نظریه های ادبی
فاطمه جمالی؛ گلاره الوندپور؛ نرگس محمدی بدر
چکیده
در پژوهش حاضر، گفتمان عاشقانه ای از مولانا و شمس بر اساس دستور نقش گرای هلیدی تحلیل شده است. بررسی متن(گفتار و نوشتار) در تحلیل گفتمان، در حدی فراتر از ساختارهای صوری زبان صورت می گیرد. در کلام و متون عاشقانه با توجه به بیان انتزاعی گوینده، تصاویر ذهنی به گونه ای خاص رمزگذاری شده اند. هدف اصلی در این پژوهش، پی بردن به چگونگی بازنمایی ...
بیشتر
در پژوهش حاضر، گفتمان عاشقانه ای از مولانا و شمس بر اساس دستور نقش گرای هلیدی تحلیل شده است. بررسی متن(گفتار و نوشتار) در تحلیل گفتمان، در حدی فراتر از ساختارهای صوری زبان صورت می گیرد. در کلام و متون عاشقانه با توجه به بیان انتزاعی گوینده، تصاویر ذهنی به گونه ای خاص رمزگذاری شده اند. هدف اصلی در این پژوهش، پی بردن به چگونگی بازنمایی عواطف موجود در این گفتمان عاشقانه، همچنین دستیابی به شباهت ها و تفاوت های احتمالی در بروز بیان احساسات درونی آن هاست. این پژوهش به این سؤال پاسخ می دهد که ویژگی های کلام عاشقانۀ مولانا و شمس چگونه براساس دستور نقش گرای هلیدی مشخص می شود. فرضیۀ تحقیق این است که دستور نقش گرای هلیدی در تحلیل گفتمان متون عاشقانه کارآمد است. بر همین اساس یک غزل از مولانا و بیان عاشقانه ای از شمس تبریزی به صورت موردی انتخاب شده است تا بتوانیم ابعاد گسترده تری از این بحث را به دست آوریم. بافت متن به شیوۀ توصیفی- تحلیلی؛ به کمک هر سه فرانقش اندیشگانی ، بینافردی و متنی مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های پژوهش بیانگر آن است که بسامد بالای فرایند رفتاری در غزل مولانا، نشان دهندۀ تجربۀ دیداری او از معشوق و توجه خاص وی به توصیف حالات رفتاری معشوق است. بسامد بالای فرایند وجودی در کلام شمس مفهوم وجود این عشق را آشکار می کند.
تصوف و عرفان
حمید رضا توکلی
چکیده
نخستین گفت‌وگوی شمس با مولانا پیرامون بایزید بوده است. شمس به این نکته در پایان یک پاره‌گفتار عربی در مقالات تصریح میکند. نقد بایزید بارها به شیوه‌ای مشابه در جای‌جای سخنان شمس پدیدار میشود. همین نقد دربارة حلاج هم تکرار میشود. از این گذشته نکات مرتبط با این ملاحظة نقادانه بارها در مقالات جلوه دارد؛ تاملاتی دربارة متابعت و بدعت، ...
بیشتر
نخستین گفت‌وگوی شمس با مولانا پیرامون بایزید بوده است. شمس به این نکته در پایان یک پاره‌گفتار عربی در مقالات تصریح میکند. نقد بایزید بارها به شیوه‌ای مشابه در جای‌جای سخنان شمس پدیدار میشود. همین نقد دربارة حلاج هم تکرار میشود. از این گذشته نکات مرتبط با این ملاحظة نقادانه بارها در مقالات جلوه دارد؛ تاملاتی دربارة متابعت و بدعت، شطح و مستی، هوشیاری پس از مستی، جبر و خاموشی. اما نکتة اصلی آنجاست که مولانا آشکارا در این زمینه نگاه و گفتار دیگری دارد. او نه تنها ستایندة بایزید و حلاج است؛ بل با شوری فزونمایه از مستی و جبر عاشقانه میگوید. در عین حال در ذهن و زبان مولانا روح سخن شمس بدون کاربست آن در نقد امثال بایزید حاضر است. این نوشتار تلاشی است برای بازخوانی پرسش نخستین شمس و طرح جوانب گوناگون دوگانگی نگاه شمس و مولانا در این چشم‌انداز و نیز پیشنهادهایی برای تبیین این تمایز و استقلال منظر
افسانه سعادتی؛ مختار ابراهیمی؛ پروین گلی‌زاده
دوره 70، شماره 235 ، شهریور 1396، ، صفحه 73-96
چکیده
در باور مولوی فکر نه تنها مهمترین بخش وجودی انسان بلکه موجد عالم معنا و صورت است. انسان اندیشهور و آگاه با به کارگیری فکر حقیقی و رویکردهای گوناگون آن سبب خلق و آفرینش در جهات مختلف زندگی (هنری،رفتاری، روحی و روانی) میشود. افکار ( لطیفههای غیبی ) مسبّب خیر و شرّ در عالم هستیاند و مادام مشغول جذب، دفع، اکل و صورتسازی ...
بیشتر
در باور مولوی فکر نه تنها مهمترین بخش وجودی انسان بلکه موجد عالم معنا و صورت است. انسان اندیشهور و آگاه با به کارگیری فکر حقیقی و رویکردهای گوناگون آن سبب خلق و آفرینش در جهات مختلف زندگی (هنری،رفتاری، روحی و روانی) میشود. افکار ( لطیفههای غیبی ) مسبّب خیر و شرّ در عالم هستیاند و مادام مشغول جذب، دفع، اکل و صورتسازی هستند. مولانا فکر را در زمرة کمترین آکلان میداند و بر آن است که این نیرو موجب فربهی یا نزاری روح میشود. وی با رویکردهای متفاوت گاه ممدوح گاه مذموم از فکر یاد کرده است. دید متناقضگونه و پارادوکسیکال وی محل تأمل بسیار است. وی همگام و هم عقیده با عرفا و فلاسفه این قوه را در معانی و انواع کارکرد به کار برده است. وی بیشتر به کارکردهای عملی فکر ارزش و اعتبار میدهد و رویة نظری آن را زمینة بروز و ظهور آن کارکردها میداند.
اسماعیل شفق؛ فروزان آزادبخت
دوره 66، شماره 227 ، شهریور 1392، ، صفحه 71-94
چکیده
یکی از انواع نثر فارسی ، مراسلات درباری و نامه های بزرگان است. در مکتوبات مولانا و منشآت عبدالرحمن جامی دستهای از نامه ها هستند که در این پژوهش به عنوان (سلطانیّات) مورد بررسی قرار گرفته اند. تعریف سلطانیات و تاریخچه آن در ادب فارسی و نیز بررسی شکلی و محتوایی نامههای این دو چهرۀ سرشناس ادب و عرفان مقوله هایی است که در این پژوهش به ...
بیشتر
یکی از انواع نثر فارسی ، مراسلات درباری و نامه های بزرگان است. در مکتوبات مولانا و منشآت عبدالرحمن جامی دستهای از نامه ها هستند که در این پژوهش به عنوان (سلطانیّات) مورد بررسی قرار گرفته اند. تعریف سلطانیات و تاریخچه آن در ادب فارسی و نیز بررسی شکلی و محتوایی نامههای این دو چهرۀ سرشناس ادب و عرفان مقوله هایی است که در این پژوهش به آنها پرداخته شده است. نیز بازتاب شخصیت این بزرگان در سلطانیات آنها و همچنین انعکاس مسایل اجتماعی بررسی شده اند. از آن جا که دیگر آثار مولانا و جامی غالباً صبغۀ تعلیمی داشته و برخی از جنبه های اجتماعی و خصوصیِ شخصیت آنها ممکن است پنهان مانده باشد، لذا پرداختن به نامههای آنها که صریح و شفاف و دور از پیچیدگیهای استعاری و بلاغی شاعرانهاند، میتواند زوایای دیگری از شخصیت آنها را آشکار سازد. روش کار به صورت تحلیلی است و دادهها از منظر شکلی و محتوایی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتیجۀ حاصل از این پژوهش مشخص میکند که به لحاظ شکلی، نثر مولانا آمیخته با سجع و دیگر تکلفات منشیانه است، اما جامی سلاست کلام و صراحت بیان را ترجیح داده است. هر دو عارف نامدار کوشیدهاند که از نفوذ کلام خود برای گرهگشایی از مشکلات و معضلات مردم استفاده کرده و از این طریق به مسؤولیت های الهی و اجتماعی خود عمل کنند.
عاتکه رسمی
دوره 65، شماره 225 ، شهریور 1391، ، صفحه 45-64
چکیده
چکیده داستان پرواز روح یکی از مسائل مهم مطرح در فلسفه و عرفان است. این نکته در آثار پارمنیدس و افلاطون با تمثیل اسب بالدار در یونان باستان نمود می‌یابد و با قصیدة عینیه و رساله‌الطیر ابنسینا در ادبیات پارسی منعکس میشود. تشبیه نفس ناطقه به طیر و محبوس شدن آن در قفس جسم و تلاش برای معراج روح، مضمون مایة مشترک همة رساله‌الطیرهاست. ...
بیشتر
چکیده داستان پرواز روح یکی از مسائل مهم مطرح در فلسفه و عرفان است. این نکته در آثار پارمنیدس و افلاطون با تمثیل اسب بالدار در یونان باستان نمود می‌یابد و با قصیدة عینیه و رساله‌الطیر ابنسینا در ادبیات پارسی منعکس میشود. تشبیه نفس ناطقه به طیر و محبوس شدن آن در قفس جسم و تلاش برای معراج روح، مضمون مایة مشترک همة رساله‌الطیرهاست. طوطی جان مولانا نیز با تأثّر از رسالهالطیرها بر آن است تا خصوصیات مشترک روح را از الهی بودن و بیتعیّن بودن روح گرفته تا حضور آن در عرش بیان کند. این مقاله با توجه به پیشینة تحقیق1 در مورد آثار افلاطون و مولانا و نیز رسالهالطیرها کوشیده است از دیدگاهی متفاوت و با رویکردی تطبیقی، وجوه مشترک روح و پرواز آن را در ضمن تمثیل اسب بالدار و طوطی جان مورد بررسی قرار دهد.
دوره 53، شماره 215 ، مرداد 1389، ، صفحه 65-100
چکیده
چکیده
در میان متون بی‌شمار ادب فارسی، مثنوی مولانا جزو نادر متن‌‌هایی است که از لحاظ باقی ماندن نسخه‌های معتبر و اهتمام به تصحیح آن، خوش‌فرجام و دوستکام بوده است. زمانی که نیکلسون به تصحیح آن همّت گماشت و مجلّدات نخستین آن را چاپ کرد (1925) هنوز بسیاری از متن‌های مهم، ناشناخته در گوشۀ کتابخانه‌ها گرد و خاک می‌خوردند. ...
بیشتر
چکیده
در میان متون بی‌شمار ادب فارسی، مثنوی مولانا جزو نادر متن‌‌هایی است که از لحاظ باقی ماندن نسخه‌های معتبر و اهتمام به تصحیح آن، خوش‌فرجام و دوستکام بوده است. زمانی که نیکلسون به تصحیح آن همّت گماشت و مجلّدات نخستین آن را چاپ کرد (1925) هنوز بسیاری از متن‌های مهم، ناشناخته در گوشۀ کتابخانه‌ها گرد و خاک می‌خوردند. با اینکه نیکلسون قبل از شروع به کار تصحیح، سعی کرده بود همۀ نسخه‌های معتبر شناخته شده را گرد آورد ولی در حین تصحیح بود که به وجود نسخه‌‌هایی از قرن هفتم و نزدیک به زمان آفرینش متن پی برد که یکی از آنها نسخۀ مورّخ677 محفوظ در موزۀ آرامگاه مولانا در قونیه بود. نیکلسون بعد از دریافت و ارزشیابی نسخه به اهمّیت آن پی برد و در چاپ دفتر سوم به بعد آن را اساس قرارداد و برای نشان دادن تفاوت‌های ضبط آن با دو دفتر 1و2 ضمیمه‌‌هایی افزود.
این نسخه در سال1371 به همّت نصرالله پورجوادی و متخصّصان فنّی مرکز نشر دانشگاهی و همکاری توفیق سبحانی به صورت عکسی (فاکسیمیله) به چاپ رسید و در دسترس پژوهشگران و علاقه‌مندان مولوی قرار گرفت.
به جهت جایگاه بی‌بدیل این نسخه در حفظ صورت و قرائت درست مثنوی، چند تن از مثنوی پژوهان همزمان اقدام به چاپ آن کردند.
این مقاله هزارو سیصد بیتِ آغازین دفتر اوّل را در شش چاپ مبتنی بر تک نسخۀ قونیه ـ که گاهی ضبط‌های چاپ نیکلسون را نیز به عنوان نسخه بدل در حاشیه افزوده‌اند ـ مقایسه و با چاپ عکسی مقابله کرده و اختلاف‌ها را بیت به بیت آورده است. این اختلاف‌ها به قرائت متفاوت از ضبطی واحد، اختلاف سلیقۀ مصحّحان در حفظ یا تغییر شیوۀ خط و طرز تلفّظ کلمات، بی‌دقّتی در مراحل حروف‌چینی و اغلاط چاپی و... مربوط میشود.
این مقابله نشان داده است که در چاپ‌های اخیر، در قرائت متن بیش از آنکه چاپ عکسی مورد مراجعه باشد، به چاپ‌های حروفی قبلی نسخۀ قونیه و نیکلسون مراجعه شده است.
