بررسی مقایسه‌ای و تحلیل عناصر داستان در غزل_ روایت‌‌های عطّار و مولانا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه. ارومیه. ایران.

2 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه. ارومیه. ایران

10.22034/perlit.2025.66687.3784

چکیده

شعر فارسی، به‎ویژه در قالب غزل که همواره برای بیان مضامین عاشقانه و اجتماعی  به کار می‌رفت،  بعد از قرن ششم  و رواج ادبیات عرفانی در بیشتر موارد، مضامین رایج عرفانی را نیز دربر گرفت. شعر فارسی  از آغاز تا دوران اوج خود، تحولات زیادی را پشت سر گذاشته‎است. یکی از تحولات مهم آن، بهره‎گیری از عنصر روایت است که این نوع از غزل را «غزل-روایت» می‎نامیم. عطار نیشابوری و مولانا جلال‎الدین که از برجسته‎ترین چهره‎های این جریان ادبی هستند، در غزل‎های روایت‎محور خود، به شرح و تفسیر معانی عمیق عرفانی با کمک خلق تصاویر نمادین پرداخته‌اند. به همین منظور، پژوهش حاضر که با روش توصیفی‌‎تحلیلی به انجام رسیده، بر آن است تا به بررسی تطبیقی و تحلیل عناصر داستان در غزل-‎روایت‎های این دو شاعر بزرگ بپردازد. در همین راستا، 22 غزل-روایت از عطار و 23 غزل-روایت از مولانا به‎صورت جامع مورد واکاوی قرار گرفته‌است. مبنای انتخاب این غزل-روایت‌ها، روایی بودن کل غزل از آغاز تا پایان بوده، تا  ضمن بررسی شباهت‎ها، تفاوت‎های به‎کارگیری عناصر داستانی در غزل‎های منتخب نشان داده شوند. همچنین عناصر داستانی همچون شخصیت‌پردازی، پیرنگ، کشمکش، نمادها، زمان و مکان، زاویۀ دید و پایان‎بندی در آن‎ها، و نیز نحوۀ به‎کارگیری این عناصر، در روایت‎پردازی‎ها بررسی ‎شده‎است. یافته‎های پژوهش حاکی از آن است که عطار، به‎عنوان پیشرو در روایت‎پردازی غزل، بستری مناسب برای گسترش و عمق‎بخشیِ غزل‎های مولانا فراهم کرده‎است. مولانا نیز با بهره‎گیری خلاقانه از این عناصر، موفق به بازآفرینی مضامین عرفانی شده‎است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Comparative Study and Analysis of Story Elements in Ghazals - Narrations of Attar and Rumi

نویسندگان [English]

  • solmaz ghafari 1
  • Alireza Mozaffari 2
1 PhD student in Persian Language and Literature, Urmia University. Urmia, Iran.
2 Professor, Department of Persian Language and Literature, Urmia University. Urmia. Iran
چکیده [English]

Persian poetry, especially in the form of Ghazal, has always been a medium for expressing mystical thoughts and profound spiritual themes. From its inception to its peak, it has undergone many transformations. One of the significant transformations is the use of the narrative element, which we refer to as “Ghazal-Narrative.” Attar of Nishapur and Jalal al-Din Rumi, two of the most prominent figures in this literary movement, have created a world of deep mystical meanings and symbolic imagery in their narrative-centered Ghazals. Therefore, this research, using a descriptive-analytical method, aims to conduct a comparative study and analyze the narrative elements in the Ghazal-Narratives of these two great poets. In this regard, an effort has been made to comprehensively examine and compare all these Ghazal-Narratives, displaying the similarities and differences in the use of narrative elements in separate tables. Additionally, narrative elements such as characterization, plot, conflict, symbols, time and place, point of view, and ending are analyzed, and the ways these elements are employed in the narrative structures are studied. The research findings indicate that Attar, as a pioneer in narrative-based Ghazals, provided a suitable foundation for the expansion and deepening of Rumi’s Ghazals. Rumi, in turn, creatively utilized these elements to recreate mystical themes in a dynamic and unique form.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Attar
  • Rumi
  • Ghazal-Narrative
  • Narrative Elements