نویسندگان

1 دانشگاه تبریز

2 دانشجوی دوره دکتری دانشگاه تبریز

چکیده

غزل از قرن ششم حضور جدّی و چشمگیر در ادب فارسی می‌یابد. این نوع شعر، با آن‌که از کیفیّت زبانی و معنایی خاصّی برخوردار است که آن را از انواع دیگر شعر متمایز می‌سازد، نمی‌تواند خود را از تأثیر عناصر زبانی دوره‌های پیشین – که عمدتاً عناصر تصویرآفرین هستند- دور نگه دارد. البته طرز نگرش شاعر و جغرافیای فرهنگی که وی در آن پرورش یافته است، نحوة استفاده از این عناصر را دچار دگرگونی می‌سازد. از میان عناصر گوناگون زبانی، می‌توان از عناصر دیوانی نیز سخن گفت. این عناصر سبب پدید آمدن تصاویر برجسته و درخور اعتنایی در غزل شده­اند. عناصر مربوط به دربار وقتی در قصاید فارسی به کار گرفته می‌شوند، به‌ندرت می‌توانند از معنای ظاهری خود عدول کنند. معنای مجازی این عناصر بیشتر در غزل است که خود را نشان می‌دهد. گسترش صنایع ادبی در فضای غزل و تغییر کیفیت این صنایع نسبت به  فضای قصیده، سبب می‌شود تا هر آن‌چه که به غنای زبان ادبی کمک می‌کند- از جمله عناصر دیوانی- از طرف شاعران با استقبال مواجه شود. با بررسی غزل فارسی، در دورة مورد مطالعه، به این نکته پی می‌بریم که عناصر مربوط به تمام دیوان‌ها، کمابیش، حیات خود را در این قالب شعری حفظ کرده‌اند. در این مقاله، از میان عناصر دیوانی، عناصر سپاهی (دیوان لشکر)، عناصر دیوان انشاء و عناصر دیوان استیفاء از منظر کارکردهای بلاغی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Rhetorical functions of bureaucratic elements in Persian sonnets, from sixth to eighth century rely on sonnet of dominant poets

نویسندگان [English]

  • Mir Jalil Akrami 1
  • Majid Vahedpour 2

1 Professor at Tabriz University

2 PHD student of Tabriz University

چکیده [English]

The sonnet from the sixth century have a significant, serious and formal, functional and presence in the Persian literature, and cone in the form of dominant means of artistic creation by the major poets. Such kind poems although, has a language quality and special meaning which making that more distinctive and recognized from the other kinds of poems, so it couldn’t keep itself away from the other language elements effect of the previous period – that mainly are imagerable elements -. Some of these elements in its natural movement are moved from a period to another.Of course, the attitude and poets mental aspect (field) and cultural geography that is grow up, changes how to using of these elements. Among the different elements of language , we can speak of bureaucratic elements. These elements whether in the language field or in the meaning field ,when keep on their function, cause of creating images that are no longer possible. The problem related to the to court when are used in the Persian odes, hardly could departure of its surface meaning and often are used in the lexican meaning. These are attributable to the extroversion and poems emotional aspects that rhetorical is in this way. Figurative meaning of such elements is more in sonnet that show itself. The expansion  of figure of speech in sonnet and changing of such elements attribute to odes causes whatever helps to the lyric of literature language –bureaucratic elements , are parodies by the poets. By analyzing of Persian sonnet in the studying period (course) we get this pint that the elements related all the bureaucratics somehow keep on their live in this poetical genre. In this article among the various bureaucratic elements of court, we had analyzed the army elements, the composition bureaucratic element .bureaucratic elements, by the view of rhetorical function.

کلیدواژه‌ها [English]

  • bureaucratic elements
  • the finer points of rhetorical
  • imagery
- اصفهانی، ابوالفضل کمال‌الدین اسماعیل، (1348)، دیوان خلّاق‌المعانی ابوالفضل کمال‌الدین اسماعیل اصفهانی، با مقدمه و حواشی و تعلیقات و فهرست‌ها به‌انضمام رساله‌القوس به‌اهتمام حسین بحرالعلومی، تهران: انتشارات کتابفروشی دهخدا.
- انوری، حسن، (1355)، اصطلاحات دیوانی دورة غزنوی و سلجوقی، تهران: طهوری.
- ـــــــــــــــــــ ، (1390)، فرهنگ فشردة سخن، تهران: انتشارات سخن.
- انوری، محمد بن محمد، (۱۳۸۹)، دیوان انوری، با مقدمة سعید نفیسی، به اهتمام پرویز بابایی، تهران: مؤسسة انتشارات نگاه.
- اوحدی مراغی، رکن‌الدین، (1340)، کلیّات اوحدی مراغی، با تصحیح و مقابله و مقدمة سعید نفیسی، تهران: مؤسسة چاپ و انتشارات امیرکبیر.
- حافظ، شمس‌الدین محمد، (1377)، دیوان حافظ خواجه شمس الدّین محمد، بر اساس نسخة تصحیح‌شدة قزوینی – غنی، تهران: انتشارات ققنوس.
حمیدیان، سعید، (1384)، سعدی در غزل، تهران: نشر قطره.
- خاقانی، بدیل‌ بن علی، (1375)، دیوان خاقانی شروانی، با مقدمة بدیع‌الزمان فروزان‌فر، به اهتمام جهانگیر منصور، تهران: انتشارات نگاه.
- خجندی، کمال‌الدین مسعود، (1372)، دیوان کمال خجندی، تصحیح و مقابله احمد کرمی، تهران: نشر ما.
- خواجوی کرمانی، (1369)، دیوان اشعار خواجوی کرمانی، به‌تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران: شرکت انتشاراتی پاژنگ.
- دهخدا، علی اکبر، (1377)، لغت‌نامه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- دهلوی، امیرخسرو، (1361)، دیوان کامل امیرخسرو دهلوی، به‌کوشش م. درویش، تهران: سازمان انتشارات جاویدان.
- زرین‌کوب، عبدالحسین، (1378)، با کاروان حلّه: مجموعة نقد ادبی، تهران: انتشارات علمی.
‌- ساوجی، سلمان، (1367)، دیوان سلمان ساوجی، شامل غزلیات، ترجیعات، قصاید، رباعیات، با مقدمة تقی تفضلی، به اهتمام منصور مشفق، تهران: انتشارات صفی علیشاه.
- سعدی، مصلح بن عبدالله، (1386)، غزلیّات و قصاید سعدی از روی نسخة شادروان محمدعلی فروغی با معنی واژه‌ها و توضیح عبارت‌های دشوار، به‌کوشش غلاورضا ارژنگ، تهران: نشر قطره.
- سنایی، مجدود بن‌ آدم، (1388)، دیوان حکیم ابوالمجد مجدود بن آدم سنایی غزنوی، به سعی و اهتمام مدرس رضوی، تهران: انتشارات کتابخانة سنایی.
- شفیعی‌کدکنی، محمدرضا، (1375)، صور خیال در شعر فارسی: تحقیق انتقادی در تطوّر ایماژهای شعر پارسی و سیر نظریة بلاغت در اسلام و ایران، تهران: انتشارات آگاه.
- ـــــــــــــــــــ ، (1372)، مفلس کیمیافروش، تهران: انتشارات سخن.
شمیسا، سیروس، (1386)، سیر غزل در شعر فارسی، تهران: نشر علم.
- عطارنیشابوری، شیخ فریدالدین محمد، (1345)، دی‍وان‌ ع‍طار، ب‍ه‌ اه‍ت‍م‍ام‌ و ت‍ص‍ح‍ی‍ح‌ تقی تفضلی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- غزنوی، حسن‌بن محمد، (1362)، دیوان سیدحسن غزنوی ملقب به اشرف، به‌تصحیح و مقدمة سیدمحمدتقی مدرس‌رضوی، تهران: انتشارات اساطیر.
- فرغانی، سیف‌الدّین‌محمد، (1364)، دیوان سیف‌الدین‌محمد فرغانی ( دورة کامل )، با تصحیح و مقدمة ذبیح‌الله صفا، تهران: انتشارات فردوسی.
- قائم‌مقامی، جهانگیر، (1350)،مقدمه‌ای بر شناخت اسناد تاریخی، تهران: سلسلة انتشارات انجمن آثار ملی.
- مرتضوی، منوچهر، (1384)، مکتب حافظ یا مقدمه‌ای بر حافظ‌شناسی، تبریز: انتشارات ستوده.
- معین، محمد، (1364)، فرهنگ فارسی معین،تهران: انتشارات امیرکبیر.
- مولوی، جلال‌الدین محمد بن محمد، (1389 )، کلیات شمس تبریزی، توضیحات، فهرست و کشف‌الابیات: توفیق سبحانی، ج 1 و 2، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، (1388 )، غزلیات شمس تبریز، مقدمه، گزینش و تفسیر: محمدرضا شفیعی‌کدکنی، ج1، تهران: انتشارات سخن.