نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

• سیدعلی سینا رخشنده مند ¹
• علیرضا فولادی ²

¹ دانشجوی پسادکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

² دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه کاشان

چکیده

از جمله آرایه‌ها و ترفندهای ادبی که از پیشینه و قدمت دیرینه‌ای برخوردار است و با دسته‌بندی‌ها، عناوین و نام‌گذاری‌های مختلفی در کتاب‌های بلاغی عربی و فارسی ارائه شده «ردالعجز علی (الی) الصدر» یا «رد الصدر الی (علی) العجز» است. به‌کارگیری «الی» به جای «علی» و جایگزینی «الصدر» به جای «العجز»، باعث شده است آن‌چه به ‌زعم دسته‌ای از کتاب‌های بلاغی تحت عنوان «رد العجز علی الصدر» آمده است، به‌باور گروهی دیگر بر عکس -یعنی ردالصدر الی العجز- باشد. بلاغت‌پژوهان فارسی، منبع این اختلاف نظر را متوجه شمس قیس رازی مؤلف المعجم می‌دانند؛ بدین سبب، گروهی به‌پیروی و انقیاد و دسته‌ای دیگر به انتقاد و نقد نظر ایشان پرداخته‌اند؛ از همین روی این نوشتار -که با روش توصیفی- تحلیلی نگاشته شده برآن است تا با بازبینی سیر تاریخی و تطور این صنعت ادبی و اهمیت آن در اهمّ کتاب‌های بلاغی عربی- فارسی به‌گونه‌ای ویژه به‌ اختلاف نظر در مورد به‌کارگیری «علی» و «الی» بپردازد و این گونه مشخص خواهد شد که خاستگاه اولیه و منشأ این اختلاف نظرها- بر‌خلاف آن‌چه که در کتاب‌های بلاغی فارسی بیان شده است- از بلاغت عربی و توسط سکاکی، نشأت گرفته است.

کلیدواژه: ردالصدر علی(الی) العجز، ردالعجز علی (الی) الصدر، بلاغت، بدیع، تطور.

کلیدواژه‌ها

• ردالصدر علی(الی) العجز
• ردالعجز علی (الی) الصدر
• بلاغت
• بدیع
• تطور

موضوعات

• بلاغت و دستور زبان فارسی

عنوان مقاله [English]

A course of the evolution of the title of Rad al- ajoz ala (ela) al-sadr in rhetorical books

نویسندگان [English]

• seyyed Alisina Rakhshandemand ¹
• Alireza fouladi ²

¹ Postdoctoral student of Persian language and literature, Faculty of Literature and Humanities, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran

² Associate Professor of the Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Kashan University

چکیده [English]

A look at the evolution of the title of Rad al- ajoz ala (ela) al-sadr in rhetorical books

Among the figures of speech and literary techniques that have a long history and are presented with different categories, titles and names in Arabic and Persian rhetorical books is "Rad al-ajoz ala (ela) -Sadr" or "Rad Al-Sadr elā (alā) Al-ajoz". The use of "alā" instead of "alā" and the replacement of "Al-Sadr" instead of "Al-ajoz" has caused what according to a group of rhetorical books is called "rad al-ajoz ", according to another group, it is the opposite , scilicet it is rad al-Sadr ela al-ajoz . Persian rhetoricians consider the source of this disagreement to Shams Qais Razi, the author of Al-Mu'jam; For this reason, a group followed and obeyed and another group criticized his opinion; Therefore, this article - which is written with a descriptive-analytical method, by reviewing the historical course and development of this literary figure of speech and its importance in the most important Arabic-Persian rhetorical books, especially to the disagreement about the use of "alā" and "elā" " and it will be clear that the primary origin and source of these disagreements - contrary to what is stated in the Persian rhetorical books - originates from Arabic rhetoric and by Sakaki.

Keywords: Rad al-Sadr alā (elā) Al-ajoz, Red al-ajoz ala (ela) Al-Sadr, rhetoric, evolution.

کلیدواژه‌ها [English]

• Rad al-Sadr alā (elā) Al-ajoz
• Red al-ajoz ala (ela) Al-Sadr
• rhetoric
• evolution