نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران.

چکیده

فصل پاییز و پدیده‌ها و عناصر پاییزی، از موضوعات محوری در شعر کودک به شمار می‌آیند. در این نوشتار، رویکرد شاعران کودک و انگیزه‌های آنان در بهره‌مندی از جاذبه‌های دیداری و قابلیت‌های طبیعی و زیستی فصل پاییز بررسی و تبیین شده؛ هم‌چنین، چگونگی بهره‌مندی شاعران کودک از ظرفیت‌های نمادین و اساطیری پاییز در جهت دستیابی به اهداف شعر کودک، تشریح و تحلیل گردیده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد بعضی از اشعاری که با موضوعیت پاییز در حوزۀ شعر کودک آفریده شده‌اند، در ایجاد پیوند عاطفی و هنری، میان مظاهرِ فصلِ پاییز و مخاطبان کودک موثر بوده؛ هم‌چنین در آشناساختن خوانندگان با محیط پیرامون و دگرگونی‌هایی که به واسطۀ رسیدن فصل پاییز در طبیعت و نیز در حیطۀ زندگی انسانی رخ می‌دهد، نقش ایفا می‌کنند؛ دیگر این‌که اشعار پاییزی کودکان بر اساس نمونه‌های مورد رجوع در این پژوهش، قابل تفکیک به چند گونۀ کلی با عناوینِ «رویکرد تصویری»، «رویکرد کلاسیک»، «رویکرد تصویری- شناختی» و «رویکرد عام» توانند بود و هر یک از این‌گونه‌ها دارای ماهیت و مختصاتی مستقل بوده و برآیند نگرش، سبک و شیوۀ بیانی خاصی هستند که شاعران کودک از آن برخوردارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Autumnal poetry in childeren ’s poetry

نویسنده [English]

  • Abbas Baghinejad

Assistant Professor, Departement of Persian litrature &language, Faculty of Humanities, Urmia Branch, Islamic Azad University, Urmia, Iran.

چکیده [English]

The season of autumn and all of its elements and phenomenon is one of the vital subjects of nursery rhyme. In this article, the child poets approach and their inspiration in observing the visual attractions, natural and biological capabilities of autumn are pointed out; also the way of using the symbols and legends of autumn is discussed and explained. The results of the research show that some of the autumnal themed poetry that were created in the field of children’s poetry, were affective in creating an emotional-artistic connection; also at introducing the reader to the changes that are happening to the outside world with the arrival of the season. Based on the referred samples of the autumnal poems of nursery rhyme, can be broken down in four different approach categories: the classic, the cognitive, the pictorail and the general approach; and each one of these approaches have their own specific and special natures. The result of the ideology is the general and expressive style that the child poets are benefiting from it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • autumn
  • autumnal poetry
  • childern
  • nursery rhyme
ابراهیمی (شاهد)، جعفر‌ (1372). آب، مثل سلام!، تصویرگر: ساعد مشگی. برای گروه سنی «ج»، چاپ اول، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
اسحاقی، اسدالله‌ (1394). دانه و هندوانه. تصویرگر: زهرا رسولی. برای گروه سنی «ب»، چاپ اول، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان. چاپ اول.
انجوی شیرازی، سیدابوالقاسم‌ (1371). گذری و نظری در فرهنگ مردم، چاپ اول، تهران: اسپرک.
انصاری، بهمن‌ (1397). اساطیر ایرانی، چاپ اول، تهران: آروَن.
انوری‌ (1376). دیوان انوری، با مقدمۀ سعید نفیسی، چاپ اول، تهران: نگاه.
اوحدی مراغه‎ای‌ (1370). کلیات اوحدی مراغهای، با تصحیح و مقابله و مقدمۀ سعید نفیسی،  چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.
بیدل دهلوی، مولانا ابوالمعانی عبدالقادر‌ (1376). کلیات بیدل، جلد دوم، به کوشش: اکبر بهداروند/ پرویز عباسی داکانی،  چاپ اول، تهران: الهام.
پیر بایار، ژان‌ (1376). رمزپرداری آتش، ترجمۀ جلال ستاری، چاپ اول، تهران: مرکز.
پورنامداریان، تقی‌ (1367). رمز و داستانهای رمزی در ادب فارسی، چاپ دوم، تهران: علمی و فرهنگی.
پولادی، کمال‌ (1384). بنیادهای ادبیات کودک، چاپ اول، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
حسینی، محمدحسن‌ (1384). کلاس بهار، تصویرگر: فاطمه رادپور. برای گروه سنی «ب» و «ج»، چاپ اول، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
خاقانی شروانی (1368). دیوان افضلالدین بدیلبن علینجار (خاقانی شروانی)، به کوشش ضیاء‎الدین سجادی، چاپ سوم، تهران: زوار.
دهخدا، علی‎اکبر‌ (1373). لغتنامه، جلد ششم، دورۀ جدید، چاپ اول، تهران: دانشگاه تهران.
ذوالفقاری، حسن‌ (1394). باورهای عامیانۀ مردم ایران، با همکاری علی‎اکبر شیری، چاپ اول، تهران: چشمه.
رحماندوست، مصطفی‌ (1370). چشمۀ نور. نقاشی از محمدعلی کشاورز، خط از محمد احصائی، برای گروه سنی «ج» و «د»، چاپ دوم، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
زمردی، حمیرا‌ (1387). نمادها و رمزهای گیاهی در شعر فارسی، چاپ اول، تهران: زوار.
ساکالوفسکی ، رابرت‌ (1384). درآمدی بر پدیدارشناسی، ترجمۀ محمدرضا قربانی،  چاپ اول، تهران: گام نو.
سلاجقه، پروین‌ (1387). از این باغ شرقی (نظریههای نقد شعر کودک)، چاپ دوم، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
شعبانی، اسدالله‌ (1372). پروانه و گل سر، تصویرگر مهشید مهاجر، برای گروه سنی «ج» و «د»، چاپ اول، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
شوالیه، ژان/ گِربران، آلَن‌ (1384). فرهنگ نمادها، جلد اول، ترجمه و تحقیق: سودابه فضایلی، چاپ دوم، تهران: جیحون.
 قاآنی شیرازی‌ (1387). دیوان کامل حکیم قاآنی شیرازی، تصحیح و مقدمه/ تحشیه و تعلیق: مجید شفق، چاپ اول، تهران: سنایی.
قشیری، عبدالکریم‎ بن هوازن‌ (1391). رسالۀ قشیریه، مترجم ابوعلی حسن بن احمد عثمانی، با تصحیحات و استدراکات بدیع‎الزمان فروزانفر، چاپ یازدهم، تهران: علمی و فرهنگی.
قلی‎زاده، خسرو‌ (1387). فرهنگ اساطیر ایرانی، بر پایۀ متون پهلوی، چاپ اول، تهران: پارسه.
کشاورز، ناصر‌ (1368). من و مرغابیه، نقاشی‎ها از کریم نصر، چاپ اول، تهران: نهاد هنر و ادبیات.
کشاورز، ناصر‌ (1371). پاییزخانم، تصویرگر: هادی ابراهیم‎زاده، برای گروه سنی «الف» و «ب»، چاپ اول، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
کیانوش، محمود‌ (1352). شعر کودک در ایران، چاپ اول، تهران: آگاه.
کیانوش، محمود‌ (1370). بچههای جهان. برای گروه سنی «ج» و «د»، چاپ اول، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
گورین، ویلفرد. ال و دیگران (1377). راهنمای رویکردهای نقد ادبی، ترجمۀ زهرا میهن‎خواه، چاپ سوم، تهران: اطلاعات.
لطف‎الله، داوود‌ (1384). پرنده و فال. تصویرگر: بهرام خائف. چاپ سوم، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان. برای گروه سنی «ج».
مزینانی، محمدکاظم‌ (1368). آب یعنی ماهی، نقاشی از کریم نصر، چاپ اول، تهران، نهاد هنر و ادبیات.
مزینانی،محمدکاظم‌ (1374). تنها انار خندید، تصویرگر: محمدرضا لواسانی. برای گروه سنی «ب» و «ج»، چاپ اول، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
معین، محمد‌ (1371). فرهنگ معین، جلد اول، چاپ هشتم، تهران: امیرکبیر.
منوچهری دامغانی‌ (1375). دیوان منوچهری دامغانی، به کوشش محمد دبیرسیاقی، چاپ دوم، تهران: زوّار.
مولوی، جلال‎الدین محمد‌ (1345). کلیات شمس تبریزی، چاپ سوم، تهران: امیرکبیر.
مهرپرور، ملیحه‌ (1373). خندۀ آینه. تصویرگر: مریم رحمتی اوینی، چاپ اول، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
میتفورد، میراندا بروس‌ (1394). دایرهالمعارف مصور نمادها و نشانهها، مترجمین معصومه انصاریان/ حبیب بشیرپور. چاپ اول، تهران: سایان.
نظامی‎گنجه‎ای‌ (1378). خسرو و شیرین حکیم نظامی گنجهای، با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان. چاپ سوم، تهران: قطره.
یاحقی، محمدجعفر. (1386). فرهنگ اساطیر و داستانوارهها. تهران: فرهنگ معاصر. چاپ دوم.