نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

• جواد بشری

گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

مصحف شمارۀ 17394 کتابخانۀ مرعشی، کتابت‌شده به دست اسماعیل بن مبارک در سال 665ق، متضمّن یک دوره ترجمه- تفسیر قرآن به زبان فارسی است که به بخشی از قلمرو زبانی پهناور ماوراءالنهر تعلّق دارد. با مقایسۀ برگردان حاضر با بخش ترجمۀ قرآن از تفاسیر موجود فارسی پیش از سدۀ هفتم هجری و نیز سایر ترجمه‌های موجود از قرآن کریم که تاکنون به صورت کامل یا موردی منتشر یا معرّفی شده، مشخّص می‌گردد که این برگردان یا متنی که اسماعیل بن مبارک از روی آن رونویسی کرده، وامدار هیچ یک از منابع پیشین نیست. کاتب یک جا در انتهای دستنویس از یکی از مآخذ خود نیز که کتاب «المُوضِح» اثر حدّادی (دانشور و مفسّر بزرگ قرن چهارم و پنجم هجری) است یاد می‌کند که نشان می‌دهد این متن مفقود در موضوع علوم قرآنی را در اختیار داشته است. بررسی ارزش‌های زبانی و تفسیری چنین اثری جایگاه آن را در میان ترجمه‌های موجود قرآن به زبان فارسی بیش از پیش روشن خواهد کرد. بخشی از این نوشتار پیرامون اصل دستنویس و سرگذشت آن از ماوراءالنهر تا ایران است. در بخش دیگر مشخّصات ظاهری و ارزش‌های هنری دستنویس بیان گردیده است. یک جا نیز به ماهیت و ساختار این ترجمه و اینکه در بسیاری بخش‌ها یک «ترجمه- تفسیر» یا «ترجمۀ تفسیری» است پرداخته شده است. در نهایت نیز شماری از ویژگی‌های زبانی اثر در چند بخش توصیف گردیده تا جایگاه آن را در مطالعات زبان فارسی نشان دهد.

کلیدواژه‌ها

• قرآن کریم
• ترجمۀ تفسیری
• فارسی
• ماوراءالنهر
• واژه‌شناسی

موضوعات

• نسخه شناسی

عنوان مقاله [English]

The values of the commentary translation of Ismail b. Mubarak belonging to the year 665 AH

نویسنده [English]

• Javad Bashary

Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran,Tehran, Iran

چکیده [English]

Mushaf No. 17394 of the Mar’ashi Library, written by Ismail b. Mubarak in 665 AH, contains a commentary translation of the Qur'an into Persian, which belongs to a part of the vast linguistic realm of Transoxiana. Comparing the present translation with the translation of the Qur'an from the existing Persian interpretations before the seventh century AH and other existing translations of the Holy Qur'an that have been published or introduced in full or in part, it is determined that this translation or the text that was copied by Ismail b. Mubarak, owes nothing to any of the previous sources. At the end of the manuscript, the scribe mentions one of his sources, which is the book "Al-Moudih" by Haddadi (the great scholar and commentator of the fourth and fifth centuries AH), which shows that he had this missing text on the subject of Quranic sciences. Examining the linguistic and interpretive values of such a work will clarify its place among the existing translations of the Qur'an into Persian. Part of this article is about the origin of the manuscript and its history from Transoxiana to Iran. In the other section, the physical characteristics and artistic values of the manuscript are stated. The nature and structure of this translation and that in many parts it becomes an " commentary translation" is also mentioned. Finally, a number of linguistic features of the work are described in several sections to show its place in Persian language studies.

کلیدواژه‌ها [English]

• Holy Quran
• commentary translation
• Persian
• Transoxiana
• lexicography