نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی ، تبریز، ایران

2 دانشیارگروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

یکی از شیوه‌های ادامه حیات اسطوره‌ها، تغییر یافتن آن‌ها به‌صورت قصه و داستان، به‌ویژه قصه‌های عامیانه است؛ یکی ازاین‌گونه داستان‌ها که می‌توان بازتاب اساطیر و افسانه‌های کهن را در آن مشاهده کرد گل و نوروز خواجوی کرمانی است. در این مقاله، ژرف‌ساخت اساطیری این داستان با تکیه بر آیین‌ها و نمادهای آشناسازی (پاگشایی) بررسی ‌شده است. فرض نگارندگان بر این بوده است که در ژرف‌ساخت این داستان می‌توان ردّ پای مراسم و مناسک آشناسازی را مشاهده کرد. بر اساس این پیش‌فرض و با تحلیل محتوای داستان، قابل‌تطبیق بودن این داستان با مراسم آشناسازی اثبات‌ شده است. بسیاری از عناصر و مراحل مراسم آشناسازی از قبیل انزوا، جداسازی، مرگ و تولّد مجدّد، اشراق در پای درخت، آزمون‌های سخت (شکنجه)، پیر دانا (راهنما) و ... را می‌توان در داستان مذکور مشاهده کرد. علاوه بر این، عناصر نمادین و کهن‌الگویی دیگری نیز در متن وجود دارد که در ارتباط با مضمون اصلی (آشناسازی) هستند و بر این اساس تحلیل ‌شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of the mythical deep structure of the story of “Gol & NoWrouz” based on familiarization symbols rituals

نویسندگان [English]

  • ali hashemzadeh 1
  • hamidreza farzi 2
  • ali dehghan 2

1 PHD student of Persian languages and literature group, Branch of Tabriz. Islamic Azad University Tabriz, Iran

2 Associate Professor of Persian languages and literature group, Branch of Tabriz. Islamic Azad University. Tabriz, Iran

چکیده [English]

One of the ways of life continuation of the myths is their modification into tale or story, especially vulgar tales. One of such stories is “Gol & NoWrouz” of “Khajooy-e-Kermani” in which one can notice the ancient myths and legends. In this paper, the mythical deep structure of this story has been scrutinized based on familiarization (social acquaintance) rituals and symbols. The authors of this paper assume that one can notice the traces of familiarization ceremonies and rituals in the deep structure of these stories. According to this pre-assumption and by analyzing the contents of these types of stories, adjustability of these stories with familiarization ceremonies has been proved. One can notice most of the elements and ceremony phases of familiarization such as isolation, separation, death, rebirth, enlightenment on the tree foot and hard tests (torture) of the knowledgeable old person (guide) in these stories In addition to these, there are other symbolic elements and ancient patterns which are connected with the main theme (familiarization) and they have been analyzed accordingly

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mythic
  • Familiarization
  • Isolation
  • The Knowledgable old person
  • Gol & NoWrouz
- تونی، بهروز، ۱۳۹۰، «پاگشایی قهرمان در حماسه‌های اسطوره‌ای»، مجله ادبپژوهی، شماره ۱۶، ص 105- 81.
- الیاده، میرچا، (1368)، آیین‌هاونمادهایآشناسازی، ترجمه نصرالله زنگویی، تهران: آگه.
- الیاده، میرچا، (1382)، اسطوره،رؤیا،راز، ترجمه رؤیا منجم، تهران: نشر علم.
- الیاده، میرچا، (1386)، چشماندازهایاسطوره، ترجمه جلال ستاری، تهران: توس.
- الیاده، میرچا،(1384)، اسطورهبازگشتجاودانه، ترجمه بهمن سرکاراتی، تهران: طهوری.
- الیاده، میرچا، (1392)، آیینهاونمادهایتشرف، ترجمۀ مانی صالحی علامه، تهران: نیلوفر.
- امیر قاسمی، مینو، (۱۳۹۱)،دربارهقصههایاسطوره‌ای، تهران: نشر مرکز.
- بالار، مرتضی و همکاران، (۱۳۹۷)، «فرایند فردیت‌یابی همای در منظومه همایوهمایون بر اساس نظریه تفرد یونگ»، مجله ادبیاتعرفانیواسطورهشناختی، دوره ۱۴، شماره ۵۱، ص 82-49.
- بتلهایم، برونو، ۱۳۹۲، افسونافسانهها، ترجمه اختر شریعت‌زاده، تهران: هرمس.
- بهار، مهرداد، (1384)،پژوهشیدراساطیرایران، تهران: آگه.
- پارسا، احمد و اشرفی، ناهید، (1387) «بن‌مایه اساطیری- آیینی خره بماه و بهرام گور در مرزباننامه»، مجله تخصصی زبان و ادبیات دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد، سال ۴۱، شماره ۴، پیاپی ۱۶۳، ص 41-52.
-  پورجعفری، محمدرضا، (1388)، درآمدیبرانسانشناسیهنروادبیات، تهران: ثالث.
- توسل پناهی، فاطمه، ۱۳۹۱، توتموتابودرشاهنامه، چاپ اول، تهران: نشر ثالث.
- حسینی، مریم و شکیبی ممتاز، نسرین، ۱۳۹۳، «تحلیل روان‌شناختی دعوت و طلب و نقش آن در آشناسازی و تشرف قهرمان»، دوفصلنامهزبانوادبیاتفارسی، سال ۲۲، شماره 76، ص ۲۷-۵۰.
- خواجوی کرمانی، ۱۳۷۰، گل و نوروز، تصحیح کمال عینی، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- دوبو کور، مونیک، (1387)، رمزهایزندهجان، ترجمه جلال ستاری، تهران: مرکز.
- رستگار فسایی، منصور، (1389)، اژدهادراساطیرایران، تهران: توس.
- زمردی، حمیرا، (1385)، نقدتطبیقیادیانواساطیر، تهران: زوار.
- سرکاراتی، بهمن، ۱۳۸۵، سایه‌های شکارشده (گزیدهمقالاتفارسی)، تهران: طهوری.
- شمیسا، سیروس، ۱۳۸۳، داستانیکروح، تهران: فردوس.
- شوالیه، ژان وگربران، آلن، ۱۳۸۴، فرهنگنمادها (ج۲)
- شوالیه، ژان وگربران، آلن، 1385،فرهنگنمادها،(ج4)
- شوالیه، ژان وگربران، آلن، 1387،فرهنگنمادها،(ج5)
- عزیزی فر، امیر عباس، ۱۳۹۴، «بررسی بن‌مایه‌های اساطیری داراب‌نامه طرسوسی»، متنشناسیادبفارسی، شماره 1۴، پیاپی ۲۸، ص۱۰۱-۱۱۸.
- علی‌اکبری، نسرین و روستایی، میثم، (1392)، «تحلیل ساختاری -اسطوره ای حکایت غلام و بازرگان در مرزباننامه»، فصلنامهادبیاتعرفانیواسطورهشناختی، سال نه، شماره ۳۳،  ص ۱۷۷- ۲۰۶.
- علیزاده، پوران و همکاران، (1396)، «تحلیل بن‌مایه‌های اساطیری در رود راوی اثر ابوتراب خسروی»، پژوهشادبیاتمعاصرجهان، دوره ۲۲، شماره ۲، ص ۴۶۹- ۴۹۹.
- فردوسی، ابوالقاسم، (1376)، شاهنامه (ج 5)، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: نشر قطره.
- فرضی، حمیدرضا و عابدی، محمدرضا، ۱۳۹۳، «تحلیل بن مایه‌های اساطیری داستان شهریار و بابل با شهریارزاده در مرزبان‌نامه»، نشریهزبانوادبفارسیدانشگاهتبریز، سال ۶۷، به شماره ۲۳۰، ص ۱۱۳- ۱۳۴.
-     فرضی، حمیدرضا و عابدی، محمدرضا، ،و فخیمی فاریابی، فرناز، ۱۳۹۶، «ریخت‌شناسی منظومه گل و نوروز خواجوی کرمانی بر اساس نظریه ولادیمیر پراپ» مجلهفنونادبی، دوره 9، شماره 2، ص۱۱۹- ۱۳۲.
- فضایلی، سودابه، ۱۳۸۸، شبرنگبهزاد، تهران: جیحون.
- قبادی، حسینعلی و همکاران، ۱۳۹۵، «تحلیل اسطوره‌ای رمان درد سیاوش با نگاه به تأثیر کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ در بازتاب اسطوره‌ها»، فصلنامهادبیاتعرفانیواسطورهشناختی، سال ۱۲، شماره ۴۲، ص ۲۰۹- ۲۳۵.
- کمپبل، جوزف، (1393)، قهرمانهزارچهره، ترجمه شادی خسروپناه، مشهد: نشر گل آفتاب.
- گرین، ویلفردوهمکاران، (1383)، مبانی  نقدادبی، ترجمه فرزانه طاهری، تهران: نیلوفر.
- وفلر دلاشو، م، (1386)، زبانرمزیقصههایپریوار، ترجمه جلال ستاری، تهران: توس.
- مالمیر، تیمور واسدی جوزانی، حسین، (1387)، « ژرف‌ساخت اسطوره‌ای رمان رود راوی»، مجله ادب‌پژوهی، شماره ۶، (صص ۵۵-۸۵).
- مظفری، وزیر و همکاران، (1395)، «بررسی ساختاری اسطوره‌ای همایوهمایون خواجوی کرمانی»، نشریهادبوزباندانشگاهشهیدباهنرکرمان، سال ۱۹۱۴، شماره 40، ص ۲۹۷- ۳۱۹.
- مونسان، فرزانه و همکاران، (1393)، «بینش اساطیری در آثار منیرو روانی‌پور»، فصلنامهادبیاتعرفانیواسطورهشناختی، سال 10، شماره 3۷، ص ۳۰۳- ۳۳۷.
- میرصادقی، جمال، ۱۳۸۶، عناصرداستان، تهران: سخن.
- یونگ، کارل گستاو، ۱۳۶۸، چهارصورتمثالی، ترجمه پروین فرامرزی، مشهد: آستان قدس رضوی.
- یونگ، کارل گستاو،۱۳۸۷، انسانوسمبلهایش، ترجمه محمود سلطانیه، تهران: جامی.