاییز در حوزۀ شعر کودک آفریده شده‌اند، در ایجاد پیوند عاطفی و هنری، میان مظاهرِ فصلِ پاییز و مخاطبان کودک موثر بوده؛ هم‌چنین در آشناساختن خوانندگان با محیط پیرامون و دگرگونیهایی که به واسطۀ رسیدن فصل پاییز در طبیعت و نیز در حیطۀ زندگی انسانی رخ می‌دهد، نقش ایفا میکنند؛ دیگر این‌که اشعار پاییزی کودکان بر اساس نمونههای مورد رجوع در این پژوهش، قابل تفکیک به چند گونۀ کلی با عناوینِ «رویکرد تصویری»، «رویکرد کلاسیک»، «رویکرد تصویری- شناختی» و «رویکرد عام» توانند بود و هر یک از اینگونهها دارای ماهیت و مختصاتی مستقل بوده و برآیند نگرش، سبک و شیوۀ بیانی خاصی هستند که شاعران کودک از آن برخوردارند.
شعر معاصرایران
فرهاد محمدی
چکیده
جدال بین شاعران نوگرا و طرفداران شعر سنتی مسأله‌ای است که در بررسی تاریخی و فرهنگیِ جریان شکل‌گیری شعر نو همواره مورد توجّه محققان بوده است. بحث‌هایی که هر کدام از این دو جناح دربارۀ شعر و ملازمات آن مطرح می‌کردند، بر اساس نقد گفتارها و دیدگاه‌های طرف مقابل شکل می‌گرفت؛ بنابراین با تحلیل گفتارهای هریک از این دو گروه می‌توان مفاهیم ...
بیشتر
جدال بین شاعران نوگرا و طرفداران شعر سنتی مسأله‌ای است که در بررسی تاریخی و فرهنگیِ جریان شکل‌گیری شعر نو همواره مورد توجّه محققان بوده است. بحث‌هایی که هر کدام از این دو جناح دربارۀ شعر و ملازمات آن مطرح می‌کردند، بر اساس نقد گفتارها و دیدگاه‌های طرف مقابل شکل می‌گرفت؛ بنابراین با تحلیل گفتارهای هریک از این دو گروه می‌توان مفاهیم و دیدگاه‌های گروه مقابل را درک کرد. مسألۀ جدال نوگرایان و سنّت‌گرایان در باب شعر نه تنها در محافل ادبی و نشریات مطرح بود، بلکه موضوع شعر شاعران نوپرداز نیز قرار گرفت. طرح ذهنی شاعر در این گونه شعرها بر پایۀ تقابل ماهیّت شعر نو با شعر کلاسیک بنیان نهاده شده است که با تحلیل آنها می‌توان هم به گفتمان شعری نوگرایان پی برد و هم به طور ضمنی دیدگاه سنّت‌گرایان را دریافت. موضوعِ «شعری که زندگی است» از شاملو و شعرِ «هۆنراوه‌کانم» از شیرکو بیکس، شاعر نوگرای کُرد، برگرفته از همین مباحثات مربوط به ماهیّت شعر نو و تفاوت آن با شعر کلاسیک است که در این جستار به روش تحلیلی و بر اساس گفتمان ادبی واکاوی می‌شوند تا مفاهیم و بنیان‌های مشترک گفتمان شعر نو در هر دو ادبیات فارسی و کُردی نشان داده شود. برآیند پژوهش نشان می‌دهد که گفتمان ادبی موجود در این دو شعر موضوع‌محور و کارکردمحور است و هر دو شاعر بیشتر از منظر کارکرد انگیزشی و آگاهی‌بخشی، به تبیین ماهیّت شعر نو و نقد شعر کلاسیک پرداخته‌اند.
شعر معاصرایران
نورالدین پیدا؛ رحمان مشتاق مهر؛ یدالله نصراللهی
چکیده
پس از انقلاب ادبی نیما، جریانها و شاخه‌های متعددی از شعر نیمایی منشعب شد که گاهی رنگ نحله‌ها و مکاتب ادبی غربی نیز به خود گرفت. به تبع گسترش جریان ها و نحله های ادبی، مطالعات و نقدهای گوناگونی دربارۀ آنها صورت پذیرفت. باتوجه به تعدد منابع موجود در حوزة جریان‌شناسی شعر معاصر، نقد و بررسی آنها و مقایسة دایرة مطالعات نویسندگان ...
بیشتر
پس از انقلاب ادبی نیما، جریانها و شاخه‌های متعددی از شعر نیمایی منشعب شد که گاهی رنگ نحله‌ها و مکاتب ادبی غربی نیز به خود گرفت. به تبع گسترش جریان ها و نحله های ادبی، مطالعات و نقدهای گوناگونی دربارۀ آنها صورت پذیرفت. باتوجه به تعدد منابع موجود در حوزة جریان‌شناسی شعر معاصر، نقد و بررسی آنها و مقایسة دایرة مطالعات نویسندگان هر کدام، به درک غثّ و سمین آثار چاپ شده، کمک خواهد کرد. در این مقاله که به شیوۀ توصیفی، تحلیلی و به شکل مقایسۀ آثار، تدوین شده است، سعی کردهایم کتاب‌های حوزۀ جریان‌شناسی شعر را به نقد بگذاریم و هر یک از کتابها را در مقایسه با یکدیگر و نیز در بررسی تحلیلی هر جریان، بسنجیم. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که تکاپوها در تبیین تحولات شعر معاصر، اگرچه بسیار سودمند بوده است، در بعضی از آنها اشکالات اساسی دیده می‌شود. بسیاری از مطالعات جریان‌شناسی، در حد گزاره‌ای توضیحی از یک جریان شعری تقلیل پیدا کرده است و در بهترین حالت برخی از منتقدین به نقد شعر و تفسیر جریان‌های شعری پرداخته‌اند. فقدان معیار و ملاک مشخص در دسته بندی شاعران در جریانها و حتی نام گذاری جریانها و عدم دسته بندی زمانی شفاف برای سبک شعری معاصر، موجب آشفتگی در بعضی از تقسیم بندیها شده است.
شعر معاصرایران
عباس باقی نژاد
چکیده
پست‌مدرنیسم پس از ظهور و ایجاد دگرگونی در ادبیات غرب، مورد توجه برخی نویسندگان و طیفی از شاعران معاصر فارسی قرار گرفت. شمس لنگرودی از شاعرانی است که پس از تجربه‌های زبانی مختلف که پیش و بعد از انقلاب از سرگذراند، به رویه‌ای ساختارشکنانه و زبانی هنجارگریز روی آورد. تحت تأثیر این رویکرد، برخی مختصات در شعر لنگرودی ظهور یافت که با مختصات ...
بیشتر
پست‌مدرنیسم پس از ظهور و ایجاد دگرگونی در ادبیات غرب، مورد توجه برخی نویسندگان و طیفی از شاعران معاصر فارسی قرار گرفت. شمس لنگرودی از شاعرانی است که پس از تجربه‌های زبانی مختلف که پیش و بعد از انقلاب از سرگذراند، به رویه‌ای ساختارشکنانه و زبانی هنجارگریز روی آورد. تحت تأثیر این رویکرد، برخی مختصات در شعر لنگرودی ظهور یافت که با مختصات و مولفههای پست‌مدرنیسم همانندی و قرابت دارد. در این گفتار، شاخصه‌هایی از شعر لنگرودی که با مولفههای پست‌مدرنیسم نزدیکی دارد و به نوعی نشانگر گرایش خودآگاه و ناخودآگاه این شاعر به پست‌مدرنیسم است، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. یکی از این مولفه‌ها، «عدم قطعیت» و تأکید بر نسبی بودن اجزا و عناصر کلام است که به نظر می‌رسد لنگرودی در مواردی از آن در جهت ساختارشکنی، عدم تجانس و نیز گسستِ معنایی استفاده کرده‌است؛ دیگر، «تناقض» (پارادوکس) است که به عنوان شگردی برای تردیدزایی و تکثر معنا در شعر لنگرودی به کار رفته است؛ «عدم پیوستگی» مولفۀ دیگری از پست‌مدرنیسم است که در کلام لنگرودی در جهت ایجاد تردید و شگفتی در خواننده و به کنکاش و چالش ذهنی واداشتنِ او مورد استفاده قرار گرفته است؛ از مولفههای دیگر پست‌مدرنیسم که در شعر لنگرودی ظهوریافته، «تعلیق» است. تعلیق به صورت ترفندی برای ابهام‌آفرینی به کار گرفته شده تا به واسطۀ آن، انتقال پیام و کشف معنای قطعی کلام به تعویق افتد.
شعر معاصرایران
خلیل نیکخواه؛ عفت نقابی
چکیده
تصویر که بازتابی از عاطفه و اندیشه شاعر و راهی برای محسوس ساختن مافی الضمیر وی است، هنگامی ارزش بلاغی خواهد یافت که در راستای پروراندن اندیشه و عاطفه سراینده قرار گیرد. در کار هر هنرمندی یک ایده‌ی مسلط وجود دارد که در لابه‌لای تصویرها، ساختار و مضمون آثارش حضور دارد. شاعری که اندیشه فردی و خلاقانه دارد، درون‌مایه‌ی منسجمی بر آثارش ...
بیشتر
تصویر که بازتابی از عاطفه و اندیشه شاعر و راهی برای محسوس ساختن مافی الضمیر وی است، هنگامی ارزش بلاغی خواهد یافت که در راستای پروراندن اندیشه و عاطفه سراینده قرار گیرد. در کار هر هنرمندی یک ایده‌ی مسلط وجود دارد که در لابه‌لای تصویرها، ساختار و مضمون آثارش حضور دارد. شاعری که اندیشه فردی و خلاقانه دارد، درون‌مایه‌ی منسجمی بر آثارش سایه میافکند و این درونمایه در کنار عاطفهی فردی شاعر، به خلق کلان تصاویر کمک شایانی می‌کند. در این جستار برآنیم که ارتباط دو سویهی عاطفه و اندیشه رادر غزل شهریار و سیمین بهبهانی بر محور تصاویر زبانی و خیالی نشان دهیم. با بررسی غزلیات سیمین بهبهانی و شهریار در یافتیم که در ورای همه تصویرها و صورتها، درون‌مایه‌ی ثابتی که رهبری کلیه ساختها و تصاویر ذهنی شهریار را بر عهده دارد، عشق فردی است که انتظار و فراق را به نمایش میگذارد و اندیشه مسلط بر اندیشه سیمین، مسائل اجتماعی و عشق و اندوهِ حاصل از آن است که شاعر از عشق و عاطفه فردی فاصله می‌گیرد و به عشق اجتماعی روی میآورد و دغدغهی او تصویر مسائل مردم و غم و اندوه آن-هاست.
شعر معاصرایران
بهزاد خواجات
چکیده
پسامدرنیسم یکی از مکتب‌های ادبی متأخر و به‌نوعی آخرین تحول سبکی است که در ادبیات امروز اتفاق افتاده است. این مکتب مقارن برخی تحولات سیاسی و اجتماعی در دهۀ هفتاد خورشیدی و بیشتر از طریق ترجمۀ متون نظری به فضای ادبی ایران راه جست و مورد توجه عده‌ای از شاعران و اهل نظر قرار گرفت، اما این جریان به‌قدر تازگی خود در میان برخی منتقدان و ...
بیشتر
پسامدرنیسم یکی از مکتب‌های ادبی متأخر و به‌نوعی آخرین تحول سبکی است که در ادبیات امروز اتفاق افتاده است. این مکتب مقارن برخی تحولات سیاسی و اجتماعی در دهۀ هفتاد خورشیدی و بیشتر از طریق ترجمۀ متون نظری به فضای ادبی ایران راه جست و مورد توجه عده‌ای از شاعران و اهل نظر قرار گرفت، اما این جریان به‌قدر تازگی خود در میان برخی منتقدان و مخاطبان غریب و نامأنوس نشان می‌دهد بهخصوص این‌که نمیتوان با معیارهای معهود ادبی به آثاری ازایندست راه یافت. در این مقاله تلاش شده است که دری برای ورود به این بحث گشوده شود و برای درک آنچه در شعر امروز به نام پسامدرنیسم اتفاق افتاده، به دلایل این پیچیدگیها و غریبنمایی در چهار شاخص زبانی، معنایی، زیباشناختی و فرم پرداخته شود و سپس برای روشنتر شدن بحث و تفهیم بیشتر نمونههایی از شاعران وابسته به این جریان (بنابرآنچه در مجلات و کتاب‌های تبارشناسی آمده) درج شود. این پژوهش نشان داده است که برای فهم نمونههای اصیل جریان پسامدرن بعضاً نیاز به تعریف جدیدی در حیطۀ عناصر شعری خواهد بود چراکه برخی از عناوین مطرحشده سابقهای در شعر فارسی ندارند.
شعر معاصرایران
مسعود دهقانی
چکیده
ایرج‌میرزا و احمد شوقی تشابهات زیادی از نظر شخصیت هنری با هم دارند. یکی از این موارد، تأثیرپذیری از حکایت‌های اخلاقی لافونتن است. هم ایرج‌میرزا و هم شوقی اشعار متعددی را به پیروی از حکایت‌های اخلاقی لافونتن پدید آورده‌اند که در این میان تشابهات و تفاوت‌های خاصی وجود دارد. ایرج‌میرزا یکی از شاعران بزرگی است که در عصر مشروطه ...
بیشتر
ایرج‌میرزا و احمد شوقی تشابهات زیادی از نظر شخصیت هنری با هم دارند. یکی از این موارد، تأثیرپذیری از حکایت‌های اخلاقی لافونتن است. هم ایرج‌میرزا و هم شوقی اشعار متعددی را به پیروی از حکایت‌های اخلاقی لافونتن پدید آورده‌اند که در این میان تشابهات و تفاوت‌های خاصی وجود دارد. ایرج‌میرزا یکی از شاعران بزرگی است که در عصر مشروطه ترجمه‌های منظوم موفقی از حکایت‌های اخلاقی لافونتن ارائه نمود. او در شعر «کلاغ و روباه» با استفاده از توان هنری خود توانسته با ایجاد تغییرات متعددی، عناصر بومی و فارسی را به ترجمۀ منظوم خود بیفزاید و شعر مستقلی را پدید آورد. ترجمۀ منظوم ایرج میرزا از حکایت‌های اخلاقی لافونتن یکی از جلوه‌های اصلی تجدد در مضامین شعر فارسی به حساب می‌آید که ویژگی‌های متنوعی در حوزۀ بومی‌سازی واژگان، مضامین و تخیل دارد که بررسی هریک از این موارد در تحلیل سیر ادبیات تطبیقی در ایران بسیار مؤثر خواهد بود. از سوی دیگر، شوقی با تعمـق در آثار شاعران نامدار عرب و تأثیر گرفتن از ادبیات برجسـتۀ اروپـا به‌ویـژه فرانسه، دریچه‌های جدیدی را به روی شعر عربی گشود. بخشی از اشعار شوقی که از زبان حیوانات نقل شده‌اند، از آثار موفق او به شما می‌آیند. شوقی با تأثیرپذیری از لافونتن در این فن مهارت فراوان یافت.
شعر معاصرایران
فریبا میرزامحمدنیا؛ محمد علی گذشتی؛ عالیه یوسف فام
چکیده
سبک‌شناسی انتقادی رویکرد جدیدی است که ریشه در زیبایی‌شناسی انتقادی دارد و به تأثیر از دیدگاه‌های مکتب فرانکفورت پدید آمده است. بررسی متغیرهای سبکی یک متن از منظر انتقادی به کشف ایدئولوژی متن و چگونگی رابطة متن با مرکز سلطه منتهی می‌شود. در اشعار شاملو از منظر سبک‌شناسی انتقادی لایة کاربردشناختی و لایة بلاغی و واژگانی قابل‌بررسی ...
بیشتر
سبک‌شناسی انتقادی رویکرد جدیدی است که ریشه در زیبایی‌شناسی انتقادی دارد و به تأثیر از دیدگاه‌های مکتب فرانکفورت پدید آمده است. بررسی متغیرهای سبکی یک متن از منظر انتقادی به کشف ایدئولوژی متن و چگونگی رابطة متن با مرکز سلطه منتهی می‌شود. در اشعار شاملو از منظر سبک‌شناسی انتقادی لایة کاربردشناختی و لایة بلاغی و واژگانی قابل‌بررسی هستند. ذیل لایة کاربردشناسی به بررسی دو متغیر سبکی تکثیر معنا و نوع نگاه هنجارشکن شاملو به اسطورهها پرداخته شده و تحلیل این شاخصهها به یاری نظریة زیبایی‌شناسی انتقادی صورت پذیرفته است. ذیل لایة بلاغی و واژگانی دو متغیر سبکی باستانگرایی و تکرار مورد واکاوی قرار گرفته که از منظر زیبایی‌شناسی انتقادی این شاخصهها در خدمت هنجارگریزی زمانی و تقبیح الگوی قدرت در دوران مدرن و نفی سلطه و سرکوب قرار میگیرند. در این بررسیها، اشعار شاملو در موضعی نفیگرا نسبت به مرکز سلطه قرار دارند. او به یاری شاخصههای سبکی، تکساحتی شدن انسان مدرن و الگوی قدرت در جوامع معاصر را نقد می‌کند.
شعر معاصرایران
عبدالاحد غیبی؛ حسن اسماعیل زاده؛ /فرشته اصغری
چکیده
محمدحسین شهریار، شاعر پرآوازه ایران‌زمین و جبران خلیل جبران، شاعر و نویسنده سرشناس لبنانی، در دنیای معاصر بیشتر به نحله ادبی رمانتیسم منتسب‌اند. اما با وجود این، در برهه‌ای از زندگی، گرایش عارفانه در آثارشان رنگ بیشتری به خود می‌گیرد. علی‌رغم این‌که شهریار، مسلمان و جبران معتقد به آیین مسیحیت بود اما در آثارشان مفاهیم، نمادها ...
بیشتر
محمدحسین شهریار، شاعر پرآوازه ایران‌زمین و جبران خلیل جبران، شاعر و نویسنده سرشناس لبنانی، در دنیای معاصر بیشتر به نحله ادبی رمانتیسم منتسب‌اند. اما با وجود این، در برهه‌ای از زندگی، گرایش عارفانه در آثارشان رنگ بیشتری به خود می‌گیرد. علی‌رغم این‌که شهریار، مسلمان و جبران معتقد به آیین مسیحیت بود اما در آثارشان مفاهیم، نمادها و اصطلاحات عرفانی مشترکِ درخورتأملی به چشم میخورد. این پژوهش بر آن است تا نگرشها و تمایلات عارفانه این دو ادیب و شاعر فرهیخته را در بهکاربردن برخی مفاهیم، اصطلاحات و تعابیر عرفانی مشترک، چون عشق حقیقی و مجازی، وحدت وجود، مناجات عارفانه، مقام تسلیم و رضا، محبت، شهود، تسبیح و ثنا و هم‌چنین کاربست برخی نمادهای عرفانی مشترک نظیرِ شب و روز، آتش و پروانه، می و شراب، صبح و شب و نور به‌صورت تطبیقی موردبحث و بررسی قرار دهد.
شعر معاصرایران
سجاد آیدنلو
چکیده
فردوسی در اوایل پادشاهی ضحّاک چهار بیت در بیان بی‌رسمیِ هوس‌آلود او سروده است: پس آیین ضحّاک وارونه‌خوی ز مردان جنگی یکی خواستی کجا نامور دختری خوب‌روی پرستنده کردیش در پیش خویش چنان بُد که چون می‌بدیش آرزوی بکشتی/ به گُشنی/ به کشتی که با دیو برخاستی به پرده اندرون پاک بی‌گفت‌و‌گوی نه رسم کیی بُد نه آیین کیش دشواری ...
بیشتر
فردوسی در اوایل پادشاهی ضحّاک چهار بیت در بیان بی‌رسمیِ هوس‌آلود او سروده است: پس آیین ضحّاک وارونه‌خوی ز مردان جنگی یکی خواستی کجا نامور دختری خوب‌روی پرستنده کردیش در پیش خویش چنان بُد که چون می‌بدیش آرزوی بکشتی/ به گُشنی/ به کشتی که با دیو برخاستی به پرده اندرون پاک بی‌گفت‌و‌گوی نه رسم کیی بُد نه آیین کیش دشواری اصلیِ این قطعه در ضبط، قرائت و معنای مصراع دومِ بیت دوم و سپس ارتباط یا استقلال معناییِ دو بیتِ آغازین و دو بیت پایانی است. در نسخه‌های شاهنامه ده ضبط مختلف برای مصراع دومِ بیت دوم دیده می‌شود و شارحان و محقّقان هم ده معنا برای آن پیشنهاد کرده‌اند. نگارنده با نقد ضبط‌ها، خوانش‌ها و معانیِ گوناگون و بر پایۀ دلایل و قراینی مانندِ نگاشتۀ «بکشتی» در بیشترِ دست‌نویس‌ها، بودن مصراعی مشابه به لحاظِ نحوی و معنایی در جای دیگر شاهنامه، توجّه به دریافتِ سنّتیِ بعضی کاتبان و خوانندگان شاهنامه از طریقِ نسخه‌بدل‌های این ابیات، توضیح گزارشی در بندهش و... ضبط و قرائتِ «به کشتی که با دیو برخاستی» را محتمل‌تر می‌داند و برای هر چهار بیت به صورت پیوسته (موقوف‌المعانی) این تفسیر را پیشنهاد می‌کند که ضحّاک به هنگامِ برانگیخته شدن شهوتش دختری خوب‌روی و پاک‌دامن را در اختیار مردی جنگجو و دیوافکن می‌نهاد تا در برابر نگاه او با آن دختر نزدیکی کند و منظور فردوسی از «آیین ضحّاک وارونه‌خوی» احتمالاً همین کارِ ناشایست است.
شعر معاصرایران
ناصر بهرامی
چکیده
یکی از رایج‌ترین مقوله‌های دستوری در زبان‌های دنیا جملات پرسشی است، جملات پرسشی در شعر معاصر ازجمله اشعار امیرهوشنگ ابتهاج گاهی نقش‌های معنایی منظوری دارند و کاربرد آنها برای سؤال نیست، بلکه برای تعجب، خبر دادن، یأس، شکایت، اعتراض، توبیخ، ملامت و ... به کار می‌روند. این پژوهش با هدف شناخت مقوله‌های معنایی – منظوری جملات پرسشی ...
بیشتر
یکی از رایج‌ترین مقوله‌های دستوری در زبان‌های دنیا جملات پرسشی است، جملات پرسشی در شعر معاصر ازجمله اشعار امیرهوشنگ ابتهاج گاهی نقش‌های معنایی منظوری دارند و کاربرد آنها برای سؤال نیست، بلکه برای تعجب، خبر دادن، یأس، شکایت، اعتراض، توبیخ، ملامت و ... به کار می‌روند. این پژوهش با هدف شناخت مقوله‌های معنایی – منظوری جملات پرسشی در اشعار امیرهوشنگ ابتهاج (سایه) نوشته شدهاست. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی است. جامعۀ آماری تمام دفترهای شعر سایه است و به‌صورت تصادفی ۱۲۰ غزل، ۸۴ شعر نیمایی، ۱۷ دوبیتی، ۱۰ مثنوی و ۸ قطعه موردبررسی قرار گرفت، سایه در ۱۸۷ مورد از جملات پرسشی در معنای ثانوی استفاده کرده‌است. نتیجۀ پژوهش نشان می‌دهد که ابتهاج از ۲۸ مورد از کارکردهای معنای ثانوی جملات پرسشی استفاده نمودهاست. تحلیل آماری دادهها بیانگر این نکته است که پربسامدترین کارکردهای اغراض ثانوی جملات پرسشی به ترتیب عبارتاند از: آرزو، اعتراض، تعجب، شکایت، اظهار عجز، تردید، استفهام انکاری، یأس و ناامیدی، تعظیم و تأکید و تقریر خبر و جلبتوجه .
شعر معاصرایران
دادیار حامدی؛ میرجلال الدین کزازی؛ غلامرضا سالمیان
چکیده
به‌کارگیری عناصر حماسی از ویژگی‌های غزل امروز است. سیمین بهبهانی از شاعرانی است که به این امر توجّه ویژه‌ای نشان داده است. او برای این کار، عناصر بلاغی‌ای نظیر مبالغه و مفاخره را به کار می‌گیرد و در توصیف پدیده‌های طبیعت از اصطلاحات خاص حماسه و ستیز بهره می‌جوید. سادگی تشبیه در غزل‌های بهبهانی و به‌کارگیری وجه‌شبه‌های سازگار ...
بیشتر
به‌کارگیری عناصر حماسی از ویژگی‌های غزل امروز است. سیمین بهبهانی از شاعرانی است که به این امر توجّه ویژه‌ای نشان داده است. او برای این کار، عناصر بلاغی‌ای نظیر مبالغه و مفاخره را به کار می‌گیرد و در توصیف پدیده‌های طبیعت از اصطلاحات خاص حماسه و ستیز بهره می‌جوید. سادگی تشبیه در غزل‌های بهبهانی و به‌کارگیری وجه‌شبه‌های سازگار با حماسه، لحن حماسی غزل او را تقویت می‌کند؛ علاوه بر این استفاده از مشبّهبههای مبتنی بر عظمت و بزرگی، بر این امر تأثیرگذار است. هم‌چنین بهبهانی گاهی مضمونهای حماسی غزلهایش را با بهرهگرفتن مناسب از وزنهای پرطنین بیان می‌کند. ایراندوستی شاعر موجب شده است که او توجه ویژه‌ای به اسطورههای ایران کهن نشان بدهد. در غزل‌های او نبرد با نیروهای اهریمنی و دیوان را می‌توان دید و اشارههایی به شخصیّتهای اسطورهای و حماسی نیز وجود دارد. در این میان گاهی اسطورههایی چون رستم و ضحّاک به شکلی متفاوت از اصل خویش در آمدهاند.
شعر معاصرایران
بهنوش رحیمی هرسینی؛ علی حیدری
چکیده
حافظ از تکرار معنی برخلاف تکرار لفظ در سطح بیت، ابایی نداشته‌است؛ شاهد ما در اثبات این ادعا، استفادۀ او از واژگان و عبارات مترادف است. ریزبینی و نکته‌سنجی حافظ در توجه به اختلاف‌های معنایی واژگان مترادف مثال‌زدنی است. وی علاوه‌بر هم‌معنایی و ترادف، به اختلاف‌ها و حتی گاه تضاد‌های معنایی این واژگان به‌ظاهر مترادف نظر داشته ...
بیشتر
حافظ از تکرار معنی برخلاف تکرار لفظ در سطح بیت، ابایی نداشته‌است؛ شاهد ما در اثبات این ادعا، استفادۀ او از واژگان و عبارات مترادف است. ریزبینی و نکته‌سنجی حافظ در توجه به اختلاف‌های معنایی واژگان مترادف مثال‌زدنی است. وی علاوه‌بر هم‌معنایی و ترادف، به اختلاف‌ها و حتی گاه تضاد‌های معنایی این واژگان به‌ظاهر مترادف نظر داشته و هر واژه را در بافت معنایی مناسب به کار گرفته‌است. نکتۀ قابل‌توجه دیگر، آرایش واژگان و عبارات مترادف در ابیات اوست؛ حافظ مفاهیم مترادف را به‌صورت گروه کلمه و به دنبال یکدیگر نمی‌آورد؛ بلکه واژۀ دوم را در جملۀ مستقل دیگری، جانشین واژه یا عبارت نخست می‌کند. این روش، شگرد جادویی او در آمیختن معانی و آفریدن معانی شگفت و تازه است. آرایش واژگان مترادف، توجه به جزییات معانی آنها و به کار بردن آنها در بافت‌های متناسب با معنایشان، به حافظ توانایی فراوان در آفرینش معانی بدیع و تصاویر هنری شگفت بخشیده‌است. او با این مترادف‌سازی‌‌ها، علاوه‌بر ایجاد تناسبات لفظی و معنوی، پارادوکس‌های بدیع، طنزهای ملیح و مخفی و... می‌آفریند و بر ابعاد و گسترۀ معنی در هر بیت می‌افزاید. در حدود 5درصد از ابیات حافظ، مفاهیم مترادف جانشین یکدیگر شده‌اند. حافظ در آفرینش این مفاهیم علاوه‌بر مفردات زبان، از معانی کنایی عبارات، روابط مجازی واژگان و ساختن ترکیب‌های تازه سود جسته‌است.
شعر معاصرایران
حسن شامیان؛ سمانه جعفری
چکیده
نفثهالمصدور یکی از شاهکارهای بدیع نثر فنی و مصنوع در حوزة زبان و ادب فارسی است که شهابالدین محمد خرندزی زیدری نسوی آن را در شرح مصائب روزگار جلالالدین خوارزمشاه در زمان حملة مغول نوشته است. این کتاب دارای نثری منشیانه و فصیح است که نویسنده در تصنیف آن توجه فراوانی به کاربرد آرایه‌های بدیعی، بیانی، آیات، احادیث و لغات و اصطلاحات ...
بیشتر
نفثهالمصدور یکی از شاهکارهای بدیع نثر فنی و مصنوع در حوزة زبان و ادب فارسی است که شهابالدین محمد خرندزی زیدری نسوی آن را در شرح مصائب روزگار جلالالدین خوارزمشاه در زمان حملة مغول نوشته است. این کتاب دارای نثری منشیانه و فصیح است که نویسنده در تصنیف آن توجه فراوانی به کاربرد آرایه‌های بدیعی، بیانی، آیات، احادیث و لغات و اصطلاحات عربی دارد. سؤال مطرح این است که آیا نویسنده در کاربرد آرایه‌های زبانی از الگوی خاصی پیروی کرده یا این‌که این عناصر را تنها بهمنظور آرایش لفظی و معنوی کلام خود بهکار برده است. در پاسخ به این پرسش باید گفت که زبان فنی این اثر، دارای الگوی منسجمی در ژرفساخت است که نویسنده به پیروی از آن، دست به گزینش صنایع و آرایه‌های لفظی و معنوی زده و از یکسو کنایه و تشبیه را بیشتر از استعاره و مجاز بهکار برده و از سوی دیگر به پیروی از همین الگو از میان آرایه‌های بدیع لفظی، انواع گونههای سجع و جناس را برگزیده و در ایجاد موسیقی زبان اثر خود از آنها بهره برده است. در حوزة بدیع معنوی نیز کاربرد صنعت اغراق، تضمین و تلمیح که زیرساختی تشبیهی دارد، صبغة تشبیهی زبان نفثهالمصدور را پررنگتر کرده است.
شعر معاصرایران
الله کرم عباسی؛ محبوبه خراسانی؛ محمود حیدری
چکیده
هر اثر ادبی، نشان از جهان‌بینی و اندیشۀ صاحب اثر دارد و بر اساس فضای اجتماعی و سیاسی جامعه شکل می‌گیرد. رضا براهنی نویسندۀ رمان رازهای سرزمین من، بسان مصلحی اجتماعی، متأثر از فضای حاکم بر جامعۀ ایران و به‌ویژه تبریز در میان سال‌های 1337- 1357، به بیان افکار اجتماعی-سیاسی خود با هدف اصلاح جامعه دست زده است، ازاین‌رو، تحلیل اندیشه‌های ...
بیشتر
هر اثر ادبی، نشان از جهان‌بینی و اندیشۀ صاحب اثر دارد و بر اساس فضای اجتماعی و سیاسی جامعه شکل می‌گیرد. رضا براهنی نویسندۀ رمان رازهای سرزمین من، بسان مصلحی اجتماعی، متأثر از فضای حاکم بر جامعۀ ایران و به‌ویژه تبریز در میان سال‌های 1337- 1357، به بیان افکار اجتماعی-سیاسی خود با هدف اصلاح جامعه دست زده است، ازاین‌رو، تحلیل اندیشه‌های نویسنده از دیدگاه ادبیات پسااستعماری حائز اهمیت است. پژوهش حاضر با روش تحلیل محتوایی، درونمایههای فکری این رمان را مانند سنت و مدرنیته، وضعیت نابسامان اجتماعی، جایگاه زنان در جامعه، من و دیگری، سیاستزدگی، خودباختگی، فرادست و فرودست و استعمارستیزی کاویده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که این اثر با تکیه بر مؤلفههای ادبیات پسااستعماری درونمایههای چون تقابل سنّت و مدرنیته، سلطۀ مردانۀ جامعه سنتی و فرودست و فرادست غربی، مشکلات اخلاقی و خودباختگی و تزلزل هویت به تصویر میکشد، اما در مقابل، تکیه بر اعتقادات و اندیشۀ اساطیری برای رسیدن به هویت پیشین، مبارزه علیه اعتقاد به برتری نژاد غربی و استعمارستیزی را نیز تبلیغ می‌کند.
شعر معاصرایران
راضیه فانی؛ فیروز فاضلی؛ محمود رنجبر
چکیده
طنز موقعیت طنزی برگرفته از تصویرها، تصور‌ها و مفاهیم است که می‌تواند آمیزه‌ای از رفتار، موقعیت، صحنه و گفتار باشد. در میان داستان نویسندگان معاصر، عباس معروفی در آثار خود، از ساخت موقعیت‌های طنز‌آمیز برای نشان‌دادن مشکلات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی سود جسته است. ازاین‌رو در تحقیق حاضر تلاش می‌شود تا انواع موقعیت‌های طنز‌آمیز ...
بیشتر
طنز موقعیت طنزی برگرفته از تصویرها، تصور‌ها و مفاهیم است که می‌تواند آمیزه‌ای از رفتار، موقعیت، صحنه و گفتار باشد. در میان داستان نویسندگان معاصر، عباس معروفی در آثار خود، از ساخت موقعیت‌های طنز‌آمیز برای نشان‌دادن مشکلات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی سود جسته است. ازاین‌رو در تحقیق حاضر تلاش می‌شود تا انواع موقعیت‌های طنز‌آمیز در دو اثر معروفی و شگردهای ایجاد و بازتاب اجتماعی آنها موردبررسی قرار گیرد. با تفحص در موقعیت‌های موجود در این آثار میبینیم که عامل کلیدی ایجاد موقعیت‌های طنز‌آمیز نامهای مضحک در شخصیتپردازیها و حرکات مضحک در رفتار است. شبکه ارتباطی اشخاص هم نقش مهمی در شکل‌گیری موقعیت طنز‌آمیز دارد. نویسنده با استفاده از این شگردها علاوه بر خندهانگیزی، با ظرافت سیستم سیاسی و فرهنگی جامعه را به سخره می‌گیرد. مهمترین موضوعاتی که نویسنده در قالب موقعیت‌های طنز‌آمیز به آنها توجه دارد عبارتاند از معضلات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، بیعدالتی و وجود فساد در بین ارگانهای مختلف سیاسی و اداری.
شعر معاصرایران
علیرضا قوجه زاده
چکیده
عبدالمجید تبریزی، سرایندۀ کمترشناخته‌شده سدۀ 8ق. است. متأسفانه اطلاعات چندانی از وی در دست نیست. همین‌قدر دانسته است که در حدود 699ق. در تبریز زاده شده و احتمالاً در فاصلۀ سال‌های 757 تا 768ق. درگذشته است. آنچه از اشعارش برمی‌آید، این است که به زراعت مشغول بوده و در 55 سالگی به سفر حج مشرف شده و در بازگشت از زیارت خانۀ خدا، به شیراز رفته و ...
بیشتر
عبدالمجید تبریزی، سرایندۀ کمترشناخته‌شده سدۀ 8ق. است. متأسفانه اطلاعات چندانی از وی در دست نیست. همین‌قدر دانسته است که در حدود 699ق. در تبریز زاده شده و احتمالاً در فاصلۀ سال‌های 757 تا 768ق. درگذشته است. آنچه از اشعارش برمی‌آید، این است که به زراعت مشغول بوده و در 55 سالگی به سفر حج مشرف شده و در بازگشت از زیارت خانۀ خدا، به شیراز رفته و مدتی در آنجا گذرانده است. در قالبهای مختلف شعری؛ همچون قصیده، غزل، ترکیببند، قطعه، مثنوی و رباعی، طبعآزمایی کرده و مفاهیم و موضوعات متعددی، ازجمله حمد خدا، نعت پیامبر اکرم (ص)، مدح دولتمردان، عشق، عرفان، پند و اندرز و حکمت، درونمایۀ اشعار او را تشکیل میدهند. در قصیدهسرایی، پیرو شاعرانی همچون عنصری، انوری، ظهیر فاریابی، و در غزلسرایی، متتبّع غزل‌های سعدی است. شاعران معاصر او مانند حافظ نیز، از سرودههای وی تأثیر پذیرفتهاند .
شعر معاصرایران
ناصر ناصری؛ سکینه شرافتی
چکیده
زبان از عناصر بنیادی در داستان‌نویسی به شمار میرود. یکی از مباحث مهم در بررسی زبان، توجّه به جنسیّت و رابطۀ آن با زبانِ اثر است. بسیاری از پژوهشگران معتقدند میانِ زبان و نوشتارِ زنان و مردان تفاوت زیادی وجود دارد. هدف اصلی در پژوهش حاضر تفاوت‌های زبانیِ زنان و مردان در حوزۀ کاربرد واژگان از منظر زبان و جنسیّت در رمانِ سمفونی مردگان ...
بیشتر
زبان از عناصر بنیادی در داستان‌نویسی به شمار میرود. یکی از مباحث مهم در بررسی زبان، توجّه به جنسیّت و رابطۀ آن با زبانِ اثر است. بسیاری از پژوهشگران معتقدند میانِ زبان و نوشتارِ زنان و مردان تفاوت زیادی وجود دارد. هدف اصلی در پژوهش حاضر تفاوت‌های زبانیِ زنان و مردان در حوزۀ کاربرد واژگان از منظر زبان و جنسیّت در رمانِ سمفونی مردگان اثر عبّاس معروفی است. در این مقاله اهتمام نگارندگان بر آن است تا تفاوت‌های واژگان بهکاررفته در زبان زنان و زبان مردان در رمان سمفونی مردگان شامل متغیّرهایی چون رنگواژهها، دشواژهها (رکیک و غیررکیک)، سوگندواژهها، تصدیقگرها، تعدیلکنندهها، کلام آمرانه و دستوری، صفات و واژگان عاطفی در مکالمات شخصیّتهای رمان با توجّه به موازین علمی زبانشناسی، نقد و بررسی کند. عبّاس معروفی اگرچه در مواردی، زبانی متناسب با جنسیّت قهرمانان خود خلق کرده، لیکن به دلیل عدم توجّه به یافتههای علمی زبانشناسان اجتماعی بهخصوص زبان و جنسیّت، در مواردی هم موفّق به خلق زبانی متناسب با جنسیّت قهرمانان خود نشده است.
