تحلیل خودگویی‌ها در شاهنامة فردوسی

رادمنش, شهرزاد; قوام, ابولقاسم; اشرف زاده, رضا

doi:10.22034/perlit.2020.8405

تحلیل خودگویی‌ها در شاهنامة فردوسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکترای ادبیات حماسی،گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد. ایران

² دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

³ استاد، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

10.22034/perlit.2020.8405

چکیده

عمدۀ مختصات زبان در شاهنامۀ فردوسی، بر گفت‌وگو محوری استوار است، در جوار این گفتارها، ‌با خودگویی شخصیّت‌ها نیز مواجه می‌شویم. نقش خودگویی، برای گفت‌وگوهای تنهایی به ‌کار می‌رود و شیوه‎ای از روایت است که تجربیّات عاطفیِ شخصیّت‌های داستان، در سطوح مختلف ذهن، نشان داده می‌شود و به جریان سیّال ذهن نزدیک است. این مرحلۀ پیش از گفتار، زمزمۀ درونی است که شخصیت برای تبیین موقعیّت‌ها و ارائۀ ذهن خویش، از آن بهره می‌برد. زبان و خودگویی در ادبیّات، دو نظام نشانگی است و سعی دارد محتویات ذهن شخصیت را به تصویر بکشد. خودگویی‌ در شاهنامه، تولید معنا می‌کند و دارای کاربردهای مفهومی است. در این مقاله از منظر پیوند ادبیات با روان‌شناسی، ابیات مربوط به خودگویی در شاهنامه با دو روش پژوهشی کیفی و کمّی تبیین شده است که بیانگر ارتباط معناداری، بین خودگویی و شخصیّت‌پردازی، در شاهنامۀ فردوسی است. نتیجه آن‌که خودگویی‌‌ها در کنش‌گری‌ شخصیت‌ها که شامل کردار، اقدام یا مقابله هستند، برخوردی منفعلانه، نشان دادند. به این معنا که در خود‌گویی؛ بیان اندیشه و مافی‌الضمیر صورت گرفته و ارتباط مستحکمی میان خودگویی و کنش و واقعۀ بعد از خودگویی وجود ندارد و به عبارتی، از جانب شخصیت، کنشی متفاوت و منفعلانه انجام می‌گیرد که اغلب در تضاد با خودگویی است که زمزمه کرده است. در حالی‌که ارتباط وجوه و لایه‌های شخصیت و نمایاندن مکنونات شخصیت به وسیلۀ خودگویی به مراتب مؤثرتر و شفاف‌تر نمودار شده است. در این مسیر، خودآگاهی هم جریان می‌یابد و ترسیم بهتر شخصیّت‌پردازی رخ می‌دهد. در تحلیل محتوا مشخص شد، خودگوترین شخصیت شاهنامه با (۲۳) بیت رستم و سپس به ترتیب سیاوش (۲۰) بیت و کی‌کاووس (۱۸بیت)، خودگوترین شخصیت‌ها هستند.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.22517979.1398.72.240.6.2

موضوعات

ادبیات حماسی و اسطوره

عنوان مقاله [English]

Analysis of self-stories in Shahnameh Ferdowsi

نویسندگان [English]

shahrzad radmanesh ¹
abolghasem ghavam ²
reza ashraf zadeh ³

¹ PhD student in Epic Literature/ Department of Persian Language & Literatue, Mashhad branch, Islamic Azad University/ Mashhad, Iran

² Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Mashhad branch. Islamic Azad University. Mashhad.Iran

³ Professor of Persian Language and Literature/ Mashhad Branch/ Islamic Azad University/ Mashhad.Iran

چکیده [English]

Most of the coordinates of language in Ferdowsi's Shahnameh are based on a central dialogue, along with these speeches, we also encounter the characters. The role of self-reflection is used for lonely conversations and is a narrative that shows the emotional experiences of story characters at different levels of mind and is close to the flow of the mind. This pre-speech stage is an internal quest that the person uses to explain the situations and present their minds. In literature, language and self-reflection are two systems of sign and try to depict the
contents of the mind's personality. Self-reflection in Shahnameh means production and conceptual applications.

In this paper, from the point of view of linking literature with psychology, spontaneity in Shahnameh has been characterized by two qualitative and quantitative research methods, which shows a significant relationship between self-reflection and personality in Ferdowsi's Shahnam. The result is that selfishness in actions such as action, action or confrontation has shown a passive attitude, while the relationship of personality faces with self-reflection is far more effective and clearer. In the analysis of the content, the most authoritative personality of Shahnameh with (23) Beit Rustam and then Siavash (20) Beat and Kikavos (18 bits) are the most authoritative characters.

کلیدواژه‌ها [English]

Speech
selftalk
personality
action

مراجع

- اتکینسون، ریتال. (۱۳۸۵). زمینۀ روان‌شناسی هیلگارد، ترجمۀ محمدتقی براهنی، تهران: انتشارات رشد.

- احمدی، بابک. (۱۳۸۰). ساختار و تأویل متن، چاپ هشتم، تهران: نشر مرکز.

- باطنی، محمدرضا. (۱۳۸۵). زبان و تفکّر. تهران: نشر آگاه.

- بامشکی، سمیرا. (۱۳۹۱). روایت‌شناسی داستان‌های شاهنامه، تهران: هرمس.

- برک، لورا. (۱۳۸۷). روان‌شناسی رشد، جلد اول، ترجمۀ یحیی سیدمحمدی، چاپ سیزدهم، تهران: ارسباران.

- بیات، حسین. (۱۳۸۷). داستان‌نویسی جریان سیّال ذهن، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

- بی‌نیاز، فتح‌الله. (۱۳۹۴). درآمدی بر داستان‌نویسی و روایت‌شناسی با اشاره‌ای موجز به آسیب‌شناسی رمان و داستان کوتاه در ایران، تهران: نشر افراز.

- خدایاری‌فرد، محمد و اکبری زردخانه، سعید و زینالی، شیرین و قهوه‌چی، فهیمه (۱۳۹۰). «مقیاس خودگویی (STS) کتابچۀ راهنمای تخصصی اجرا و نمره‌گذاری»، موسسۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران، ۳۸-۱.

- دومینیک، جوزف آر و راجردی،‌ ویمر. (۱۳۹۲). تحقیق در رسانه‌های جمعی، ترجمۀ کاووس سیدامامی، تهران: سروش.

- رضایی، عرب‌علی. (۱۳۸۲). واژگان توصیفی ادبیات انگلیسی ـ فارسی، تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.

- سرّامی، قدمعلی. (۱۳۸۷). از رنگ گل تا رنج خار؛ شکل‌شناسی قصّه‌های شاهنامه، چاپ سوم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

- سیدحسینی، رضا. (1381). مکتب‌های ادبی، جلداول، تهران: انتشارات نگاه.

- شمیسا، سیروس. (۱۳۸۹). معانی، چاپ دوم، تهران: نشر میترا.

- فردوسی طوسی، ابوالقاسم. (۱۳۶۶/ج۱؛ ۱۳۶۹/ج۲؛ ۱۳۷۱/ج۳؛ ۱۳۷۳/ج۴؛ ۱۳۷۵/ج۵؛ ۱۳۸۴/ج۶). شاهنامۀ فردوسی، ۶ جلد، به کوشش جلال خالقی مطلق، زیر نظر احسان یارشاطر، کالیفرنیا: انتشارات مزدا.

- فردوسی طوسی، ابوالقاسم. (۱۳۸۶/ج۷ و ج۸). شاهنامۀ فردوسی، ۲ جلد، به کوشش جلال خالقی مطلق و ابوالفضل خطیبی، تهران: مرکز پژوهش‌ حماسه‌های ایرانی وابسته به مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی (کانون فردوسی).

- میرصادقی، جمال. (۱۳۸۵). عناصر داستان، چاپ پنجم، تهران: انتشارات سخن.

- مدرسی، فاطمه. (۱۳۹۵). فرهنگ توصیفی نقد و نظریه‌های ادبی، چاپ دوم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

- محمدی، بیوک. (۱۳۹۳). درآمدی بر روش تحقیق کیفی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

- یاوری، حورا. (۱۳۸۷). روانکاوی و ادبیّات، دو متن، دو انسان، دو جهان از بهرام گور تا راوی بوف کور، تهران: انتشارات سخن.

- یارمحمدی، لطف‌الله. (۱۳۹۳). زبان در عرصه‌های ذهن و جامعه، تهران: هرمس.

- Self-Talk as a Regulatory Mechanism (2014): How You Do It Matters, Ethan Kross, Emma Bruehlman-Senecal, "Journal of Personality and Social Psychology" © American , Vol. 106, No. 2, 304–324.

- Use self-talking for learning progress (2011):Ioana Lepadatu, Procedia "Social and Behavioral Sciences", ‘Spiru Haret’ University, 7 Turnului Street, Brasov, Romania, 263-287.