علمی- پژوهشی
دوره 71، شماره 237 ، شهریور 1397
چکیده
شناسنامه علمی شماره 237
بیشتر
شناسنامه علمی شماره 237
علمی- پژوهشی
فاطمه اسدی؛ شاهرخ حکمت؛ محمدرضا قاری
دوره 71، شماره 237 ، شهریور 1397، صفحه 1-20
چکیده
در میان داستانهای هدایت «سه قطره خون»از جایگاه ویژه و خاصی برخوردار است. به عقیده بسیاری از منتقدان ادبی سبک داستان پردازی هدایت در این داستان، نمونه تمام عیار سبک داستان نویسی خاص اوست.این داستان با درونمایه رازآلود و سمبلیک خود و ساختار پاره پاره و نامنسجم و روایت های گسیخته از وقایع نامرتبط، به خوبی نمایانگر نگرش خاص نویسنده ...
بیشتر
در میان داستانهای هدایت «سه قطره خون»از جایگاه ویژه و خاصی برخوردار است. به عقیده بسیاری از منتقدان ادبی سبک داستان پردازی هدایت در این داستان، نمونه تمام عیار سبک داستان نویسی خاص اوست.این داستان با درونمایه رازآلود و سمبلیک خود و ساختار پاره پاره و نامنسجم و روایت های گسیخته از وقایع نامرتبط، به خوبی نمایانگر نگرش خاص نویسنده به جهان پیرامون و همچنین جهان بینی ذهنی اوست. درواقع هدایت در این داستان با استفاده از عناصر سوررئالیستی و مدرنیستی، پیرنگی نامتعارف و بدیع خلق کرده است که به وسیله ی آن نگرش ابهام آلود و شک گرایانه ی خود به رویدادهای جهان هستی را به تصویر می کشد.همین عوامل سبب شده اند که معنای مرکزی متن ذر لایه ی مشهود و بیرونی تا حدی غامض و پیچیده شود.به همین دلیل نگارنده در این مقاله سعی نموده تا از طریق مطالعه ی دقیق داستان و با تکیه بر نظریات ،کتاب ها و مقالات متعددی که در این باره وجود داشته عناصر پیرنگ ساز داستان را بر مبنای نظریات مدرنیست ها و سوررئالیست ها کشف و تفسیر نماید تا از این طریق بتواند جنبه های پنهان و مغفول معنای متن، در لایه های درونی را کشف وبه خواننده نشان دهد. بر پایه همین نگرش، نگارنده در نهایت به این نتیجه رسیده است که اساس این پیرنگ نو و بدیع و نامتعارف بر پایه شک و ابهام و تکرار و تداعی نهاده شده است .
علمی- پژوهشی
عباس باقی نژاد
دوره 71، شماره 237 ، شهریور 1397، صفحه 21-35
چکیده
مفتون امینی، شاعری تجربه‌گراست که مولفه‌های شعر او بیانگرِ تمایل وی به دگردیسی و حرکت در مسیرِ تجربه‌های تازه است. این امر به تغییرات متناوب در ساختار و زبانِ شعر مفتون انجامیده و زمینۀ ظهورِ شاخصه‌هایی انحصاری را در کلام وی فراهم آورده است. در این مجال، چند مولفۀ اصلی شعر مفتون که عمدتاً برآیندِ رویکردِ متنوع زبانی و تغییرات ساختاری ...
بیشتر
مفتون امینی، شاعری تجربه‌گراست که مولفه‌های شعر او بیانگرِ تمایل وی به دگردیسی و حرکت در مسیرِ تجربه‌های تازه است. این امر به تغییرات متناوب در ساختار و زبانِ شعر مفتون انجامیده و زمینۀ ظهورِ شاخصه‌هایی انحصاری را در کلام وی فراهم آورده است. در این مجال، چند مولفۀ اصلی شعر مفتون که عمدتاً برآیندِ رویکردِ متنوع زبانی و تغییرات ساختاری در شعر او هستند، با عناوین «حرکت»، «معنی»، «ابهام»، «مشاهده» و «روایت» مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. طی تحلیلها به ترتیب، چگونگی تغییر وضعیت و جابهجایی زمانی در مسیر تکوین شعر مفتون تشریح شده؛ کیفیت توضیح و تأکید و شرح و تثبیت معنا در آن بیان گردیده؛ همچنین شگردهای پنهان-سازی معنا و ابهامآفرینی در شعر مفتون توضیح داده شده است؛ افزون بر این موارد، وصفِ مادی و ملموسِ عینیات به عنوان یکی از عناصرِ زیباییشناسی شعر مفتون و امکانِ فضاسازی با اشیا و واژهها در آن مورد بررسی قرار گرفته است. نهایتاً چگونگی استفادۀ مفتون از شگردهای روایت، یعنی صحنه، نمایش، حرکت، شخصیتپردازی، گفتوگو و... تحلیل و تببین شده است.
علمی- پژوهشی
سعیده جاور
دوره 71، شماره 237 ، شهریور 1397، صفحه 37-57
چکیده
چکیده مفهوم گروتسک که در ابتدای سدۀ شانزدهم به نقّاشی‌های عتیقۀ مورد پسند عامّه در ایتالیا محدود می‌شد، با ورود به موضوع بحث زیبایی‌شناسان قرن هیجده و تداعی آن با کاریکاتور، گسترش معنایی یافت و در کنار جنبه‌های ترسناک و منزجرکننده به عنصرهای مضحکه و خارق‌العاده گرایش پیدا کرد. ساختارگرایانی همچون «میخائیل باختین»، «فیلیپ ...
بیشتر
چکیده مفهوم گروتسک که در ابتدای سدۀ شانزدهم به نقّاشی‌های عتیقۀ مورد پسند عامّه در ایتالیا محدود می‌شد، با ورود به موضوع بحث زیبایی‌شناسان قرن هیجده و تداعی آن با کاریکاتور، گسترش معنایی یافت و در کنار جنبه‌های ترسناک و منزجرکننده به عنصرهای مضحکه و خارق‌العاده گرایش پیدا کرد. ساختارگرایانی همچون «میخائیل باختین»، «فیلیپ تامسون» و «ولفگانگ کایزر» با پژوهش در حیطۀ گروتسک هر یک از منظری متفاوت ویژگیهای آن را برشمردند که در نهایت این سبک هنری را درصدد تشریح جهانی، بیگانه از خود دانستند که در آن قدرت جهتگیری نیست. با توجّه به مؤلّفههای موجود در رمان خوف، که در این تحقیق با روش کتابخانه‌ای مورد بررسی قرار گرفت، مشخص شد، این اثر روایی که در حیطۀ فرم و محتوا پیشروست، با درآمیختن اجزای گروتسکی، روایتگر فضای هراسناکی است که برای نخستین بار در یک داستان زنانه به خدمت گرفته شده است و به اهداف عملکردی نوشتههای گروتسکگونه دست یافته است.
علمی- پژوهشی
مهدی رضائی
دوره 71، شماره 237 ، شهریور 1397، صفحه 59-73
چکیده
زمان به عنوان یک پدیده، از دغدغه های همیشگی ذهن بشر بوده است. در همه جنبه های حیات بشری نمودی از زمان را می توان مشاهده کرد؛ از جمله در حماسه ها جلوه های متنوعی از زمان قابل مشاهده است. حماسه هایی چون شاهنامه به دلیل دربرداشتن ابعاد مختلف از جمله ابعاد اسطوره ای، تاریخی، طبیعی و فلسفی نمودگاه جلوه های مختلفی از زمان است. مطالعه مفهوم ...
بیشتر
زمان به عنوان یک پدیده، از دغدغه های همیشگی ذهن بشر بوده است. در همه جنبه های حیات بشری نمودی از زمان را می توان مشاهده کرد؛ از جمله در حماسه ها جلوه های متنوعی از زمان قابل مشاهده است. حماسه هایی چون شاهنامه به دلیل دربرداشتن ابعاد مختلف از جمله ابعاد اسطوره ای، تاریخی، طبیعی و فلسفی نمودگاه جلوه های مختلفی از زمان است. مطالعه مفهوم زمان در شاهنامه به عنوان اثری که مشحون از تاریخ و باورهای متنوع ملت متمدن و با سابقه ایران است می تواند بخشی از روند باوری و تحولات و تنوع مفهوم زمان را مشاهده کرد. از جمله نکات قابل تامل در باره مفهوم زمان در شاهنامه فردوسی، کاربرد فراوان آن با واژه مکان است که اگر این هم بافتی را اتفاقی ندانیم و قصد توجیه آن با آرایه های ادبی نداشته باشیم می تواند پرسش های اساسی و مهمی را برانگیزد. برای یافتن این دلایل هم بافتی زمان با مکان در شاهنامه ابتدا به روش تحلیل متن، انواع زمان در شاهنامه مورد تامل قرار می گیرد که پس از بررسی های دقیق مشاهده می شود که زمان در شاهنامه به چهار نوع «نجومی، اسطوره ای، فلسفی و تاریخی» تقسیم گردیده و در نهایت با روش تحلیل بافت مشخص می شود که زمان در مفهوم فلسفی خویش با مکان دارای مفهومی مشترک و یگانه است که همین امرسبب هم بافتی این دو واژه شده است.
علمی- پژوهشی
علیرضا شوهانی؛ سارا حسینی
دوره 71، شماره 237 ، شهریور 1397، صفحه 75-101
چکیده
گسترش اینترنت و امکانات آن در دهه‌ی هفتاد در ایران، سبب ایجاد تحولات مهمی در حوزه‌ی زبان و ادبیات فارسی گردید که پدید آمدن شیوه‌های نوینی چون: وب نوشت‌ها و ابر‌داستان‌ها در حوزه‌ی نثر و نیز پیدایش شعر دیجیتالی و گسترش یافتن شعرهای تصویری و دیداری در حوزه‌ی شعر از مهم‌ترین این تغییرات به شمار می‌آید. همچنین فراگیرشدن استفاده ...
بیشتر
گسترش اینترنت و امکانات آن در دهه‌ی هفتاد در ایران، سبب ایجاد تحولات مهمی در حوزه‌ی زبان و ادبیات فارسی گردید که پدید آمدن شیوه‌های نوینی چون: وب نوشت‌ها و ابر‌داستان‌ها در حوزه‌ی نثر و نیز پیدایش شعر دیجیتالی و گسترش یافتن شعرهای تصویری و دیداری در حوزه‌ی شعر از مهم‌ترین این تغییرات به شمار می‌آید. همچنین فراگیرشدن استفاده از اینترنت، این فرصت را در اختیار مخاطبان عام قرارداده‌است تا به ارائه‌ی نظر و نقد آثار ادبی منتشر شده در فضای مجازی بپردازند که این خود سبب فراوانی و البته سطحی شدن نقدها در این فضا گردیده‌است. به طور کلی رشد فضای سایبر در جامعه‌ی ما از یک سو، شکل‌های نوینی از طرح افکار ادبی را پیشِ روی نویسندگان و شاعران قرار داده و امکان تعامل سریع‌تر و وسیع‌تری را میان خالق آثار ادبی و مخاطبان آنها فراهم نموده‌است. از سوی دیگر، شتابزدگی در نوشتن، سطحی شدن برخی از آثار و همچنین نقدهای آنها، ایرادهای نوشتاری و بی‌توجهی به ویرایش نوشته‌ها و ... از جمله عیوبی است که گریبانگیر آثار منتشر شده در این فضا گردیده است. این پژوهش بر آن است تا به بررسی وجوه تأثیر فضای مجازی بر زبان و ادبیات فارسی پرداخته، فواید و کاستی‌های آن را در چهار مقوله‌ی قواعد نوشتار، نظم، نثر و نقد ادبی بررسی نماید.
علمی- پژوهشی
امیرعباس عزیزی فر؛ فاطمه بختیاری؛ مرتضی شکری
دوره 71، شماره 237 ، شهریور 1397، صفحه 103-128
چکیده
خوانش فلسفی آثار ادبی، به درک و فهم بهترآن کمک می‌کند. یکی از مکاتب فلسفی مهم در قرن بیستم، که چهره‌های شاخصی همچون کی‌یرکگور، نیچه، هایدگر و سارتر داشت و تأثیر بسیاری بر جریان ادبی پس از خود برجاگذاشت، اگزیستانسیالیسم است. اگزیستانسیالیسم را به فارسی اصالت وجود ترجمه کردهاند. تقدّم وجود بر ماهیّت، فردیّت، آزادی، درون ماندگاری، ...
بیشتر
خوانش فلسفی آثار ادبی، به درک و فهم بهترآن کمک می‌کند. یکی از مکاتب فلسفی مهم در قرن بیستم، که چهره‌های شاخصی همچون کی‌یرکگور، نیچه، هایدگر و سارتر داشت و تأثیر بسیاری بر جریان ادبی پس از خود برجاگذاشت، اگزیستانسیالیسم است. اگزیستانسیالیسم را به فارسی اصالت وجود ترجمه کردهاند. تقدّم وجود بر ماهیّت، فردیّت، آزادی، درون ماندگاری، گزاف بودن جهان و عواطف وجودی مانند غم و دلهره، مبانی اصلی این فلسفه را تشکیل میدهند. سهراب سپهری از برجستهترین شاعران نیمایی معاصر است که به گواهی شعرهایش، دغدغههای وجودی بسیاری داشته است. این دغدغهها در هشت کتاب، بروز و ظهور پررنگی دارند. این جستار در پی تبیین اصول و مبانی فلسفه اگزیستانسیالیسم در هشت کتاب سپهری است. مسأله محوری این پژوهش این است که تفکر سهراب تا چه میزان با مبانی فلسفی این مکتب تطابق دارد؛ به بیان دیگر اوچه مبانی‌ای از فلسفۀ مذکور را در شعر خود به نمایش گذاشته است. روش پژوهش از نوع کیفی و مطالعه کتابخانه‌ای بر مبنای تحلیل محتواست. دلزدگی و ملال سهراب از وضع کنونی جهان، احساسات و عواطف عمیق وی، مرگ، تنهایی، زندگی اصیل و نیز عطف توجه مخاطب به مقولۀ امر متعال، از جمله عواملی است که رگه‌های فلسفه اگزیستانسیالیسم را در شعر او نشان می‌دهد؛ تنهایی و غم، عشق، چیستی زندگی و مرگ و امر متعال از جمله اصول فلسفی اگزیستانسیالیسم است که در هشت کتاب سهراب نیز دیده می‌شود.
علمی- پژوهشی
رضا محمدی؛ عباس قدیمی قیداری
دوره 71، شماره 237 ، شهریور 1397، صفحه 129-151
چکیده
روزنامۀ طنزِ حشرات‌الارض توسط میرزاآقا بلوری طی سال های 1326 تا 1329 ه.ق و به اسلوب مجلۀ ملانصرالدین در تبریز منتشر می‌شد. این نشریه در دورۀ استبداد صغیر تنها روزنامۀ کاریکاتوری بودکه به انتشار خود ادامه داد. مطالب آن بیشتر از زبان غفار وکیل(دیوانۀ بازارگرد) و به‌صورت شعر طنزگونه چاپ و کاریکاتورهای آن به دست حسین طاهرزادۀ بهزاد کشیده ...
بیشتر
روزنامۀ طنزِ حشرات‌الارض توسط میرزاآقا بلوری طی سال های 1326 تا 1329 ه.ق و به اسلوب مجلۀ ملانصرالدین در تبریز منتشر می‌شد. این نشریه در دورۀ استبداد صغیر تنها روزنامۀ کاریکاتوری بودکه به انتشار خود ادامه داد. مطالب آن بیشتر از زبان غفار وکیل(دیوانۀ بازارگرد) و به‌صورت شعر طنزگونه چاپ و کاریکاتورهای آن به دست حسین طاهرزادۀ بهزاد کشیده می شد. کاریکاتورها بیشتر در انتقاد از پادشاه ضدمشروطه ، سوءاستفاده والیان از مناصب و فساد مالی آنان بود. بعضی طرح ها به مداخلات بیگانگان در امور ایران اشاره دارد. پیام طرحها عموماً آگاهیبخشی به مردم برای آشنایی با حقوق خود و مسئولیتهای حاکمان قاجار بود. برای نخستین بار با زبان حیوانات، جریانات اجتماعی و سیاسی آذربایجان و ایران را افشا و از مشروطه ، برقراری قانون و عدالت حمایت میکرد.مقاله با استفاده از منابع اصلی تاریخ مطبوعات ایران و مطالب روزنامه حشرات‌الارض و با روش تحلیل محتوا نوشته شده است.
علمی- پژوهشی
زهرا مددی؛ علیرضا مظفری؛ عبداله طلوعی آذر
دوره 71، شماره 237 ، شهریور 1397، صفحه 153-183
چکیده
منظومه های غنایی بخشی از ادبیات فارسی هستند که به روایت داستان می پردازند به همین جهت زبان توصیفی در آنها کاربرد زیادی دارد.زبان منظومه های غنایی در دوره های مختلف یکسان نبوده و بر اساس اوضاع فرهنگی، اجتماعی و سیاسی دگرگونی هایی در آن ایجاد شده است. در این پزوهش به مقوله زبان توصیفی-تشبیهی و توصیفی-استعاری پرداختیم. بریا این منظور 9 ...
بیشتر
منظومه های غنایی بخشی از ادبیات فارسی هستند که به روایت داستان می پردازند به همین جهت زبان توصیفی در آنها کاربرد زیادی دارد.زبان منظومه های غنایی در دوره های مختلف یکسان نبوده و بر اساس اوضاع فرهنگی، اجتماعی و سیاسی دگرگونی هایی در آن ایجاد شده است. در این پزوهش به مقوله زبان توصیفی-تشبیهی و توصیفی-استعاری پرداختیم. بریا این منظور 9 منظومه غنایی از ابتدا تا دوره تیموریان انتخاب شده و با انتخاب ابیاتی از بخش های مختلف آنها زبان توصیفی-تشبیهی و توصیفی –استعاری مورد بررسی قرار گرفته است. این منظومه ها به طور کلی به دو دوره اول و دوم تقسیم شده اند. در دوره اول سه منظومه ویس و رامین، ورقه و گلشاه و شیرین و خسرو دهلوی بررسی شده و نشان داده ایم که این منظومه ها بیشتر مبتنی بر تشبیه بوده و دارای جملاتی کوتاه تر و زبان ساده تری هستند. در دوره دوم شش منظومه لیلی و مجنون و خسرو و شیرین نظامی، همای و همایون خواجوی کرمانی، لیلی و مجنون و یوسف و زلیخای جامی و مهر و مشتری عصار تبریزی بررسی شده و نشان داده ایم که این منظومه زبان توصیفی استعاری داشته و دارای تتابع اضافات و جملات طولانی تری نسبت به دوره اول هستند. کلید واژها: ادبیات غنایی، منظومه ها، زبان استعاری،زبان تشبیهی،توصیف
علمی- پژوهشی
رحمان مشتاق مهر؛ آمینه فیضی
دوره 71، شماره 237 ، شهریور 1397، صفحه 185-210
چکیده
< p>در زبان شناسی زیست محیطی، فرض بر این است که ساختارهای زبانی در ایجاد تخریب‌های زیست محیطی نقش بارزی داشته است. بنابراین آنها در جست و جوی ارائه راهکارهایی برای حل بحران محیط زیست هستند. در این راستا گروهی از زبان شناسان از جمله استیبی از نظریات تثبیت شده زبان شناسی برای تحلیل متون استفاده کرده است. وی معتقد است که داستان‌هایی (الگوهای ...
بیشتر
< p>در زبان شناسی زیست محیطی، فرض بر این است که ساختارهای زبانی در ایجاد تخریب‌های زیست محیطی نقش بارزی داشته است. بنابراین آنها در جست و جوی ارائه راهکارهایی برای حل بحران محیط زیست هستند. در این راستا گروهی از زبان شناسان از جمله استیبی از نظریات تثبیت شده زبان شناسی برای تحلیل متون استفاده کرده است. وی معتقد است که داستان‌هایی (الگوهای ذهنی)که با آن زندگی میکنیم ، در برخورد و رفتار ما با محیط زیست تأثیر گذار است. بنابراین آنها در جست و جوی داستانها یعنی الگوهای ذهنی مفیدی هستند که بتواند ارتباط انسان با طبیعت را اصلاح و بازسازی کند. نگارندگان این مقاله با این فرض که عرفان ارتباط چشم گیری با طبیعت دارد، داستانها(الگوهای شناختی) را در آثار بقلی شیرازی، بهاء ولد و مولوی بررسی کردهاند. نتیجۀ این بررسی بیانگر این نکته است که در دنیای کنونی که تخریب محیط زیست هر لحظه شدت بیشتری مییابد، ترویج داستان‌هایی که زیر بنای فرهنگی و دینی دارند میتواند در تغییر زیر ساختهای فکری و اندیشه-ای جامعه نسبت به طبیعت تأثیر گذار باشد. کلید واژگان: عرفان، زبان شناسی، محیط زیست، بهاء ولد، بقلی شیرازی، مولوی کلید واژگان: عرفان، زبان شناسی، محیط زیست، بهاء ولد، بقلی شیرازی، مولوی
علمی- پژوهشی
علی دهقان؛ حمیدرضا فرضی؛ فرشاد ولی زاده
دوره 71، شماره 237 ، شهریور 1397، صفحه 211-242
چکیده
عرفان اسلامی به عنوان نمودِ دینی معرفت باطنی(Esotericism)، ساحتِ حیات مادّی، جایگاه انسان در هستی و در نهایت، حیات آنجهانی او را مورد توجّه قرار داده است. وجودمداری یا اگزیستانسیالیسم(Existentialism) نیز با این دو ویژگی که وجود را بر ماهیّت مقدّم میداند و دیگر آنکه موضوعِ اندیشه را انسان میداند و نه موضوعات فلسفیِ صرف. تحقّق امکانهای ...
بیشتر
عرفان اسلامی به عنوان نمودِ دینی معرفت باطنی(Esotericism)، ساحتِ حیات مادّی، جایگاه انسان در هستی و در نهایت، حیات آنجهانی او را مورد توجّه قرار داده است. وجودمداری یا اگزیستانسیالیسم(Existentialism) نیز با این دو ویژگی که وجود را بر ماهیّت مقدّم میداند و دیگر آنکه موضوعِ اندیشه را انسان میداند و نه موضوعات فلسفیِ صرف. تحقّق امکانهای موجودِ انسانی را مورد توجّه قرار داده است و از همین رو بیشتر شاخصههای اصلی این مکتب فکری از جمله توجّه به فردیّت، وضعیّتِ وجودی، آزادی، اخلاق و مسؤولیّتِ ناشی از آنها در این مکتب بر محور یگانگیِ انسان میگردد. این پژوهش جایگاه انسان در دو جهانبینی مزبور را بر اساس «حدیقه» و «تهوع» بررسی کرده و به یافتههایی از این دست نایل آمده است که با وجود تفاوتهای بنیادین فکری، انسان همچون یگانة هستی، در هر دو مکتب فکری جایگاه والایی دارد. هر دو مکتب فکری در جهت دستیابی انسان به مراتب متعالی وجود، او را به پشت پازدن به حیات مادّی صرف فرا میخوانند. سنایی، نیل به این هدف را درگرو سلوک عرفانی و پیروی از شریعت و سارتر در رمان تهوّع، آن را در گرو پرداختن به امور متعالی از جمله آفرینش هنری یا شرکت در فرایند نوشتن میداند.
