نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، ایران

چکیده

ابومحمد الیاس بن زکی موید نظامی گنجوی شاعر پارسی زبان داستانسرای قرن ششم هجری در بعضی مطالعات جهت دار چند دهۀ اخیر ترک زبان معرفی شده است. در این مقاله کوشیده ایم در درجه ی نخست با استناد به آثاری از نظامی گنجوی که در انتسابشان به وی هیچ گونه شک و تردیدی وجود ندارد و در درجه ی دوم با استناد به منابعی که از گذشته ی دور تا امروز در ارتباط با این موضوع وجود دارد و نیز پژوهش ها و تحلیل های منتشرشده در ارتباط با موضوع مورد بحث، به بررسی زبان نظامی بپردازیم. در این پژوهش روشن شد که زبان مادری نظامی گویشی ایرانی از گویش های مختلف موجود در تاریخ و جغرافیای پهناور ایران بوده است که به این گویش اشعار فراوانی معروف به فهلویات در لابه لای متون و نسخ خطی به دست ما رسیده است. زبان شعری نظامی نیز فارسی دری بوده است و هیچ سند معتبری گویای این که بیتی به زبان ترکی سروده باشد در دست نیست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Nezami's Language

نویسندگان [English]

  • Taghi Pournamdarian 1
  • Mostafa Mousavi 2

1 professor, Institute for Humanities and Cultural Studies,Tehran, Iran

2 Associate Professor Department of Persian Language & literature, University of Tehran, Iran

چکیده [English]

Abstract:

Nezami Ganjavi, a Persian poet of the sixth century AH, has been introduced as a Turk in some directional studies of the last few decades. In this article, we have tried, firstly, by referring to the works of Nezami Ganjavi, in which there is no doubt about their attribution, and secondly, by referring to sources that have existed in this regard from the distant past to the present. And also published research and analysis on the subject under discussion, to examine the language of the military. In this study, it became clear that the mother tongue of the Iranian military dialect has been one of the various dialects in the history and vast geography of Iran, to which we have received many poems known as Fahlaviyyat in the margins of texts and manuscripts. The language of Nezami poetry was Persian Dari and there is no credible evidence that the verse was written in Turkish.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nezami
  • Nezami poetic language
  • Fahlaviyyat
  • Dari Persian
  • Iranian Dialects
  1. ابن‌حوقل (1366) سفرنامۀ ابن حوقل (ایران در صوره‌الارض)، ترجمه و توضیح جعفر شعار، چ 2، تهران، امیرکبیر.
  2. ابن‌حوقل النصیبی‌، ابوالقاسم، صوره‌الارض‌، تحقیق ی. هـ . کرامرس، اعاده طبعه مدینه لیدن، 1927، فرانکفورت، معهد تاریخ العلوم العربیه والاسلامیه، 1992.
  3. رازی، شمس‌الدین محمد بن قیس‌ (1360)‌، المعجم‌ فی‌ معاییر اشعارالعجم‌، بتصحیح محمد قزوینی و تصحیح مدرس رضوی، چ 3، تهران، زوار.
  4. تبریزی، محمد بن مسعود (1381) سفینة‌ تبریز، (چاپ عکسی) تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
  5. شروانی، جمال خلیل (1375) نزهه‌المجالس‌، تصحیح و تحقیق محمدامین ریاحی، چ 2، تهران، انتشارات علمی.
  6. طبری، ابوجعفر محمدبن جریر (بی‌تا) تاریخ الطبری تاریخ الرسل والملوک، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، ط 4، ج 9، قاهره، دارالمعارف.
  7. عین‌القضات همدانی (1362) نامه‌ها، به‌اهتمام علینقی منزوی، عفیف عسیران، 2ج، چ2، تهران، منوچهری – زوار.
  8. قزوینی، محمد (1363) بیست مقاله، به تصحیح عباس اقبال و پورداود، چ 2، تهران، دنیای کتاب.
  9. مستوفی‌، حمدالله (1364) تاریخ گزیده، باهتمام عبدالحسین نوائی، چ3، تهران، امیرکبیر.
  10. مسعودی‌، علی بن الحسین (1893) التنبیه‌ و الاشراف، تحقیق م. ی. دخویه، لیدن، بریل.
  11. مقدسی، شمس‌الدین محمد (1906) احسن‌التقاسیم فی معرفة الاقالیم‌، تحقیق ی. دی خویه، ط2، لیدن، بریل.
  12. ناصرخسرو قبادیانی مروزی (1363) سفرنامه، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، کتابفروشی زوار.
  13. نجم رازی (1366)‌ مرصادالعباد، به اهتمام محمد امین ریاحی، چ3، تهران، علمی و فرهنگی.
  14. نخجوانی، محمد (1325) «محمدبن البعیث و زبان آذری»، یادگار، س3، ش6-7 (بهمن و اسفند)، ص137-139.
  15. نظامی عروضی سمرقندی، احمدبن عمر (1364) چهارمقاله، به اهتمام محمد معین، چ8، تهران، امیرکبیر.
  16. نظامی گنجوی (1362) دیوان قصاید و غزلیات، به کوشش سعید نفیسی، چ5، تهران، انتشارات فروغی.
  17. نظامی گنجوی (1960) خسرو و شیرین، به تصحیح ی. ا. برتلس، فرهنگستان علوم جمهوری شوروی سوسیالیستی آذربایجان.
  18. نظامی گنجوی (1947) شرف‌نامه، به تصحیح ی. ا. برتلس، فرهنگستان علوم جمهوری شوروی سوسیالیستی آذربایجان.
  19. نظامی گنجوی (718هـ) خمسۀ نظامی، نسخۀ خطی کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، ش5179.
  20. نظامی گنجوی (763هـ) خمسۀ نظامی، نسخۀ خطی کتابخانۀ ملی پاریس، ش1817.
  21. نظامی گنجوی (764هـ) خمسۀ نظامی، نسخۀ خطی کتابخانۀ دولتی برلین، ش35.
  22. نظامی گنجوی (766هـ) خمسۀ نظامی، نسخۀ خطی کتابخانۀ بادلیان اکسفورد، ش274.
  23. نظامی گنجوی (767هـ) خمسۀ نظامی، نسخۀ خطی کتابخانۀ ملی پاریس، ش580.
  24. نظامی گنجوی  (773هـ) خمسۀ نظامی، نسخۀ خطی کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی، ش 11920.
  25. نظامی گنجوی (777هـ) خمسۀ نظامی، نسخۀ خطی کتابخانۀ دانشگاه سنت پترزبورگ، ش O354 / 22100.
  26. نظامی گنجوی (790هـ) خمسۀ نظامی، نسخۀ خطی کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران(ادبیات)، ش131.
  27. نظامی گنجوی (799هـ) خمسۀ نظامی، نسخۀ خطی کتابخانۀ آستان قدس رضوی، ش12074.
  28. نظامی گنجوی (802هـ) خمسۀ نظامی، نسخۀ خطی کتابخانۀ علامۀ طباطبایی شیراز، ش1278.
  29. IPEKTEN, Haluk (1974) KARAMANLI NIZAMI, HAYATI, EDEBI KISLIGI Ve DIVANI, Ankara, Sevinc Matbaasi. (ATATURK UNIVERSITY YAYINLARI NO. 208, Edebiyat Fakultesi Yayinlari No. 44, Arastirma Serisi No. 35)
  30. Lornejad, Siavash, Ali Doostzadeh (2012) On the Modern Politicization of the Persian Poet Nezami Ganjavi, Edited by Victoria Arakelova, YEREVAN SERIES FOR ORIENTAL STUDIES (Editor of the Series Garnik Asatrian), Yerevan,
  31. AZMI BILGIN, A. (2001) "KARAMANLI NIZAMI", ISLAM ANSIKLOPEDISI, Turkiye Diyanet Vakfi, Cilt 24, Istanbul.
  32. http://dx.doi.org/10.22034/perlit.2022.47080.3117