نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

• محمدحسن جلالیان

دانشیار گروه فرهنگ و زبانهای باستانی دانشگاه تبریز. تبریز. ایران

چکیده

در سه داستان از شاهنامۀ فردوسی از سرزمینی در نواحی شمال شرقی ایران در حدود ماوراءالنهر یاد شده، که نام آن در دست‌نویسهای موجود به صورت‌های گوناگونی ضبط شده است و مصححان شاهنامه و پژوهندگان جغرافیای آن در انتخاب از بین این صورت‌ها با یکدیگر اتفاق نظر ندارند. از بین رفتن صورت اصلی نام این سرزمین و ثبت مغشوش و نادقیق آن در متون پهلوی و وجود صورتهای متشابه آن در سرزمینهای شرقی و شمال شرقی ایران در منابع تاریخی و جغرافیایی پس از اسلام و نیز برداشت‌های نادرست و متناقض از گسترۀ جغرافیایی این ناحیه، علّت‌های اصلی گزینش‌های متفاوت مصحّحان شاهنامه گردیده‌اند. برخی از صورتهای منتخب یا پیشنهادی برای نام این سرزمین کورشان، کوشان، کروشان، کهستان، کورستان و کوی‌ساران‌اند. در این نوشتار با دقّت در جزئیّات داستان‌هایی که نام این سرزمین در آنها به کار رفته و نیز بهره‌گیری از آثار ایرانی باستان و متون فارسی میانه، خوانشی متفاوت از قرائت‌هایی که پیشتر مطرح شده‌اند و از پشتوانۀ برخی از دستنویس‌ها نیز برخوردار است، به شکل گَوِستان ارائه خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

• شاهنامه
• جغرافیای تاریخی
• ماوراءالنّهر
• سغد
• گَوِستان

موضوعات

• ادبیات حماسی و اسطوره

عنوان مقاله [English]

Kavarstān or Gavestān (A Study on the Name of Transoxiana in Shahnameh)

نویسنده [English]

• Mohammad Hasan Jalalian Chaleshtari

Associate Professor, Department of Ancient Culture and Languages, University of Tabriz. Tabriz. Iran

چکیده [English]

In three stories of Ferdowsi’s Shahnameh, a land in the northeastern regions of Iran corresponding to Transoxiana is mentioned, whose name has been recorded in various forms in the existing manuscripts, and the editors of Shahnameh and researchers of its geography disagree with each other in choosing from these records. The destruction of the original form of the name of this land and the confusion and imprecise recording in Pahlavi texts and the existence of similar forms in the eastern and northeastern lands of Iran in historical and geographical sources after Islam, as well as incorrect and contradictory perceptions of the geographical extent of this region are the main reasons for the different selections by Shahnameh editors. Some of the selected or proposed forms for the name of this land are Kavaršān, Kušān, Karūšān, Kohestān, Kavarstān and Kūy-sārān. In this article, by paying attention to the details of the stories in which the name of this land is used, as well as using ancient Iranian and Middle Persian and Islamic texts, a reading different from those which have been proposed before will be presented in the form Gavestān. This form has the support of some manuscripts and also can be traced in Pahlavi script.

کلیدواژه‌ها [English]

• Shahnameh
• Historical Geography
• Transoxiana
• Sogdiana
• Gavestān