نسخه‌شناسی حماسۀ ناشناختۀ جمشیدنامه

جعفرپور, میلاد

doi:10.22034/perlit.2022.50949.3297

نسخه‌شناسی حماسۀ ناشناختۀ جمشیدنامه

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

میلاد جعفرپور

استادیار دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

10.22034/perlit.2022.50949.3297

چکیده

جمشیدنامه، یکی از حماسه‌های منثور بی‌سابقۀ ادب فارسی است که گزارش بدیع آن منحصر بر احوال جمشید پیشدادی بوده و از این منظر، می‌توان آن را در شمار روایت‌های مستقلّی نظیر: گرشاسپ‌نامه و کوش‌نامه قرار داد که با فراز و فرودهای زندگی یکی از شخصیّت‌های اساطیری ایران مرتبط است. راوی جمشیدنامه کوشیده تا بر برهه‌ای تاریک و مبهم از زندگانی جمشید متمرکز شود که تمامی منابع ادبی و تاریخی در رابطه با گزارش آن معطّل مانده‌اند. آن‌چه از جمشید در شاهنامه و دیگر آبشخورها ذکر شده، بیشتر بر عصر پادشاهی، زوال و قتل جم به فرمان ضحّاک محدود شده‌ است، امّا جمشیدنامه برخلاف دیگر منابع، به طور مشخّص، تنها به وقایع پیش از رویارویی جمشید با ضحّاک نظر داشته و توصیف راوی از زندگی شگفت جمشید، دورۀ زمانی کودکی تا پادشاهی او بر هفت‌اقلیم را در بر می‌گیرد. پژوهش حاضر، برای نخستین بار به روش استقرایی بر آن شده تا ضمن معرّفی حماسۀ جمشیدنامه، مشخّصات دست‌نویس‌های فارسی، ترکی، اردو و دیگر نسخ هم‌نام ناشناختۀ آن را بررسی کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

ادبیات حماسی و اسطوره

عنوان مقاله [English]

Codicology of unknown epic of Jamšid nāmeh

نویسنده [English]

Milad Jafarpoor

Assistant Professor. Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran

چکیده [English]

Jamšid nāmeh is an unprecedented prose epic in Persian literature that its original report was limited to the life of jamšid pishdadi and from this point of view, it can be considered as an independent narration such as: Garšāsp-nāma and Kush nameh which is related to the ups and downs of life of one of the mythological characters of Iran. The narrator of Jamšid nāmeh has tried to focus on the dark and obscure moments of Jamšid's life which all literary and historical sources have been suspended in relation to its reporting. What is mentioned about Jamšid in šāhnāmeh and other sources is more limited to the era of the monarchy, the decline and murder of Jam by the order of Zahhāk, but unlike other sources, Jamšid nāmeh specifically refers only to the events before Jamšid's encounter with Zahhāk and describes The narrator of Jamšid's wonderful life covers the period from childhood to his reign on earth. For the first time, the present study has been inductive in order to introduce the epic of Jamšid nāmeh, to examine the characteristics of Persian, Turkish, Urdu manuscripts and the other same name & unknown manuscripts.

کلیدواژه‌ها [English]

Jam&scaron
id nāmeh
Persian
Turkish &
Urdu manuscripts
similar manuscripts

مراجع

آکیموشکین، اد، ف و دیگران .(1375). فهرست نسخه‌های خطّی فارسی مؤسّسۀ خاورشناسی فرهنگستان علوم روسیه، ترجمۀ عارف رمضان، تهران: مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
آموزگار، ژاله .(1386). «جَم»، دانشنامۀ زبان و ادب فارسی، زیر نظر اسماعیل سعادت، ج 2، چ 1، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، صص 544-548.
باباصفری، علی‌اصغر .(1392). فرهنگ داستان‌های عاشقانه در ادب فارسی، چ 1، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
بهرامی، عسگر .(1394). «جمشید»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، ج 22، چ 1، تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، صص 445-452.
جعفری قنواتی، محمّد .(1394). «جمشید در روایت‌های شفاهی»، دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، ج 3، چ 1، تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، صص 196-198.
حسینی اشکوری، سیّد صادق .(1392). چهار مقالۀ هندی، چ 1، قم: مجمع ذخائر اسلامی و موسسه تاریخ علم و فرهنگ.
خواجه‌پیری، مهدی و همکاران .(1366). فهرست نسخه‌های خطّی کتابخانۀ راجه محمودآباد لکهنو، چ 1، دهلی نو: مرکز تحقیقات زبان فارسی در هند، خانۀ فرهنگ جمهوری اسلامی ایران.
دانش‌پژوه، منوچهر .(1357). فهرست نسخه‌های خطّی کتابخانۀ مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، ج 16، تهران: دانشگاه تهران.
---------- .(1358). نشریۀ نسخه‌های خطّی کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، د 9، تهران: دانشگاه تهران.
سرکاراتی، بهمن .(1393). «جمشید»، دانشنامۀ جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حدّاد عادل، ج 10، چ 1، تهران: بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، صص 672-676.
کرم‌رضایی، پریسا .(1387). «کتابت نسخه برای چاپ سنگی، از مجموعۀ کتابخانۀ مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران»، نامۀ بهارستان، س 8 و 9، دفتر 13 و 14، صص 513-518.
گشتاسپ، فرزانه .(1394). «جمشید»، دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، ج 3، چ 1، تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، صص 192-196.
محجوب، محمّدجعفر .(1362). «بوستان خیال: درازترین داستان عامّیانۀ فارسی»، ایران‌نامه، س 2، ش 1، صص 220-245.
---------- .(1364). «بوستان خیال: درازترین داستان عامّیانۀ فارسی»، ایران‌نامه، س 3، ش 3، صص 350-377.
---------- .(1387). ادبیّات عامیانۀ ایران، به کوشش حسن ذوالفقاری، چ 4، تهران: چشمه.
منزوی، احمد .(1348). فهرست نسخه‌های خطّی فارسی، ج 5، تهران:مؤسسّۀ فرهنگی منطقه‌ای.
---------- .(1374). فهرست‌وارۀ کتاب‌های فارسی، ج 1، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
موجانی، سیّد علی و امر یزدان علی مردان .(1376). فهرست نسخ خطّی فارسی انستیتوی آثار خطّی تاجیکستان، 2 ج، چ 1، تهران: مرکز مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز وزارت امور خارجه.
موجانی، سیّد علی .(1377). فهرست نامگوی نسخ خطّی مخزن ابوریحان (انستیتوی شرق‌شناسی ابوریحان بیرونی)، چ 1، قم: کتابخانۀ آیت‌اللّه مرعشی.
مول، ژول .(1354). دیباچۀ شاهنامه، ترجمۀ جهانگیر افکاری، چ 2، تهران: کتاب‌های جیبی.
یاحقّی، محمّدجعفر .(1386). فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیّات فارسی، چ 1، تهران: فرهنگ معاصر.
Акимушкин О. Ф, И другие .(1964). Персидские и таджикские рукописи Института народов Азии АН СССР (Краткий алфавитный каталог). Часть I / Под редакцией Н.Д.Миклухо-Маклая. М.: Наука, ГРВЛ.
Blochet, Edgar .(1905). Catalogue des manuscrits persans de la Bibliotheque nationale, Tome I, Nos 1-720, Paris: Bibliothèque Nationale.
Blochet, Edgar .(1933). Catalogue des Manuscrits Turcs, Tome II, Supplément 573-1419, Paris: Bibliothèque Nationale.
Oktor skjærvø, Prods .(2012). «Myth of Jamšid», Encyclopædia Iranica, Vol. XIV, Fasc. 5, pp. 501-522.
Omidsalar, Mahmoud .(2008). «Jamšid in Persian literature», Encyclopædia Iranica, Vol. XIV, Fasc. 5, pp. 522-528.
http://dx.doi.org/10.22034/perlit.2022.50949.3297