نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

• نصرالله پورجوادی

عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، تهران، ایران

چکیده

نسج و بافت بیان در شعر حافظ، علی‌رغم سادگی و  روشنی بیشینه ابیات و تعابیر، بر شبکه معنایی پیچیده و عموماً پنهانی مبتنی است که گاه معانی عمیق و دقیق مستتر در آن، چندان در بادی امر رخ نمی‌‌نماید. به همین سبب، ابیات متعددی از دیوان وی، تنها با تأملات و بازخوانی‌های مکرر است که در معرض فهم و منصۀ ظهور قرار می‌گیرد. ازجملۀ این ابیات، این بیت مشهور است که «عشق دُردانه است و من غواص و دریا میکده/ سر فروبردم در آنجا تا کجا سر برکنم» (از غزل مشهورِ «من نه آن رندم که ترک شاهد و ساغر کنم»)؛ بیتی که شارحان و حافظ‌شناسان به گواهی آثارشان، معنای آن را روشن و سرراست تلقی کرده‌اند. نویسنده جستار حاضر، علی‌رغم این تلقی عمومی، با تکیه بر بازخوانی دقیق‌تر و تأمل در شبکۀ معنایی پیچیده و به‌هم‌تافتۀ اجزا و مفردات بیت، می‌کوشد در عین نقد تلقی مذکور، معنای مستنبط خود را از بیت با خوانندگان در میان نهد. تبارشناسی تعابیرِ شاعرانه و مفاهیم صوفیانه بیت مذکور، ارتباط مکتب عرفانی حافظ با اندیشه‌های احمد غزالی و کتاب سوانح او را نشان می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

• حافظ
• دیوان حافظ
• شرح بیت
• عشق
• دردانه
• غواص

موضوعات

• ادبیات غنایی و تعلیمی

عنوان مقاله [English]

The Unique Pearl of Love (Description of a Verse by Hafiz)

نویسنده [English]

• Nasrollah Pourjavady

Associate Member of the Academy of Persian Language and Literature, Tehran, Iran

چکیده [English]

Despite the simplicity and clarity of most of the verses, the texture of expression in Hafiz’s poetry is based on a complex and generally hidden semantic network, which sometimes the deep and precise meanings hidden in it do not appear at the first glance. For this reason, several verses of his poem collection are exposed to understanding only with repeated reflections and re-readings. Among these verses is this famous one: عشق دُردانه است و من غواص و دریا میکده/ سر فروبردم در آنجا تا کجا سر برکنم “Love is a unique pearl and I am a diver and the sea is a winehouse/ there, my head, I plunged without knowing where I would come out”. The meaning of this verse has been considered clear and straightforward by commentators and connoisseurs, as evidenced by their works. In spite of this general opinion, the author of the present essay, relying on a more detailed reading and reflection on the complex and interwoven semantic network of the parts and words of the verse, tries to present his own inferred meaning of the verse to the readers while criticizing the aforementioned opinion. The genealogy of the poetic interpretations and Sufi concepts of the said verse shows a connection between Hafiz’s mystical school and Ahmad Qazzâli’s thoughts and his book “Sawâneh”.

کلیدواژه‌ها [English]

• Hafiz
• Divan
• Description of Verse
• Love
• Unique Pearl
• Diver