نویسندگان

1 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

3 دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

چکیده

     تحلیل ساختاری پراپ روش عملی و دقیقی است که می­توان آن را بر روی قصّه های ادب فارسی، به خصوص منظومه­های غنایی و حکایات عرفانی و تعلیمی نیز اعمال کرد. هدف از این تحقیق آن است که همای و همایون خواجوی کرمانی و سلامان و ابسال جامی طبق الگوی پیشنهادی پراپ و براساس نقد ساختار گرایانه وی، مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. برای این منظور ابتدا مقدمه­ای دربارة تعریف و تبیین ریخت­شناسی، روایت­شناسی، روش مطالعاتی پراپ، و معرفی خواجوی کرمانی و قصّة همای و همایون و معرفی جامی و قصّة سلامان و ابسال مطرح شده است. برای مقایسة ساختاری این دو داستان از نظر کارکردها، صحنة آغازین، راه­های ترکیب حکایات، بسط داستان، شخصیّت­ها و صفات شخصیّت­ها جداولی تنظیم گردید تا تفاوت­ها و شباهت­های ساختاری این دو اثر براساس جدول­ها، تحلیل و بررسی شود. یافته­های این پژوهش گویای تطابق داستان همای و همایون و سلامان و ابسال با کارکردهای ریخت­شناسانة پراپ است. مقایسة ساختاری داستان همای و همایون با سلامان و ابسال بیانگر این است که هر دو اثر از نظر خویشکاری­ها، شخصیّت­ها، و صفات اشخاص قصَه، ساختار حکایات، نوع بسط و صحنة آغازین ساختاری مشابه دارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

مقایسه ساختاری داستان های همای و همایون خواجوی و سلامان و ابسال جامی براساس نظریه ولادیمیر پراپ

نویسندگان [English]

  • Hamidreza Farzi 1
  • Leila Adlparvar 2
  • Ali Dehgan 3

1 Assistant Professor, University of Tabriz

2 PhD student, Persian Language & Literature, University of Tabriz

3 Associate Professor, University of Tabriz

چکیده [English]

  تحلیل ساختاری پراپ روش عملی و دقیقی است که می­توان آن را بر روی قصّه های ادب فارسی، به خصوص منظومه­های غنایی و حکایات عرفانی و تعلیمی نیز اعمال کرد. هدف از این تحقیق آن است که همای و همایون خواجوی کرمانی و سلامان و ابسال جامی طبق الگوی پیشنهادی پراپ و براساس نقد ساختار گرایانه وی، مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. برای این منظور ابتدا مقدمه­ای دربارة تعریف و تبیین ریخت­شناسی، روایت­شناسی، روش مطالعاتی پراپ، و معرفی خواجوی کرمانی و قصّة همای و همایون و معرفی جامی و قصّة سلامان و ابسال مطرح شده است. برای مقایسة ساختاری این دو داستان از نظر کارکردها، صحنة آغازین، راه­های ترکیب حکایات، بسط داستان، شخصیّت­ها و صفات شخصیّت­ها جداولی تنظیم گردید تا تفاوت­ها و شباهت­های ساختاری این دو اثر براساس جدول­ها، تحلیل و بررسی شود. یافته­های این پژوهش گویای تطابق داستان همای و همایون و سلامان و ابسال با کارکردهای ریخت­شناسانة پراپ است. مقایسة ساختاری داستان همای و همایون با سلامان و ابسال بیانگر این است که هر دو اثر از نظر خویشکاری­ها، شخصیّت­ها، و صفات اشخاص قصَه، ساختار حکایات، نوع بسط و صحنة آغازین ساختاری مشابه دارند.

کلیدواژه‌ها [English]

  • پراپ
  • همای و همایون
  • سلامان و ابسال
  • مقایسه ساختاری
  • حرکت و بسط داستان
الف: کتاب­ها
- احمدی، بابک، (1386)، ساختار و تاویل متن، چاپ نهم، تهران: نشر مرکز.
- اسکولز، را برت، (1383)، در آمدی برساختار­گرایی در ادبیات، چاپ دوّم، تهران: نشر اگه.
- ایگلتون، تری، (1388)، پیش در آمدی بر نظریه­های ادبی، چاپ پنجم، ترجمة عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
- برتنس، هانس، (1383)، مبانی نظریة ادبی، ترجمه محمدرضا ابوالقاسمی، تهران: نشر ماهی.
- پراپ، ولادیمیر، (1386)، ریخت­شناسی قصّه پریان، چاپ دوّم، ترجمه فریدون بدره­ای، تهران: چاپ توس. 
- جامی، عبدالرحمن، (1382)، سلامان و ابسال، چاپ اوّل، با مقدمة محمد روشن، تهران: انتشارات اساطیر.
- جلالی­پور، بهرام، (1391)، ریخت­شناسی قصّه­های اساطیری و پهلوانی شاهنامه فردوسی براساس روش ولادیمیر پراپ، چاپ اوّل، تهران: انتشارات افراز.
- خدیش، پگاه، (1387)، ریخت­شناسی افسانه­های جادویی، چاپ اوّل، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- خواجوی کرمانی، کمال­الدین ابوعطا، (1370)، همای و همایون، چاپ اوّل، تصحیح کمال عینی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- ریپکا، یان، (1383)، تاریخ ادبیات ایران، با ترجمه ابوالقاسم سری، تهران: انتشارات سخن
- سبحانی، توفیق، (1379)، تاریخ ادبیات2، چاپ سوم، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
- صفا، ذبیح الله، (1372)، تاریخ ادبیات ایران، جلد 2/3/4، تهران: انتشارات فردوسی.
- عبادزادة کرمانی،  محمّد، (1372)، فرهنگ­سازان، چاپ دوّم، تهران: انتشارات قصة جهان­نما.       
- عبدالهیان، حمید، (1380)، چاپ اوّل، شخصیّت و شخصیّت­پردازی در داستان معاصر، تهران: انتشارات آن.
- موریسن، جرج، و دیگران (جولیان بالدیک، محمد رضا شفیعی­کدکنی، یرژی چیپک، یان ماریک، فلیکس تاور)، (1380)، ادبیات ایران از آغاز تا امروز، چاپ اوّل، ترجمة یعقوب آژند، نشر گستره.
ب: مقالات
- ذوالفقاری، حسن،(1389)، «ریخت­شناسی افسانة گل بکاولی»، فصلنامة فنون ادبی دانشگاه اصفهان ،سال دوم، شمارة 1، (از 49 تا 62).
- بیات، سعیدرضا و همکاران، (1377)، «ریخت­شناسی و ریشه­شناسی»، کتاب ماه (هنر)، شماره2، (از 12 تا 14).
- پارسا، سیّد احمد و صلواتی، لاله، (1389)، «ریخت­شناسی حکایت­های کلیله و دمنة نصرالله منشی»، مجلة بوستان ادب دانشگاه شیراز، سال دوّم، شمارة چهارم، (از 47 تا 78).
- روحانی، مسعود و عنایتی قادیکلایی، محّمد، (1390)، «بررسی قصّه دیوان در شاهنامه فردوسی براساس نظریه ریخت­شناسانه ولادیمیر پراپ»، پژوهش­نامه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان، سال سوّم، شماره 1، (از105 تا 122).
- روحانی، مسعود و اسفندیار، سبیکه، (1389)، «ریخت­شناسی قصّه قلعه ذات­الصّور در مثنوی طبق نظریه ولادیمیر پراپ»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، سال 53، شماره 220، (از 67 تا 83).
- عبّاسی، سکینه، (1389)، «نقد و بررسی قصّة گنبد سفید»، (بر اساس قصّة هفتم منظومة هفت­پیکر حکیم نظامی گنجوی)، فصلنامة کاوش­نامه، سال یازدهم، شمارة20، (از 203 تا 224).
- قافله باشی، سید اسماعیل و بهروز، سیّده زیبا، (1386)، «نقد ریخت­شناسی حکایت های کشف­المحجوب و تذکرة­الاولیاء»، فصلنامه پژوهش­های ادبی، سال 5، شماره 18، (از 14 تا 17).
- یوسفی نیکو، عبدالمجید، (1389)، «ریخت­شناسی داستان پیامبران در تفسیر طبری و
 سورآبادی»، فصلنامه علمی پژوهشی کاوش­نامه، سال یازدهم، شماره 21، (از 11 تا 14).