نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

گروه زبان و ادبیات فارسی- دانشکده زبان و ادبیات علوم انسانی- دانشگاه اصفهان- اصفهان- ایران

چکیده

بخشی از متون کلاسیک ادب فارسی را منظومه­های عاشقانه در سه حوزه ادبیات حماسی، غنائی و عرفانی تشکیل می­دهد. یکی از ویژگی‌های مشترک این آثار حضور گسترده بن‌مایه‌ها و مؤلفه‌های اسطوره­ای در آن­هاست که می­توان از منظر نقد اسطوره­ای به توصیف، بررسی و نقد آن پرداخت. در این نوشتار با اتخاذ رویکرد اسطوره­شناسی تطبیقی ماکس مولر از نظر ساختار و کنش شخصیت­های داستانی تعدادی از منظومه­های عاشقانه مجموعه «یکصد منظومه عاشقانه ادب فارسی» مورد نقد و بررسی قرارگرفته است. با خوانش منظومه­های عاشقانه از این دیدگاه، چرایی یک‌ساله بودن سفر قهرمان، علت اشاره به شهرهای شرقی و غربی (چین و روم)، دلیل حضور فرد راهنما و یاریگر، سبب حضور زنان افسونگر و جادوگر، فلسفه وجودی اسامی نجومی شخصیت­های داستانی و دلیل مراحل چندگانه ماجراجویی­های قهرمان داستان منظومه­های عاشقانه مشخص می­شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analyzing the Myth of Mehr in the Book One Hundred Persian Narrative Love Poems

نویسندگان [English]

  • JABBAR NASIRI
  • eshaq toghiani

Lanuage & Literature, Faculty of Language & Literature & Humanities,University of Isfahan, Isfahan, Iran

چکیده [English]

Narrative love poems constitute a part of Persian classical literary texts, and they are divided into three areas of epic, lyrical, and mystical literature. One of the common features of these works is the extensive presence of the and mythological archetypes and elements in them which could be described, evaluated, and discussed using mythological criticism. In this paper some of the poems of the collection of One Hundred Persian Narrative Love Poems are discussed using the comparative mythological approach of Max Muller regarding the structure and character interaction. Reading the poems in the light of this approach allows us to determine why the protagonists journey lasts one year, to what purpose the orient and the occident are mentioned (China and Roman Empire), the reason behind the presence of a guide, witches and seducing women, horoscopic names, fictional characters and the manifold adventures of the protagonist of the poems. . .

کلیدواژه‌ها [English]

  • myth
  • narrative love poetry
  • comparative literature
  • Mehr
  • Muller
-         الیاده، میرچا، (1372)، رساله در تاریخ ادیان، ترجمه جلال ستاری، تهران: سروش.
-         اوستا، (1375)، گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه، ج 2، چاپ سوم، تهران: مروارید.
-         ایونس، ورونیکا، (1373)، اساطیر هند، ترجمة باجلان فرخی، تهران: اساطیر.
-         آشتیانی، جلال، (1373)، عرفان گنوستیسیزم میستیسیزم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
-         آموزگار، ژاله، (1383)، تاریخ اساطیری ایران، تهران: سمت.
-         باقری، مهری، (1376)، دین­های ایران باستان، تبریز: دانشگاه تبریز.
-         بنونیست، امیل، (1377)، دین ایرانی بر پایه متون معتبر یونانی، ترجمه بهمن سرکاراتی، تهران: قطره.
-         پورداوود، ابراهیم، (1356)، یشتها، به کوشش بهرام فره­وشی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-         جعفری قریه علی، حمید، (1387)، «ویژگی­های مهر در منظومه­های حماسی ملی ایران»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، شماره 24، صص 25-46.
-         حسینی، مریم، (1391)، «ﺑﻦ ﻣﺎﻳﺔ آیین‌های ﻣﻬﺮ ﻧﻈﺎﻣﻲ و زرﺗﺸﺖ در هفت‌پیکر»، جستارهای ادبی، شماره 176، صص 95-120.
-         دومزیل، ژرژ، (1383)، سرنوشت جنگجو، ترجمة مهدی باقی و شیرین مختاریان، تهران: قصه.
-         ذوالفقاری، حسن و شیری، علی‌اکبر، (1395)، باورهای عامیانه مردم ایران، تهران: چشمه.
-         ذوالفقاری، حسن، (1386)، «خورشید و مهپاره، سروده حکیم میرزا محمد سعید طبیب قمی (بررسی و تحلیل بن‌مایه‌های داستانی، به همراه گزارش)»، علوم ادبی، سال اول، شماره4، صص 7-32.
-         ذوالفقاری، حسن، (1392)، یکصد منظومه­ی عاشقانه­ی فارسی، تهران: چرخ، چشمه.
-         رضی، هاشم، (1371)، آیین مهر، تهران: بهجت.
-         روتون، ک، ک، (1378)، اسطوره، ترجمة ابوالقاسم اسماعیل­پور­، چاپ اول­، تهران: مرکز.
-         ساوجی، سلمان، (1348)، جمشید و خورشید، به اهتمام ج، پ، آسموسن و فریدون وهمن، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
-         شورتهایم، المار، (1371)، گسترش یک آیین ایرانی در اروپا، ترجمه نادرقلی درخشانی. آلمان: انتشارات مهر.
-         صفا، ذبیح‌الله، (1352)، حماسه‌سرایی در ایران، تهران: امیرکبیر.
-         طلائی، مولود و نصر اصفهانی، محمدرضا، (1395)، تحلیل عملکرد گونة روایت و شتاب منفی داستانی در زبان غنایی، مطالعه موردی: منظومة مهرو ماه جمالی دهلوی، جستارهای زبانی، ش 5، صص 119-148.
-         عطار، فریدالدین محمد، (1378)، منطق‌الطیر مقامات طیور، به اهتمام سید صادق گوهرین، تهران: علمی فرهنگی.
-         عوض پور، بهروز و نامور مطلق، بهمن، (1395)، اسطوره و اسطوره­شناسی نزد ماکس مولر، تبریز: موغام.
-         غرب، راهله، (1384)، نماد خورشید در فرهنگ و ادبیات، مشهد: محقق.
-         غضنفری، کلثوم، (1394)، «باورهای زورانی در داستان رستم و اسفندیار»، ادب پژوهی، شماره 34، صص 153 -177.
-         فردوسی، ابوالقاسم، (1366)، شاهنامه دفتر یکم، به کوشش جلال خالقی مطلق، آمریکا: مزدا.
-         فریزر، جیمز جرج، (1384)، شاخه‌ی زرین، ترجمة کاظم فیروزمند، تهران: آگاه.
-         قائمی، فرزاد، (1391)، «اﺳﻄﻮرة ﻧﺒﺮد ﻣﻬﺮ و ﮔﺎو ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ و ارﺗﺒﺎط آن ﺑﺎ اﺑﺰار ﻧﻤﺎدﻳﻦ ﮔﺮز ﮔﺎوﺳﺮ»، ادب پژوهی، شماره 21، صص 89-110.
-         قمی، خواجه مسعود، (1369)، یوسف و زلیخا و شمس و قمر، تصحیح سید علی آل داود، تهران: آفرینش.
-         کزازی، میر جلال‌الدین، (1368)، از گونه­ای دیگر، تهران: مرکز.
-         کمپبل، جوزف، (1389)، قهرمان هزارچهره، ترجمة شادی خسرو پناه، مشهد: گل آفتاب.
-         کومن، فرانتس، (1386)، دین مهری، ترجمه احمد آجودانی، تهران: ثالث.
-         گرگانی، فخرالدین اسعد، (1349)، ویس و رامین، تصحیح ماگالی تودوا و الکساندر گواخاریا، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
-         گریوز، رابرت و دیگران، (1394)، جهان اسطوره­ها، ترجمة ابوالقاسم اسماعیل­پور، تهران: جامی.
-         گیمن، ژاک دوشن، (1381)، زرتشت و جهان غرب، ترجمة مسعود رجب نیا، تهران: مروارید.
-         لک زایی، مهدی، (1387) «فریدریش مکس مولر و علم ادیان»، پژوهشنامه ادیان، دوره 2، صص 145-159.
-         مخبر، عباس، (1396)، مبانی اسطوره­شناسی، تهران: مرکز.
-         مصفی، ابوالفضل، (1366)، فرهنگ اصطلاحات نجومی همراه با واژه­های کیهانی در شعر فارسی، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
-         ﻣﺮﻛﻠﺒﺎخ، راینهولد، (1387)، ﻣﻴﺘﺮا آﻳﻴﻦ و ﺗﺎرﻳﺦ، ﺗﺮﺟﻤﺔ توفیق گلی زاده، تهران: اختران.
-         نامور مطلق، بهمن و کنگرانی، منیژه، (1389)، دانش‌های تطبیقی: مجموعه مقالات فلسفه، اسطوره‌شناسی، هنر و ادبیات، تهران: سخن.
-         نامور مطلق، بهمن، (1392)، درآمدی بر اسطوره­شناسی، تهران: سخن.
-         واحد دوست، مهوش، (1379)، نهادینه­های اساطیری در شاهنامه فردوسی، تهران: سروش.
-         ورمازرن، مارتین، (1387)، آئین میترا، مترجم بزرگ نادر زاد، تهران: چشمه.
هینلز، جان، (1389)، شناخت اساطیری ایران، ترجمة احمد تفضلی و ژاله آموزگار، تهران: چشمه.