نویسندگان

1 مربی دانشگاه پیام نور مهدی شهر سمنان

2 استادیار دانشگاه علوم پزشکی سمنان

چکیده

مسئله توحید و بحث وحدت از مهم­ترین مباحث ادبیات عرفانی فارسی است. در گذشتۀ عرفان اسلامی، عارفان شاعر، از وحدت به زبان نظم سخن می­گفتند. نسیمی شروانی از خلفای فضل­الله حروفی از شاعران آذری زبانی است که به فارسی و عربی نیز شعر می­سروده است. اشعار فراوانی در مبحث توحید عرفانی و شهود وحدت در کثرت از او در دست است که برخی در ظاهر مشعر به انسان خدایی است. در افق وحدت است که سالک همه جا حتی در وجود خود، خدا را می­بیند. شهود وحدت در مسیر عرفان عملی، در عرفان نظری وحدت وجود را نتیجه می­دهد. مشکل بودن تعبیر از شهودهای عرفانی ، عارفان را بر آن داشت تا از زبان نظم برای بیان مشاهدات خود استفاده کنند. گزارش عطار از شهود وحدت و تحلیل آنان از وحدت وجود در مقایسه با اشعار عمادالدین نسیمی شروانی نشان می­دهد همان حقایقی را که آنان در باب وحدت در قالب های شعری بیان نموده­اند ، نسیمی نیز در قالب غزل و ترجیع بند و غیره به شیوائی تمام بیان کرده است. برخی از اشعار نسیمی که در ظاهر به انسان خدایی اشعار دارد را می­توان شطحیاتی دانست که در اثنای سلوک از سالک سرمی­زند و گویای حال سکر و مقام فنای وی می­باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

تحلیل اشعار نسیمی شروانی در مقایسه با اشعار عطار نیشابوری در باب توحید

نویسندگان [English]

  • Atefe Bank 1
  • Mahdi Eftehhar 2

1 Lecturer,University of Semnan

2 Assistant Professor, University of Semnan

چکیده [English]

مسئله توحید و بحث وحدت از مهم­ترین مباحث ادبیات عرفانی فارسی است. در گذشتۀ عرفان اسلامی، عارفان شاعر، از وحدت به زبان نظم سخن می­گفتند. نسیمی شروانی از خلفای فضل­الله حروفی از شاعران آذری زبانی است که به فارسی و عربی نیز شعر می­سروده است. اشعار فراوانی در مبحث توحید عرفانی و شهود وحدت در کثرت از او در دست است که برخی در ظاهر مشعر به انسان خدایی است. در افق وحدت است که سالک همه جا حتی در وجود خود، خدا را می­بیند. شهود وحدت در مسیر عرفان عملی، در عرفان نظری وحدت وجود را نتیجه می­دهد. مشکل بودن تعبیر از شهودهای عرفانی ، عارفان را بر آن داشت تا از زبان نظم برای بیان مشاهدات خود استفاده کنند. گزارش عطار از شهود وحدت و تحلیل آنان از وحدت وجود در مقایسه با اشعار عمادالدین نسیمی شروانی نشان می­دهد همان حقایقی را که آنان در باب وحدت در قالب های شعری بیان نموده­اند ، نسیمی نیز در قالب غزل و ترجیع بند و غیره به شیوائی تمام بیان کرده است. برخی از اشعار نسیمی که در ظاهر به انسان خدایی اشعار دارد را می­توان شطحیاتی دانست که در اثنای سلوک از سالک سرمی­زند و گویای حال سکر و مقام فنای وی می­باشد.

کلیدواژه‌ها [English]

  • نسیمی شروانی
  • عطار نیشابوری
  • توحید
  • وحدت وجود
  • وحدت شهود
-         قرآن کریم
-         ابن فارض، عمر بن علی، (1376)، تائیه، به همراه ترجمه عبدالرحمن جامی و به انضمام شرح قیصری بر تائیه، مقدمه تصحیح و تحقیق صادق خورشا، تهران: انتشارات نقطه و دفتر نشر میراث مکتوب.
-         ابن عربی، محیی الدین محمد بن علی(بی­تا)، الفتوحات­المکیه (چهار جلد)، بیروت: دارصادر
-         بحرالعلوم، سید مهدی، (1360)، رساله سیر وسلوک ، (بامقدمه وتوضیحات سید محمدحسین حسینی طهرانی) ، تهران: انتشارات حکمت.
-         جهانگیری، محسن، (1383)، محی­الدین ابن­عربی چهره برجسته عرفان اسلامی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-         حنبلی، ابن­عماد، (1986)، شذرات­الذّهب فی اخبار من ذهب، بیروت: دار ابن­کثیر.
-         ذکاوتی، علیرضا، (1367)، حروفیه پیش درآمد نقطویه، مجله معارف، ره 1
-         سخاوی، شمس­الدین محمد، (1937)، الضوء­اللامع لاهل القرن التّاسع، جزء 6، قاهره .
-         سمنانی، علاءالدوله، (1362)، مجموعه مصنفات، به کوشش نجیب مایل هروی، تهران: انتشارات مولی.
-         صدوق، محمد بن علی بن الحسین بن بابویه القمی، (1375)، التوحید، قم: مؤسسة النشر الاسلامى.
-         عسقلانی، ابن­حجر، (1971)، انباء­الغمر فی ابناء­العمر، تحقیق و تعلیق الدکتور حسن حبشی،   جزء ثانی ،قاهره.
-         عطار، فرید­الدین محمد،1370، منطق­الطیر، به اهتمام و تصحیح سید صادق گوهرین، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
-         قیصری، داود بن محمود، (1375)، شرح فصوص­الحکم، تصحیح سید جلال­الدین آشتیانی، تهران: انتشارات علمی وفرهنگی
-         کاشانی، عبد الرزاق، (1372)، شرح منازل­السائرین، قم، انتشارات بیدار.       
-         گولپینارلی، عبدالباقی، (1374)، فهرست متون حروفیه، ترجمه توفیق ه سبحانی، تهران: سازمان چاپ وانتشارات وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی.
-         لاهیجى، محمد بن یحیى، (1337)، شرح گلشن راز، به اهتمام کیوان سمیعی، تهران: انتشارات کتابخانه محمودی.
-         مجلسی، محمد باقر، (1403ق)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت، مؤسسة الوفاء.
-         مدرس تبریزی، محمد علی، (1369)، ریحانة الادب، ج 4،تهران: انتشارات خیام.
-         نعیمی فضل­الله تبریزی، نسیمی ، سید عماد الدین(1353)دیوان نعیمی نسیمی، تهران: نشر دنیا.
-         نسیمی، عماد­الدین، (1363)، دیوان اشعار فارسی، با مقدمه دکتر غلامحسین بیگدلی، تهران: نشر روشن.
-         ـــــــــــــــــــــــ، (1350)، دیوان فارسی فضل­الله نعیمی و عماد­الدین نسیمی، به اهتمام پروفسور رستم علی­اف، تهران: انتشارات دنیا.
-         ــــــــــــــــــــــ، (1927)، دیوان ترکی، ج 3، به تحقیق دکتر حمید محمد زاده یاغچی، چاپ باکو.
-         ــــــــــــــــــــــ، (1387)، دیوان اشعار ترکی سید عمادالدین نسیمی، مقدمه و تصحیح دکتر حسین محمدزاده صدیق، تبریز: نشر اختر.