نوع مقاله : علمی- پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی ، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، ایران.
2 دانشیار تاریخ، حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، ایران
چکیده
پدیده‌ای که امروزه «کودک همسری» نامیده شده و از مسائل و آسیب‌های مهم اجتماعی و فرهنگی مربوط به زنان به شمار می‌رود، مسئله و موضوعی تاریخی است که در عصر قاجار در کشاکش سنت و تجدد، به تدریج به مسئله و موضوع مهمی دست کم در میان اقشاری از جامعه ایران تبدیل شد. کودک همسری یا ازدواج دختران در سنین پایین با اینکه پدیده‌ای مرسوم در ایران پیشامدرن بوده اما به این معنی نیست که این پدیده به عنوان آسیب اجتماعی و پدیده‌ای انتقادی به حساب نیاید. در سکوت منابع تاریخ‌نگارانه، رسمی و حتی سیاسی در مواجهه با این مسئله، متون ادبی که از منابع و سرچشمه‌های اصلی تاریخ اجتماعی ایران به شمار می‌روند این مسئلۀ مهم را دستمایۀ نقد اجتماعی قرار داده و به شکل قابل تأمل و توجهی آن را در اشعار و نوشته‌های خود بازتاب دادند. این مقاله با اتکا به متون و منابع ادبی عصر قاجار و مشروطه و تحقیقات جدید رویکرد متون به مسئله کودک همسری را به روش توصیفی-تبیینی به تحلیل و بررسی گذاشته است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
“Kay arusak baz ra jamehy arusi dar khor ast” "A reflection on the approach of literary-historical texts of the Qajar period to the phenomenon of child marriage"
نویسندگان [English]
- neda sonboli 1
- Abbas Gadimi Gidari 2
1 PhD student of Islamic Iran History, Faculty of Law and Social Sciences, Tabriz University, Iran.
2 Associate Professor of History, Law and Social Sciences, University of Tabriz, Iran.
چکیده [English]
The phenomenon that is called "child marriage" today and is one of the important social and cultural issues and harms related to women, is a historical issue that in the Qajar era in the struggle between tradition and modernity, gradually to the issue and subject It became important, at least among sections of Iranian society. Child marriage or marriage of girls at a young age, although a common phenomenon in pre-modern Iran, does not mean that this phenomenon is not considered as a social harm and a critical phenomenon. In the silence of historiographical, official and even political sources in the face of this issue, literary texts that are considered as the main sources and sources of social history in Iran have considered this important issue as a source of social criticism and in a thoughtful way in They reflected their poems and writings. Relying on texts and literary sources of the Qajar and constitutional eras and new research, this article has analyzed the approach of texts to the issue of child marriage in a descriptive-explanatory method.
کلیدواژه‌ها [English]
- Qajar
- literary texts
- child marriage
- girls
- pathology
- قرآن
- استرآبادی، بیبی خانم، (1371)، معایب الرجال (در پاسخ به تأدیب النسوان)، افسانه نجمآبادی، شیکاگو: نگرش و نکارش زن.
- استیرنس، پیتر، (1388)، دوران کودکی در تاریخ جهان، ترجمه سارا ایمانیان، تهران: اختران.
- اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان، (1345)، روزنامۀ خاطرات اعتمادالسلطنه، ایرج افشار، تهران: امیرکبیر.
- اورسل، ارنست، (1382)، سفرنامه قفقاز به ایران، ترجمه علیاصغر سعیدی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- ایرج میرزا، (1353)، تحقیق در احوال و آثار و افکار و اشعار ایرج میرزا و خاندان و نیاکان او، به اهتمام محمدجعفر محجوب، چ3.
- آخوندزاده، فتحعلی، (1399)، مکتوبات (نامههای شاهزاده کمال‌الدوله به شاهزاده جلال‌الدوله)، به کوشش م. مقصود، ناشر نسخه الکترونیک باشگاه ادبیات.
- آخوندزاده، فتحعلی، (1356)، تمثیلات، چ3، ترجمه محمدجعفر قراجه داغی، تهران: خوارزمی.
- آخوندزاده، فتحعلی، (1351)، مقالات، به کوشش باقر مؤمنی، تهران: انتشارات آوا.
- آدمیت، فریدون، (1349)، اندیشههای میرزا فتحعلی خان آخوندزاده، تهران: خوارزمی.
- آرین پور، یحیی، (1372)، از صبا تا نیما؛ تاریخ 150 سال ادب فارسی، ج2، چ5، تهران: زوار.
- بهار، محمدتقی، (1388)، دیوان اشعار، تهران: نگاه.
- بروگش، هنری، (1389)، سفری به دربار سلطان صاحب قران، ترجمه حسین کرد بچه، تهران: اطلاعات.
- پاتینجر، هنری، (1384)، سفرنامه پاتینجر، ترجمه شاپور گودرزی، تهران: کتابفروشی دهخدا.
- پولاک، یاکوب ادوارد، (1368)، سفرنامه پولاک (ایران و ایرانیان)، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی.
- تاج السلطنه، (1361)، خاطرات تاج السلطنه، به کوشش منصوره اتحادیه (نظام مافی) و سیروس سعدوندیان، تهران: نشر تاریخ ایران.
- تاورنیه، ژان باتیست، (1383)، سفرنامه تاورنیه، ترجمه حمید شیروانی، تهران: نیلوفر.
- تکتاندرفن، دریابل ژرژ، (1351)، ایتر پرسیکوم، ترجمه محمود تفضلی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
- جملی کارری، جووانی فرانچسکو، (1383)، سفرنامه کارری، چ2، ترجمه عباس نخجوانی و عبدالعلی کارنگ، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- جونز، سرهار فورد، (1386)، روزنامه سفر خاطرات هیئت اعزامی انگلستان به ایران، ترجمه مانی صالحی علامه، تهران: ثالث.
- حاتمی، زهرا، (1398)، تاریخ کودکی در ایران (از آغاز عصر ناصری تا پایان دوره رضاشاه)، چ2، تهران: نشر علم.
- دالمانی، هانری رنه، (1335)، سفرنامه از خراسان تا بختیاری، ترجمه محمدعلی فره وشی، تهران: امیرکبیر.
- دروویل، گاسپار، (1337)، سفرنامه دروویل، ترجمه جواد محبی، تهران: انتشارات گوتنبرگ.
- دروویل، گاسپار، (1387)، سفرنامه دروویل، ترجمه جواد محیی، تهران: گوتنبرگ.
- دلریش، بشری، (1375)، زن در دورۀ قاجار، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
- دهخدا، علیاکبر، (1343)، چرند پرند، تهران: سازمان کتابهای جیبی. (دهخدا، علیاکبر، (بیتا)، چرند و پرند، معرفت.)
- رایس، کلارا کولیور، (1383)، سفرنامه (زنان ایرانی و راه و رسم زندگی آنان)، ترجمه دکتر اسدالله آزاد، تهران: کتابدار.
- سعدوندیان، سیروس، (1379)، درآمدی بر جمعیتشناسی تاریخی ایران در عصر قاجار، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- سعدوندیان، سیروس، (1380)، عدد ابنیه، شمار نفوس از دارالخلافه تا تهران 1311-1231 خورشیدی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- شاردن، ژان، (1372)، سفرنامه شاردن، 5ج، ترجمه اقبال یغمایی، تهران: توس
- شریعتمداری، علی، (1375)، روان‌شناسی تربیتی، چ6، تهران: امیرکبیر.
- صابر، میرزاعلی اکبر، (1977)، هوپ هوپ نامه، ترجمه احمد شفائی، باکو: نشریات دولتی آذربایجان.
- طالبوف، عبدالرحیم، (1324)، مسائل الحیات، تفلیس: چاپخانه غیرت.
- طالبوف، عبدالرحیم، (بیتا)، مسالک المحسنین، به همت محمد رمضانی، تهران: کلاله خاور.
- عارف قزوینی، ابوالقاسم، (1380)، کلیات دیوان عارف قزوینی، به کوشش مهدی نورمحمدی، تهران: سنایی.
- عاملی رضایی، مریم، (1389)، سفردانه به گل (تحول جایگاه زن در نثر دورۀ قاجار)، تهران: نشر تاریخ ایران.
- عبادی، شیرین، (1392)، حقوق کودک؛ نگاهی به مسائل حقوقی کودکان در ایران متن کامل کنوانسیون حقوق کودک، چ9، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
- عشقی، سید محمدرضا میرزاده، (1357)، کلیات مصور میرزاده عشقی، چ8، نگارش علیاکبر مشیر سلیمی، تهران: امیرکبیر.
- فوروکاوا، نوبویوشی، (1384)، سفرنامه فوروکاوا، ترجمه هاشم رجبزاده و کینیجی ئه اورا، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- قائممقامی، عالمتاج، (1374)، دیوان عالمتاج قائممقامی (ژاله)، تهران: انتشارات ما.
- کراچی، روحانگیز، (1395)، خشونت مشفقانه (روایتی از مردسالاری دوران ناصری)، چ2، تهران: نشر تاریخ ایران.
- کرمانی، آقاخان، (2002)، هشتبهشت،From Bayani Digital Publications
- کرون، پاتریشیا، (1396)، جامعههای ماقبل صنعتی: کالبدشکافی جهان پیشامدرن، ترجمه مسعود جعفری، تهران: نشرماهی.
- گیدنز، آنتونی، (1386)، جامعهشناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نی.
- قزوینی، سید اشرفالدین، (1338)، دیوان شعر.
- مستشفی، علی، (1314)، ازدواج و حفظالصحه، تهران: روشنایی.
- مستوفی، میرزا یوسف خان، (1318)، تربیت نسوان، تهران: معارف
- معجز شبستری، (بیتا)، کلیات معجز شبستری، بیجا، بینا.
- ملکم، سرجان، (1380)، تاریخ کامل ایران، ترجمه میرزا اسماعیل حیرت، تهران: افسون.
- موریه، جیمز، (1354)، سرگذشت حاجیبابای اصفهانی در ایران، چ2، به کوشش یوسف رحیم لو، تبریز: انتشارات حقیقت.
- نجم‌الدوله، عبدالغفار بن علیمحمد، (1384)، سه اثر از نجم‌الدوله (رساله تطبیقیه، رساله تشخیص نفوس دارالخلافه و سفرنامه حج)، تنظیم و تحشیه احمد کتابی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- واتسن، رابرت گرنت، (1340)، تاریخ ایران دوره قاجاریه، ترجمه ع. وحید مازندرانی، تهران: سخن.
- ویشارد، جان، (1363)، بیست سال در ایران، ترجمه علی پیرنیا، تهران: انتشارات نوین.
مقالات
- اسدپور، عهدیه، کمالی، افسانه، سفیری، خدیجه، (1398)، «فهم مسئلۀ ازدواج در دوران کودکی از نگاه کودک- زنانِ ازدواجکرده خراسانی»، بررسی مسائل اجتماعی ایران، دوره دهم، شماره اول، (ص167-194).
- اسدی، لیلا سادات، (1386)، «بررسی مفهوم کودک با رویکرد به حوزه کیفری»، ندای صادق، ش45و 46، (ص1- 26).
- رحمانیان، داریوش، حاتمی، زهرا، (1393)، «کودکی و تجدد در دوره رضاشاه»، مطالعات تاریخ فرهنگی؛ پژوهشنامه انجمن ایرانی تاریخ، سال پنجم، شماره بیستم، (ص84-61).
- شبانی، احمد، (بهار 1396)، «کودکی زدایی در کتابهای درسی ابتدایی در ایران»، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، دوره13، شماره46، (ص 37 - 69).
- شکری، فریده، (1387)، «بررسی حقوقی سن ازدواج و رشد دختران»، مطالعات راهبردی زنان، ش40، (ص156-131).
- عباسی سرمدی، مهدی و عهدیه زنگی اهرمی، (پاییز و زمستان 94)، «بررسی سن کودک و آثار حقوقی آن از منظر اسناد بینالمللی»، فصلنامه فقه و حقوق خانواده (ندای صادق)، سال بیستم، شماره63، (ص 23 - 41).
- لطفی، راضیه، (1398)، «پیامدهای سلامتی ازدواج زودرس زنان»، فصلنامه زن و بهداشت، شماره2، (ص67 - 79).
- مقدادی، محمدمهدی، جوادپور، مریم، (1396)، «تأثیر ازدواج زودهنگام بر سلامت جنسی کودکان و سازوکارهای مقابله با آن»، فصلنامه حقوق پزشکی، سال یازدهم، شماره چهلم، (ص31 -60).
- موسوی بجنوردی، محمد، (1382)، «بررسی مفهوم و معیار کودکی در تفکر اسلامی و قوانین ایران برای بهرهمندی از حقوق مربوطه»، پژوهشنامه متین، ش21، (ص 27-60).
- یعقوبی جویباری، فاطمه، محمدحسین شعبانی، سید ابراهیم میراحمدی، (1398)، «بررسی آثار و وضعیت ازدواج کودکان در فقه امامیه و حقوق ایران»، پژوهش در هنر و علوم انسانی، سال4، شماره1(پیاپی: 15)، (ص67-61).
منابع لاتین
- Parsons, J., Edmeades, J., Kes, A., Petroni, S., Sexton, M., & Wodon, Q. (2015). Economic impacts of child marriage: a review of the literature. The Review of Faith & International Affairs, 13(3), (pp.12-22).
- Arthur, M., Earle, A., Raub, A., Vincent, I., Atabay, E., Latz, I., ...& Heymann, J. (2018). Child marriage laws around the world: Minimum marriage age, legal exceptions, and gender disparities. Journal of women, politics & policy, 39(1), 51-74.
- https://www.unicef.org/protection/child-marriage.
- convention on the rights of the child (20november 1989) (un.org).
- http://dx.doi.org/10.22034/perlit.2022.50607.3287
', './data/perlit/coversheet/151663855348.jpeg'))