کاربرد تشبیه و استعارۀ تلمیحی در بیان تجربۀ عرفانی و مقدمات آن (بر اساس منطق الطیر)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران

3 استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

4 استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

شعر تجلی‌گاه تصویرهای شاعرانه و هنری است. این تصویرها با استفاده از علم بیان و شگردها و ابزارهای گوناگون آن شکل می‌گیرد. شاعر عارف با این تصویرها، تجارب عرفانی و مقدمات آن را بازآفرینی می‌کند. از مهم‌ترین ابزارهای این بازآفرینی در ذهن شاعران عارف ازجمله عطار نیشابوری، «تشبیه»، «استعاره» و «تلمیح» است. او در منطق‌الطیر که داستان سفر معنوی مرغان است، برای بیان تجربۀ عرفانی و مقدمات آن، تشبیه را بارها به کار برده و آن را با تلمیح ترکیب کرده است. در مقالۀ حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و مروری، ضمن معرفی این ابزارها نشان خواهیم داد که وی در بیان تجارب عرفانی و مقدمات آن از این شگردهای ترکیبی چگونه بهره برده است. در شعر عرفانی، شاعر به دنبال آرایش کلام نیست بلکه یکی از هدف‌های اصلی او بیان تجارب و مکاشفات عرفانی و درونی و مقدمات آن است، به همین سبب تصاویر شعری او متأثر از نگرش دینی و عرفانی اوست. بیشتر تشبیهات و تلمیحات شعر عطار با آیات و قصص قرآن و شخصیت‌های دینی، قرآنی و احادیث و موضوعات دینی مرتبط است و این نشان از تأثیر عمیق دین و عرفان بر سبک شعری و بلاغت گفتار او دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The use of Allusive simile and metaphor in expressing the mystical experience and preliminaries (Based on Mantegh-al-teyr by Attar)

نویسندگان [English]

  • Tamanna Golbabaei 1
  • Mohammad Gholamrezaei 2
  • Ahmad Khatami 3
  • Roghiyeh Sadraie 4
1 PhD candidate of Persian language and literature, College of literature, Humanities and Social Science, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Professor of persian language and literature, Faculty of literature and Humanities Sciences, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
3 Professor of Department of persian language and literature , Shahid beheshti University, Tehran, Iran
4 Assistant professor od Department pf persian language and literature , Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The use of Allusive simile and metaphor in expressing the mystical experience and preliminaries
(Based on Mantegh-al-teyr by Attar)

Abstract
Poetry is the manifestation of poetic and artistic images.These images are created using the rhetorics and its various tools. A mystic poet uses these images to recreate the mystical experiences and preliminaries. Among the most important devices used in mystic poets' minds to recreate –Including Attar Neyshaburi- are "simile", "metaphor" and "allusion". He has used simile repeatedly in Mantegh-al-teyr –which is the story of a group of birds' spiritual journey- to express the mystical experience and has combined it with allusion. In this paper, with a descriptive, analytical and review method, as we introduce this device, we will show how these tools or techniques have been used to express his mystical experiences and it’s preliminaries. In mystical poetry, decorating speech is secondary but the main purpose of the poet is to express preliminaries of internal and mystical revelations and experiences, so his poetical images are driven from his religious and mystical attitudes. Most of Attar's similes and allusions are related to verses and stories of Quran and religious and quranic characters and religious subjects and Hadiths, as well as religious sayings, characters and subjects and that is a sign of the deep impact of religion and mysticism on his speech rhetorics.

Key words: Image, allusive simile, allusive Metaphor, mystical experience, Mantegh-al-teyr,

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: Image
  • allusive simile
  • allusive Metaphor
  • mystical experience
  • Mantegh-al-teyr

مراجع

-        قرآن کریم.

-        الراغب، عبدالسلام احمد. (1387). کارکرد تصویر هنری در قرآن کریم. ترجمۀ سید حسین سیدی، تهران: سخن.
-        بتلاب اکبرآبادی، محسن. (1394). «تحلیل کیفیت عرفانی زبان در منظومه‌های عطار». کهن‌نامۀ ادب پارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال ششم، شمارۀ اول، صص 1-12.
-        بخاری، احمد بن محمد. (1386).تاج‌القصص. جلد اول، تصحیح سید علی آل‌داود، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
-        پورنامداریان، تقی.(1386). دیدار با سیمرغ: شعر و عرفان و اندیشه‌های عطار. چاپ چهارم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-        تقوی، نصرالله. (1317). هنجار گفتار(در فن معانی و بیان و بدیع فارسی). تهران: چاپخانۀ مجلس.
-        خطیب قزوینی، محمد بن عبدالرحمن. (1999 / 1420). الایضاح فی علوم‌البلاغه، شرح و تعلیق عبدالمنعم خفاجی و عبدالعزیز شرف، بیروت: منشورات دارالکتاب البنانی.
-        دهخدا. علی‌اکبر. (1395). امثال و حکم، تهران: یاقوت کویر.
-        رجایی، محمدخلیل. (1359). معالم‌البلاغه در علم معانی و بیان و بدیع. چاپ سوم، انتشارات دانشگاه شیراز.
-        رضوانیان، قدسیه و مقدسی، زهرا. (1394). «دیالکتیک تشبیه در تاریخ بیهقی»، مجلۀ مطالعات زبانی و بلاغی، دوره 6، ش 11، صص 95 – 120.
-        ریتر، هلموت. (1377). دریای جان، سیری در آراء و احوال شیخ فرید الدین عطار نیشابوری، چاپ دوم، ترجمۀ عباس زریاب خویی و مهرآفاق بایبوردی، جلد اول، تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی.
-        سبیکه، اسفندیار. (1389).«عنصر غالب «درد» در مصیبت‌نامه، یکی از مختصات سبکی عرفان عطار». ‌سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، دورۀ 3، ش 4، ص 207 – 228.
-        سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود بن آدم. (1374). حدیقه‌الحقیقه، تصحیح و تحشیۀ محمد تقی مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.
-        شفیعی کدکنی، محمدضا. (1386). صور خیال در شعر فارسی. چاپ یازدهم، تهران: موسسۀ انتشارات آگاه.
-        شمیسا، سیروس. (1366). فرهنگ تلمیحات (اشارات اساطیری، داستانی، تاریخی، مذهبی در ادبیات فارسی).تهران: فردوس.
-        شمیسا، سیروس. (1392). بیان، چاپ دوم، تهران: میترا.
-        شهری، محمد. (1371) «غیرت در بینش عرفانی». کیهان ‌‌اندیشه، شمارۀ 41، صص 89 – 96.
-        عطار نیشابوری، محمد بن ابراهیم. (1383) منطق‌الطیر (مقامات طیور). چاپ بیستم، تصحیح صادق گوهرین. تهران: شرکت انتشارات علمی‌وفرهنگی.
-        عطار نیشابوری، فریدالدین. (1384). تذکرۀ الاولیاء، چاپ سوم، تهران: نشر پیمان.
-        عطار نیشابوری، محمدبن ابراهیم. (1392). منطق‌الطیر. چاپ نهم، تصحیح شفیعی کدکنی. تهران: سخن.
-        غلامرضایی، محمد. (1381). ‌سبک‌شناسی نظم پارسی، از رودکی تا شاملو. تهران: نشر جامی.
-        فاضلی، قادر. (1374). اندیشۀ عطار، تحلیل افق ‌‌اندیشۀ شیخ فریدالدین عطار نیشابوری. تهران: انتشارات طلایه.
-        فتوحی، محمد. ( 1380).«تحلیل تصویر دریا در مثنوی». پژوهشنامۀ علوم انسانی، صص 1 – 21.
-        فتوحی، محمود. (1389). بلاغت تصویر. چاپ دوم، تهران: سخن.
-        فولادی، علیرضا. (1387). زبان عرفان. قم، نشر فراگفت.
-        موحدیان عطار، علی. (1386). «ساحتها، ابعاد و جوهرۀ تجربۀ عرفانی». پژوهش‌های فلسفی، سال 4، ش 11، صص 75- 101.
-        مولوی، جلال الدین محمد. (1387). مثنوی معنوی. چاپ دوم، تصحیح نیکلسون، جلد ششم، تهران :کاروان.
-        نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف. (1381). لیلی و مجنون. تصحیح وحید دستگردی، تهران: برگ‌نگار.
-        نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف.  شرفنامه. تصحیح وحید دستگردی، تهران: برگ‌نگار.
-        نیشابوری، ابواسحق ابراهیم بن منصور ابن خلف. (1340). قصص‌الانبیاء (داستان‌های پیغامبران). به اهتمام حبیب یغمایی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
-        همایی، جلال‌الدین. (1360). تفسیر مثنوی مولوی، داستان قلعۀ ذات‌الصور یا دز هوش‌ربا. چاپ سوم، تهران: انتشارات آگاه.
 
-        Al-Raqeb, Abdol-salam Ahmad. (2008). The function of artistic image in the Seyyed Hossein Seyyedi (Trans), Tehran: Sokhan.
-        Attar Neyshaburi, Mohammad ibn Ebrahim (2013). Mantegh-ol- teyr, 9th ed. Shafi’i Kadkani (Emand). Tehran: Sokhan.
-        ---------------------. (2004). Mantgh- ol-teyr (Maghamat- e Toyur). 20th ed. Sadegh Goharin (.Emand). Tehran: Elmi va Farhangi Press.
-        Attar Neyshaburi.
-        Botlab-e Akbarabadai, Mohsen. (2015).”The analysis of the Mystical quality of language in the Masnavi’s of Attar, Ancient Persian Literature (kohan nameh), Institute of Humanities and Cultural studies, 6th year, No 1, p. 1- 12.
-        Bukhari, Ahmad bin mohammad (2007). Taj ol-Ghesas. Seyyed Ali Al Dawood (.Emend), Tehran: Persian language and literature Academy.
-        Dehkhoda, Ali Akbar. (2016). Proverbs and Verdicts, Tehran: Yaghout-e Kavir Press.
-        Fazeli, Ghader.(1995). Attar’s Thought, The analysis of the horizons of the thought of sheikh Farid al-Din Attar Neyshaburi, Tehran: Talayeh Press.
-        Fotuhi, Mahamud.(2010).Image’s Rhetoric, 2nd ed. Tehran: Sokhan.
-        -------------------------. (2004). “Affection, attitude, image”, Journal of Literary Studies and Research, 1st years, No 182, p. 93- 112.
-        -------------------------.(2001).”Sea image analysis in Masnavi”, Human Sciences Research, p. 1- 21.
-        Fouladi, Alireza. (2008). Mysticism Language. Ghom: Faragoft Press.
-        Gholam Rezaei, Mohammad. (2002). Stylistic of Persian Verse, from Rudaki to Shamloo. Tehran: Jami.
-        Hakimi, Mahmoud. (2006). In the School of Neyshabur's preceptor, Attitude to Life, The works and ideas of Farid al-Din Attar Neyshaburi, 3rd ed. Tehran: Ghalam Press.
-        Holy Quran.
-        Homayee, Jalal ol-Din (1981). Molavi’s Masnavi Interpretation, the story of Zat ol- Sovar or Dez e- Housh roba, 3th ed. Tehran: Agah Press.
-        Khatibi Ghazvini, Mohammad bin Abd ol- Rahman. (1999). Al Ayzah Fi Olum al- Blagha (Expl). Abd ol- Moneim Khafaji and Abd ol- Aziz Sharif, Beirut: Publication of Dar Al- Ketab Al- Banani.
-        Rajaei, Mohammadkhalil. (1990). Ma’alem ol- blagha in Rhetoric. 3rd ed, Shiraz University Press.
-        Rezvanian, Ghodsiyeh and Moghaddasi, Zahra. (2015). "The Dialectic of Simile in Beyhaghi's History", Journal of language and Rhetorical studies, 6th year, No 11, p. 95 – 120.
-        Mowlavi, Jalaluddin Mohammad (2008). Masnavi, 2nd ed. Nikolson (.Emend)V. 6. Tehran: Karvan Press.
-        Movaheddian-e Attar, Ali. (2009). The concept of Mysticism Erfan, Qom: University of Religions Press.
-        Nezami-e Ganjavi, Elias bin Yousef. (2002). Sharaf Nameh, Vahid Dastgerdi (Emend). Tehran: Barge- Negar Press.
-        Neyshaburi, Abu Eshaq Ebrahim bin Mnsour bin Khalaf, (1961). Ghesas ol- Anbiya (Stories of Prophets), Habib Yaghmaei (.Ed). Tehran: Translation and Publishing Company.
-        Purnamdariyan, Taghi, (2007). Meeting Simorgh: Attar’s poetry and Mysticism and thoughts, 4th ed, Tehran: Humanities Research institute and cultural studies.
-        Sabikeh, Esfandiyar. (2010). “The dominant elemnt of “pain” in Mosibat Nameh, One of the styles of Attar's mysticism”, the Stylistics of Persian verse and prose (Bahare adab), 3rd year, No 4, pp. 207- 228.
-        Sanaie Ghaznavi, Abol majd majdood. (1995). Hadighat ol-haghighat, whit the Effort. Edition and Explanation by Mohammad taghi Modarres e razavi, Tehran: Tehran University.
-        Shafi’ei Kadkani, Mohammad Reza. (2007). Imaginary Images in Persian poetry .11th ed .Tehran: Agah Press.
-        Shamisa, Cyrus. (1987). Allusive dictionary (Mysthological, historical, religious, refrences in Persian Literature), Tehran: Ferdows Press.
-        ------------------. (2004). A fresh Look at the rhetorics. 3rd ed. Tehran: Mitra Press.
-        ------------------. (2013). Rhetorics, 2nd ed. , Tehran: Mitra Press.
-        Shahri, Mohammad. (1992). “Jealousy (towards beloved) in mystical vision”. Keyhan- e Andisheh, No 41, p. 89-96.
-        Tajlil, Jalil. (2011). Meanings and Expressions. 2nd ed.  , Tehran: University Pubication Center.
-                    Taghavi, Nasr ol-lah. (1938). The Norm of speech (In Persian Rhetorics technique), Tehran: Parliament Printing House.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 07 تیر 1398
  • تاریخ بازنگری: 21 دی 1398
  • تاریخ پذیرش: 08 دی 1398

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار