نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی ، نجف آباد، ایران.

2 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.

چکیده

آثار ادبی منظوم و منثور فارسی، اسناد تاریخی موثقی از پیشینۀ فکری، زبانی و ادبی حوزۀ فرهنگی زبان فارسی به‌شمار می‌روند. معرفی نسخه‌های خطی این آثار و بررسی ویژگی‌های آن‌، گام مهمی در مطالعۀ ارزش زبانی و ادبی این دست‌نوشته‌هاست. در این جستار، با روش استقرایی به معرفی و بررسی نسخه‌های خطی کلیات رشید تبریزی و بررسی سبکی آن‌ها می‌پردازیم. رشید تبریزی از شاعران مهم عصر صفوی در قرن یازدهم هجری است که مستقیماً با دربار صفویان ارتباط داشته است. کلیات رشید تبریزی ازنظر فکری، زبانی، و ادبی ویژگی‌های مهمی دارد که بررسی آن برای شناخت دقیق‌تر شعر عصر صفوی و قرن یازدهم ضرورت دارد. به‌طورکلی مهم‌ترین ویژگی‌های شعر رشید تبریزی در سطح فکری، مدح امام علی، مدح شاهان و درباریان، و شکایت از روزگار و بی‌رونقی هنر است. همچنین در سطح زبانی، کثرت لغات عربی، کثرت اصطلاحات عرفانی و بسامد بالای ترکیب‌‌های فاعلی، مفعولی و مصدری از مهم‌ترین ویژگی‌های شعر اوست. در سطح ادبی هم بسامد بالای تشبیه و استعاره در فعل، بسامد چشمگیر متناقض‌نمایی، کاربرد انواع جناس و بسامد بالای ابیات مردف از ویژگی‌های اصلی شعر اوست

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Introduction and Analysis Rashid Tabrizi's manuscripts and study about Its stylistic

نویسندگان [English]

  • SHAHLA HAJTALEBI 1
  • Mehdi Nourian 2

1 PhD student in Persian language and literature group, Branch of Najafabad Islamic Azad University, Najafabad , Iran.

2 Professor of Persian language and literature group, Branch of Najafabad Islamic Azad University, Najafabad , Iran

چکیده [English]

Persian literary works in verse and prose are included in authoritative document's history of intellectual, linguistics and literary Background about Persian language cultural. Introduced Manuscript of these works and check its features out is an important step in the study of linguistics and literary value of these writings. In this study, we pay attention to introduction and release of corpus of Rashid Tabrizi's Manuscript by descriptive – analytical method and check its method out. Rashid Tabrizi is one of the important poets of the Safavid era in the eleventh century who was related to the Safavid court directly. Corpus of Rashid Tabrizi has important features in terms of intellectual, linguistics, and literary that checking it out has necessary to understand the poetry of the Safavid era and the eleventh century. In general, the most important features of Rashid Tabrizi's poetry at the intellectual level, are praising Imam Ali, praising kings and courtiers, and complained Conditions of the day and art's stagnation. As well as Arabic vocabulary diversity, Mystical Idioms diversity and frequency diversity and mystical terms of the composition of the nominative, accusative and infinitive of the most characteristic of his poetry. The original property of his poetry is The frequency of similes and metaphors in verb in current literary, impressive frequency contradictory the use of puns and row verses feature high frequency.

کلیدواژه‌ها [English]

  • manuscripts
  • Rashid Tabrizi
  • literary level
  • intellectual level
  • linguistics level
  1. پادشاه، محمد (شاد). (1363). فرهنگ آنندراج، زیر نظر محمد دبیرسیاقی، چاپ دوم، تهران: خیام.
  2. تبریزی، رشید. (نسخۀ خطی). کلیات اشعار رشید تبریزی، کتابخانۀ ملی ملک، به شمارۀ 5266.
  3. (نسخه خطی). ‌جواهرالاسرار، کتابخانه دانشگاه تهران،به شماره8766.
  4. (نسخه خطی) (نسخۀ خطی). حسن گلوسوز، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، به شمارۀ 48/13463.
  5. (نسخه خطی). حسن گلوسوز، کتابخانه اصغر مهدوی ، به شماره 6/284.
  6. جابری‌نسب، نرگس. (1388). «مهاجرت ایرانیان به هند». فصلنامۀ مطالعات شبه‌قاره، 1، 25-56.
  7. خسروی، حسین. (1397). «بازشناسی ویژگی‌های سبک هندی»، پژوهش‌های نقد ادبی و سبک‌شناسی، 1 (31)، 75-106.
  8. خلف‌تبریزی، محمدحسین. (1393). برهان قاطع، به کوشش محمد معین، تهران: امیرکبیر.
  9. دانشگاه کمبریج. (1380). تاریخ ایران دورۀ صفویان، ترجمۀ یعقوب آژند، چاپ اول، تهران: جامی.
  10. درایتی، مصطفی. (1391). فهرستگان نسخه‌های خطی ایران (فنخا)، تهران: سازمان اسناد و کتابخانۀ ملّی جمهوری اسلامی ایران.
  11. (1389). فهرست‌وارۀ دست‌نوشته‌های ایران (دنا)، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
  12. دزفولیان‌راد، کاظم؛ علی‌مددی، منا؛ طالبی، معصومه. (1389). «نگاهی جامعه‌شناختی به انسجام‌گریزی غزل سبک هندی». فصلنامۀ تحقیقات زبان و ادب فارسی، 3، 55-78.
  13. دولت‌آبادی، عزیز. (1377). سخنوران آذربایجان (از قطران تا شهریار)، تبریز: ستوده.
  14. دهخدا، علی‌اکبر. (1364). لغت‌نامۀ دهخدا، تهران، دانشگاه تهران.
  15. دیهیم، محمّد. (1367). تذکرة شعرای آذربایجان، جلد دوم، چاپ اوّل، تهران: چاپ آذربادگان.
  16. رامپوری، غیاث‌الدین‌محمد. (1388). غیاث‌اللغات، به‌کوشش منصور ثروت، چاپ چهارم. تهران: امیرکبیر.
  17. شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. (1370). صور خیال در شعر فارسی، چاپ چهارم، تهران: آگاه.
  18. شفیعی‌کدکنی، محمدرضا.  (1376). موسیقی شعر، چاپ پنجم، تهران: آگه.
  19. شمیسا، سیروس. (1390الف). بیان، چاپ اول، ویراست چهارم، تهران: میترا.
  20. شمیسا، سیروس. (1389). انواع ادبی، چاپ چهارم، ویراست چهارم، تهران: میترا.
  21. شمیسا، سیروس. (1383). سبک‌شناسی شعر، ویرایش دوم، تهران: میترا.
  22. ـشمیسا، سیروس. (1390ب). نگاهی تازه به بدیع، چاپ چهارم، ویراست سوم، تهران: میترا.
  23. صبا، مولوی محمّدمظفرحسین. (1343). تذکرۀ روز روشن، به تصحیح و تحشیه محمّدحسین رُکن‌زادۀ آدمیّت، تهران: کتابخانۀ رازی.
  24. صفوی، کورش. (1390). از زبان‌شناسی به ادبیات، چاپ سوم. تهران: پژوهشکدۀ فرهنگ و هنر اسلامی.
  25. غلامرضایی، محمد. (1377). سبک‌شناسی شعر پارسی از رودکی تا شاملو، چاپ اول، تهران: جامی.
  26. فتوحی‌رودمعجنی، محمود. (1391). سبک‌شناسی: نظریه‌ها، رویکرد‌ها و روش‌ها. چاپ اول. تهران: سخن.
  27. قرایی، فیاض. (1385). ادیان هند، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
  28. کاردگر، یحیی؛ بابایی، اعظم. (1398). «بازتاب فرهنگ و ادبیات عامه در منظومه‌های قضا و قدر فارسی»، فرهنگ و ادبیات عامه، 29، 25-48.
  29. گلچین‌معانی، احمد. (1359). تذکرۀ پیمانه، مشهد: مؤسسۀ چاپ و انتشارات دانشگاه مشهد.
  30. گلچین‌معانی، احمد. (1369). کاروان هند، چاپ اول، مشهد: مؤسسۀ چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
  31. لیکاف، جورج. (1390). «نظریۀ معاصر استعاره»، ترجمۀ فرزان سجودی، در استعاره: مبنای تفکر و ابزار زیبایی‌آفرینی، به کوشش فرهاد ساسانی، چاپ دوم، تهران: پژوهشکدۀ فرهنگ و هنر اسلامی.
  32. منزوی، احمد. (1390). فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، جلد سوم، تهران: مرکز دایره‌المعارف بزگ اسلامی.
  33. منزوی، احمد. (1386). فهرستواره کتاب‌های فارسی، جلد دهم، چاپ اول، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
  34. مهدوی، مصلح‌الدین. (1389). اعلام اصفهان، به تصحیح غلامرضا نصراللهی، اصفهان: سازمان فرهنگی-تفریحی شهرداری اصفهان.
  35. مؤتمن، زین‌العابدین. (1339). تحول شعر فارسی، چاپ دوم، تهران: شرق.
  36. نصرآبادی، میرزامحمّدطاهر. (1352). تذکرۀ نصرآبادی، تصحیح و مقابلۀ وحید دستگردی، تهران: کتاب‌فروشی فروغی.
  37. نوشاهی، عارف.(1362). فهرست نسخه‌های خطی فارسی موزه ملی پاکستان-کراچی، اسلام آباد: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
  38. هدایت، محمود. (1353). گلزار جاویدان، تهران: زیبا.
  39. پایگاه اینترنتی سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران:
  40. https://www.nlai.ir/web/guest.
  41. http://dx.doi.org/10.22034/perlit.2021.44553.3017