نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان

2 استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان

چکیده

حافظ از تکرار معنی برخلاف تکرار لفظ در سطح بیت، ابایی نداشته‌است؛ شاهد ما در اثبات این ادعا، استفادۀ او از واژگان و عبارات مترادف است. ریزبینی و نکته‌سنجی حافظ در توجه به اختلاف‌های معنایی واژگان مترادف مثال‌زدنی است. وی علاوه‌بر هم‌معنایی و ترادف، به اختلاف‌ها و حتی گاه تضاد‌های معنایی این واژگان به‌ظاهر مترادف نظر داشته‌ و هر واژه را در بافت معنایی مناسب به ‌کار گرفته‌است. نکتۀ قابل‌توجه دیگر، آرایش واژگان و عبارات مترادف در ابیات اوست؛ حافظ مفاهیم مترادف را به‌صورت گروه کلمه و به ‌دنبال یکدیگر نمی‌آورد؛ بلکه واژۀ دوم را در جملۀ مستقل دیگری، جانشین واژه یا عبارت نخست می‌کند. این روش، شگرد جادویی او در آمیختن معانی و آفریدن معانی شگفت و تازه است. آرایش واژگان مترادف، توجه به جزییات معانی آن‌ها و به‌ کار بردن آن‌ها در بافت‌های متناسب با معنایشان، به حافظ توانایی فراوان در آفرینش معانی بدیع و تصاویر هنری شگفت بخشیده‌است. او با این مترادف‌سازی‌‌ها، علاوه‌بر ایجاد تناسبات لفظی و معنوی، پارادوکس‌های بدیع، طنزهای ملیح و مخفی و... می‌آفریند و بر ابعاد و گسترۀ معنی در هر بیت می‌افزاید. در حدود 5درصد از ابیات حافظ، مفاهیم مترادف جانشین یکدیگر شده‌اند. حافظ در آفرینش این مفاهیم علاوه‌بر مفردات زبان، از معانی کنایی عبارات، روابط مجازی واژگان و ساختن ترکیب‌های تازه سود جسته‌است. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Change of Synonymous Words in Hafez’ Sonnets

نویسندگان [English]

  • Behnoosh Rahimi harsini 1
  • Ali Heydari 2

1 PhD of Persian Literature and Language of Lorestan University.

2 Professor of Persian Literature and Language, Lorestan University.

چکیده [English]

Abstract
Hafez was bold enough to repeat the meaning (not the words) in the lines of
his sonnets. His use of synonymous words and phrases is evidence of this fact.
Hafez is unique in paying attention to and employing the subtle differences
between words which have similar meanings. He not only pays attention to
the synonymous words but also takes account of the opposite meanings of
such keywords as synonym; he substitutes apparently synonymous words and
uses each word in the appropriate context of words and phrases in the lines
composed. He does not use the similar concepts in the form of a stretch of
words coming in a sequence. Instead, he substitutes the second word in a
separate sentence with the first word. This is his unique way of creating new
meanings. The arrangement of synonymous words, attending to the subtle
differences between words and their use in appropriate contexts have given
Hafez a special ability to create new meanings. This technique has also led to
new paradoxes and sweet scoffing. By so doing, he ascends to the figurative
meaning of the language. This happens in 5% of Hafez’ lines seeking new
structures and meanings.
Keywords: Synonym; Substitution; Meaning-creation; Sonnet; Haez.
20 Persian Language and Literature, Vol. 71, Issue 238, Fall & Winter 2018- 2019
In total, in the lyrics of Hafez, that is 4193 verses, around 214 verses
with synonyms words or phrases have been used. This number
constitutes about 5% of his verses. Hafez has considered ways to create
synonymous concepts; for example, he makes sentences, phrases, or
synonymic combinations. Hafez knows that each word has different
semantic components. Since no two terms are, in all their meanings,
mutually conflicting or synonymous, placing synonymous or opposing
components creates conflict or synonymy between the words. By
contrasting synonymous or opposite components, it creates a conflict or
synonymy among words. Hafez has a particular technique in the use of
synonymous vocabulary. He does not bring the synonymous words
together, but he replaces one word with another one in two independent
sentences. This makes it possible, in addition, to repeat part of the
meaning of a synonym, and the second term also maintains its semantic
independence. This leads to the repetition of a part of the meaning of
the first word, and the second term also maintains its semantic
autonomy. It also shows other dimensions of the meaning of the word.
This increases the meaning of the verse. This method gives power to
Hafiz to create new and multi-lateral meanings. In addition, he also
recognizes the integrity of a word with semantic and grammatical
capabilities. In addition, Hafez is familiar with methods for creating a
semantic relationship among the words. Hafez, through his close look,
sees the hidden virtual relationships among vocabularies, and by
substituting these words, he brings them together in that part of meaning
and relationship. Another point is Hafez's attention to meaning
difference in vocabularies in different contexts. This awareness gave
him the power to even identify conflicting vocabulary (water and fire)
in allusion phrases (water of wreckage and fire of the tavern).
Sometimes Hafez, in order to create a synonymy between concepts,
uses the semantic components of a term in a descriptive phrase or
sentence, and he replaces that descriptive phrase or sentence with that
term. Of course, these descriptive phrases do not always refer to the true
meaning of the word. Sometimes these descriptive phrases signify the
allusive meaning of the word. This method is equivalent to descriptive
semantics which linguists interpret as semantic descriptive or analytic.
The last point is that Hafez, for the sole purpose of interpreting the
Substituting Synonymous Vocabulary in Hafez's Sonnets 21
vocabulary, does not use synonymous concepts; but, using the
synonymous concepts substitution method, he uses the word and
meaning to serve rhetorical performances in his verses. We refer to a
number of artistic functions of this method:
1. Creating paradox and wonder in the meaning of the verse.
2. In synonymizing vocabulary, he considers the different
semantic functions of words. And by replacing the vocabulary,
in addition to the common meaning, he also uses different
meanings. This adds up to the scope of the meaning of verse
3. Sometimes he substitute two-dimensional vocabulary and in
addition to syntax, also creates ambiguity. In Hafez's verses,
about 28 percent of synonyms are also ambiguous.
4. The vocabulary also replaces each other with different semantic
domains.
5. Sometimes, he replaces descriptive combinations and phrases
with vocabulary and phrases for synonyms.
6. Hafez, in addition to creating synonyms, also considers the
phonetic proportions, and the increase of verse music; hence, in
the choice of vocabulary, he attends to verbal proportions with
other vocabulary.
7. The most important point to be considered is proportions. This
means that Hafez has a comprehensive understanding of words;
and knows semantic functions of the word and knows minor
differences in synonyms; he knows what a low or high meaning
a word has or for which context it is more suitable.
The abundance of synonymous meanings in Hafez's sonnets



Title
The number of lines
Percentage


Synonym
167
78%


ambiguity and
synonyms

47
22%


Total
214
100%

 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Synonym
  • Substitution
  • Meaning-creation
  • Sonnet
  • Hafez
-         قرآن، (1379)، ترجمۀ مهدی الهی قمشه‌ای، تهران: بنیاد نشر قرآن.
-         ابن‌ فارس، احمدبن‌فارس، (1404)، معجم ‌مقائیس ‌اللغه، چاپ سوم، قم: مکتب‌الاعلام‌الاسلامی.
-         ابن منظور، محمدبن‌مکرم، (1408)، لسان‌العرب، چاپ دوم، بیروت: داراحیاء‌التراث‌العربی.
-         استعلامی، محمد، (1383)، درس حافظ، چاپ دوم، تهران: انتشارات سخن.
-         المنجد، محمدنورالدین، (1997)، الترادف ‌فی ‌القرآن، چاپ اول، دارالفکر: دمشق.
-         انیس، ابراهیم، (1965)، فی‌اللهجات‌العربیه، چاپ سوم، الانجو: مصر.
-         برهان، محمدحسین بن خلف تبریزی، (1342)، برهان قاطع، به اهتمام دکتر محمد معین، چاپ دوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
-         بنت‌الشاطی، عایشه، (1376)، اعجازی بیانی قرآن، ترجمۀ حسین صابری، چاپ اول، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
-         پالمر، فرانک، (1387)، نگاهی تازه به معناشناسی، ترجمۀ کوروش صفوی، چاپ پنجم، تهران: نشرمرکز.
-         پورنامداریان، تقی، (1382)، گمشدۀ لب دربا، چاپ دوم، تهران: انتشارات سخن.                  
-         حافظ، شمس‌الدین محمد، (1391)، دیوان، به اهتمام محمد قزوینی و دکتر قاسم غنی، تهران: انتشارات سروش.
-         حمیدیان، سعید، (1392)، شرح شوق، چاپ دوم، تهران: نشر قطره.
-         خرمشاهی، بهاءالدین، (1375)، حافظ‌نامه، چاپ هفتم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
-         دهخدا، علی اکبر، (1377)، لغت‌نامه، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه.
-         رحیمی هرسینی، بهنوش، (1395)، بدل بلاغی در غزلیات حافظ، (رسالۀ دکتری، چاپ نشده)، دانشگاه لرستان.
-         سودی بسنوی، احمد، (1366)، شرح سودی بر حافظ، ترجمۀ عصمت ستارزاده، چاپ پنجم، تهران: انتشارات نگاه
-         سیبویه، عمربن‌عثمان. (1404). الکتاب، چاپ سوم. بیروت: نشر ادب الحوزه،
-         شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1391)، رستاخیز کلمات، چاپ دوم، تهران: نشر سخن.
-         شمس قیس رازی، شمس الدین محمد بن قیس، (1373). المعجم فی معابیراشعارالمعجم. به کوشش سیروس شمیسا، چاپ اول تهران: فردوس.
-         شمیسا، سیروس، (1388)، یادداشتهای حافظ، چاپ اول، تهران: نشرعلمی.
-         __________، (1390)، نگاهی تازه به بدیع، چاپ چهارم، تهران: نشر میترا.
-         صفوی، کوروش، (1383)، درآمدی‌ بر معناشناسی، چاپ دوم، تهران: سورۀ مهر.
-         _________، (1391)، نوشته‌های پراکنده، دفتر اول؛ معنی‌شناسی، چاپ اول، تهران: نشر علمی.
-         لاینز، جان، (1391)، درآمدی بر معنی‌شناسی زبان، ترجمۀ کورش صفوی، چاپ اول، تهران: نشر علمی.
-         مختارعمر، احمد، (1385) معناشناسی، ترجمة حسین سیّدی، چاپ اول، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
-         مظفر، محمدرضا، (1373)، اصول فقه، چاپ اول، قم: مکتب‌الاعلام‌الاسلامی.
-         ملاح، حسینعلی، (1363)، حافظ و موسیقی، چاپ دوم، تهران: انتشارات هنر و فرهنگ.
-         هاشمی، سیدعلی، (1383) جواهرالبلاغه، چاپ دوم، قم: موسسۀ صادق.
-         هروی، حسینعلی، (1386)، شرح غزل‌های حافظ، به کوشش زهرا شادمان، چاپ هفتم، تهران: فرهنگ نشر نو.
-   Crause, a ،(2004)، Meaning in language,2 Edn، Uk: oxford university press.