نوع مقاله : علمی- پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار، گروه زبان و ادبیات فرانسه، دانشگاه تبریز، ایران
2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فرانسه، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
چکیده
تحلیل گفتمان انتقادی شاخه‌ای جدید و بین رشته‌ای در علوم انسانی و بالاخص در حوزه نقد زبان‌شناختی است که در سال‌های اخیر توسعه بیشتری پیدا کرده و در تحلیل مسائل مختلف سیاسی- اجتماعی و البته متون ادبی خودنمایی می‌کند. نورمن فرکلاف نظریه پرداز و بنیان‌گذار این جریان فلسفی-زبان‌شناختی در اواخر قرن بیستم میلادی با دریافت و گذر از نظریات نشانه‌شناسی، تأویل‌گرایی گادامر، دیرینه‌شناسی میشل فوکو و با رد آراء صرفا اقتصاد‌گرایانه‌ی نئوکمونیست‌ها و با نگاهی به پسا‌ساختار‌گرایی دریدایی توانست مفهوم گفتمان قدرت و مردم را از طریق ساخت‌های ایدئولوژیک به دست‌آمده از صورت‌های زبانی تازگی ببخشد.
مقاله‌ی حاضر می‌کوشد با رویکردی تطبیقی، مفهوم کلیدی و کلان مدرنیته را در بافت موقعیتی رمان‌های مدیر مدرسه از جلال آل احمد و سفر به انتهای شبِ لویی-فردینان سِلین فرانسوی، که اصطلاح مدرنیته به عنوان گفتمان قدرت در رمان‌های نیمه اتوبیوگرافیک (خود زندگی‌نامه) مذکور در تضاد با گفتمان رسمی قهرمان‌های داستان است، بر اساس رویکرد نظری نورمن فرکلاف تحلیل و بررسی کند. باید گفت که آل احمد در مدیر مدرسه قصد انتقاد از عواقب جامعه‌ای را دارد که غرب‌زده شده و به تقلید از مدرنیته‌ی غربی اخلاق، معنویات و فرهنگ سنتی را به فراموشی سپرده‌است. سِلین نیز در سفر به انتهای شب با دنیای پست مدرن غرب و گفتمان مدرنیته که در جایگاه گفتمان قدرت قرار دارد، رسم و رسوم جاری بین افراد جامعه را، که تحت تاثیر پدیده‌ی مدرنیزاسیون دولتی و ظهور بیش از پیش ماشین‌های صنعتی هویت انسانی خود را باخته‌اند، در قالب جملات قصار و لحن عامیانه به دیده‌ی تحقیر می‌نگرد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Critical discourse analysis of modernity
نویسندگان [English]
- Mohamamd MOHAMMADI-AGHDASH 1
- Behnam Moharamzadeh 2
1 Assistant Professor, Department of French Language and Literature, University of Tabriz, Iran
2 PhD Student in French Language and Literature, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran
چکیده [English]
تحلیل گفتمان انتقادی شاخه‌ای جدید و بین رشته‌ای در علوم انسانی و بالاخص در حوزه نقد زبان‌شناختی است که در سال‌های اخیر توسعه بیشتری پیدا کرده و در تحلیل مسائل مختلف سیاسی- اجتماعی و البته متون ادبی خودنمایی می‌کند. نورمن فرکلاف نظریه پرداز و بنیان‌گذار این جریان فلسفی-زبان‌شناختی در اواخر قرن بیستم میلادی با دریافت و گذر از نظریات نشانه‌شناسی، تأویل‌گرایی گادامر، دیرینه‌شناسی میشل فوکو و با رد آراء صرفا اقتصاد‌گرایانه‌ی نئوکمونیست‌ها و با نگاهی به پسا‌ساختار‌گرایی دریدایی توانست مفهوم گفتمان قدرت و مردم را از طریق ساخت‌های ایدئولوژیک به دست‌آمده از صورت‌های زبانی تازگی ببخشد.
مقاله‌ی حاضر می‌کوشد با رویکردی تطبیقی، مفهوم کلیدی و کلان مدرنیته را در بافت موقعیتی رمان‌های مدیر مدرسه از جلال آل احمد و سفر به انتهای شبِ لویی-فردینان سِلین فرانسوی، که اصطلاح مدرنیته به عنوان گفتمان قدرت در رمان‌های نیمه اتوبیوگرافیک (خود زندگی‌نامه) مذکور در تضاد با گفتمان رسمی قهرمان‌های داستان است، بر اساس رویکرد نظری نورمن فرکلاف تحلیل و بررسی کند. باید گفت که آل احمد در مدیر مدرسه قصد انتقاد از عواقب جامعه‌ای را دارد که غرب‌زده شده و به تقلید از مدرنیته‌ی غربی اخلاق، معنویات و فرهنگ سنتی را به فراموشی سپرده‌است. سِلین نیز در سفر به انتهای شب با دنیای پست مدرن غرب و گفتمان مدرنیته که در جایگاه گفتمان قدرت قرار دارد، رسم و رسوم جاری بین افراد جامعه را، که تحت تاثیر پدیده‌ی مدرنیزاسیون دولتی و ظهور بیش از پیش ماشین‌های صنعتی هویت انسانی خود را باخته‌اند، در قالب جملات قصار و لحن عامیانه به دیده‌ی تحقیر می‌نگرد.
کلیدواژه‌ها [English]
- Al e Ahmad"
- Cé
- line"
- Fairclough"
- discourse analysis"
- "
- modernity"
- آقاگلزاده، فردوس (1386)، « تحلیل گفتمان انتقادی ». ادب پژوهی، شماره 1، صص 27-17.
- آقاگلزاده، فردوس (1391)، « توصیف و تبیین ساخت‌های زبانی ایدئولوژیک در تحلیل گفتمان انتقادی»، فصلنامه پژوهشهای زبان و ادبیات تطبیقی، د3،ش2، صص19-1.
- آقاگلزاده، فردوس (1386)، « رویکردهای غالب در تحلیل گفتمان انتقادی ». زبان و زبان‌شناسی، ش صص54-39.
- آقاگلزاده، فردوس (1385)، تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: علمی و فرهنگی.
- آل‌احمد، جلال، (1369)، مدیر مدرسه، قم، انتشارات کتاب سعدی.
- آل‌احمد، جلال، (1398)، مدیر مدرسه، تهران، چاپ هفتم، انتشارات مجید.
- آل‌احمد، جلال، (1373)، غرب زدگی، تهران، چاپ دوم، تهران. فردوس.
- آل‌احمد، جلال،(1394) ارزیابی شتابزده، تهران، انتشارات مجید.
- ایله ای، احمد یحیی (بدون تا)، « تحلیل گفتمان چیست؟ »، نخستین نشریۀ بین‌المللی روابط عمومی/علمی/آموزشی : تحقیقات روابط عمومی، صص 64-58.
- باختین، میخائیل(1970/1929)، ادبیات داستایوفسکی و زیبایی‌شناسی مدرن.
- بشیر، حسن، (1385)، تحلیل گفتمان دریچه ای برای کشف ناگفتهها. تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
- بهرامپور، شعبانعلی(1379) « درآمدی بر تحلیل گفتمان ». در گفتمان و تحلیل گفتمان(مجموعه مقالات)، به اهتمام محمدرضا تاجیک. تهران : فرهنگ گفتمان. صص64-21.
- پایا، علی، (1387)، « ملاحظاتی انتقادی دربارۀ تجربه مدرنیته ایرانی ». حکمت و فلسفه، سال چهارم، ش صص89-63.
- دریدا، ژاک، میشل فوکو، کوگیتو و تاریخ جنون (مجموعه مقالات، ترجمه فاطمه ولیانی، (1394) تهران، هرمس.
- دریفوس، هیوبرت؛ رابینو، پل (1398)، میشل فوکو فراسوی ساختار گرایی و هرمنوتیک، ترجمه دکتر حسین بشریه، تهران، نشر نی.
- درپر، مریم، (1391)، « سبک‌شناسی انتقادی، رویکردی نوین در بررسی سبک بر اساس تحلیل گفتمان انتقادی ». فصل نامه نقد ادبی. ش صص62-37.
- حری، ابوالفضل، (1388)، «کارکرد تصریف در دو سورۀ قرآنی ناظر به داستان آفرینش، در پرتو فراکارکرد هلیدی»،نشریه پژوهش زبانهای خارجی، شماره 55، صص 116-101.
- سلطانی، سید علی اصغر (1384)، قدرت، گفتمان و زبان، سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران، تهران، نشر نی.
- سلین، لوئی- فردینان، سفر به انتهای شب، ترجمه فرهاد غبرائی، (1373) تهران. نشر جامی.
- سلین، لوئی- فردینان، گفت و گو‌هایی با پروفسور ایگرگ، ترجمه افتخار نبوی نژاد، (1397) تهران. نشر فرهنگ جاوید.
- ضمیران، محمد، (1378)، میشل فوکو : دانش و قدرت، تهران، نشر هرمس.
- فتوحی، محمود، (1390)، سبک‌شناسی، نظریهها، رویکردها و روشها. تهران، نشر سخن.
- فروید، زیگموند، ضمیر ناآگاه، ترجمه علی فولادین و همکاران، (1392)، تهران، موسسه فرهنگی هنری پژواک هنر و اندیشه.
- فرکلاف، نورمن، (1379)، تحلیل گفتمان انتقادی، ترجمه شایسته پیران و همکاران، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانهها.
- مکاریک، ایرناریما، (1383)، دانشنامۀ نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمه مهران مهاجر و محمد نبوی، چاپ اول، تهران، نشر آگاه.
- مک دانل، دایان، (1380)، مقدمه ای بر نظریه‌های گفتمان، ترجمه حسین علی نوذری، تهران، نشر فرهنگ گفتمان.
- میلز، سارا، (1382)، گفتمان، ترجمه فتاح محمدی، چاپ اول، زنجان، نشر هزاره سوم.
- هایدگر، مارتین، هستی و زمان، ترجمه محمود نوالی، (1388) تبریز، انتشارات دانشگاه تبریز.
- یارمحمدی، لطف الله، (1383)، گفتمان‌شناسی رایج و انتقادی، چاپ اول، تهران، نشر هرمس.
- ویتگنشتاین، لودویک، یزدانی خرم، مهدی، (1385)، « نگاهی به جهان داستان لوئی فردینان سلین ». مجله بخارا، ش51، صص178-171.
- یورگنسن، ماریان؛ فیلیپس، لوئیز، (1389)، نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمه هادی جلیلی، تهران، نشر نی.
- Accame, Giano, (2009), « Céline, prophète de la décadence, traduit par Michel Thélia », Paris.
- Anglard, Véronique, (2004) Céline, Gallimard, Paris.
- Austin, John, (1962), How to Do Things With Words, Oxford University Press.
- Beaujour Michel, (1993), Profil de Voyage au bout de la nuit, Nathan, Paris.
- Camus, Albert, (1942), L’Etranger, Gallimard, Paris.
- Céline, Louis-Ferdinand, (1932), Voyage au bout de la nuit, Gallimard, Paris.
- Connelle, Ian and Galasinski, Dariousz, (1996), Cleaning up its act: The CIA On the Internet, Discourse and Society, V.7 (2).
- Derrida, Jacques, (1982), Margins of Philosophy. Alan Bass, University of Chicago Press.
- De Roux, Dominique, Beaujour, Michel et Thélia, Michel, (1972), Cahier de L’Herne, Louis Ferdinand Céline, L’Herne, Paris.
- Domenach, Jean-Marie, (1967), Le retour du tragique, Seuil, Paris.
- Fairclough, Norman, (1989), Language and Power, New York, Longman.
- Fairclough, Norman, (1993), Discourse and Social change, New York.
- Fairclough, Norman, (1995), Critical Discourse Analysis, New York, Longman.
- Foucault, Michel, Foucault, Michel, (1969), Archéologie du savoir, Paris, Gallimard /The Archaelogy of Knowledge, Translated by A. M. Sheridan Smith, (1972), New York, Harper Colophone.
- Gee, James Paul, (1999), An introduction to discours analysis: Theory and Methode, London, Routledge.
- Godard, Henry, (1999), Voyage au bout de la nuit de Louis Ferdinand Céline, Paris, Gallimard.
- Hammersley, M., (1997), « On the foundation of Critical Discourse Analysis », Language and communication, 17: 237-248.
- Harris, S. Zellig, (1951), Methodes in structural linguistics, The University of Chicago Press.
- Heidegger, Martin, (1927/1962), Being and Time, New York, Harper and Row.
- Jaworsky, Adam and Coupland, Nicolas, (1999), The Discourse Reader, Routledge.
- Jorgensen, M. and L. Phillips, (2000), Discourse Analysis as Theory. Sage Publications.
- Paul Gee, J. (1999), An Introduction to Discourse Analysis Theory and Method, New York and Lodon: Routledge publication.
- Van Dijk, T.A., (1994), Discourse structures and ideological structures, Papers presented at the international ALLA Congress, Amsterdam.
- Weiss, G. and R. Wodak, (2003), Critical Analysis Theory and interdisciplinary, Palgrave Mac Millan Ltd.
- http://dx.doi.org/10.22034/perlit.2022.42078.2926
', './data/perlit/coversheet/491647677864.jpeg'))