نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

• خلیل کهریزی

گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ زبان و ادبیات، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

چکیده

یکی از مفاهیمِ بنیادین در اساطیرِ جهان رویش است که در کانونِ پاره‌ای از مهم‌ترین اسطوره‌های ایرانی نیز دیده می‌شود. در پرتوِ این مفهوم می‌توان داستان‌های مهمی از اسطوره‌های ایرانی مانندِ مرگِ کیومرث و رویشِ مشی و مشیانه، کشته شدنِ سیاوش و بندی شدنِ ضحّاک را تحلیل کرد. ظاهراً در کنارِ بن‌مایه‌های معروفی که از مفهومِ رویش برآمده‌اند و در کانون شماری از اسطوره‌های ایرانی نیز دیده می‌شوند، بن‌مایه‌ای پدید آمده است که در آن بوده‌های اهریمنی نیز می‌توانند برویند و تکثیر شوند. ما این بن‌مایه را که نمودی جهانی دارد، تکثیرِ شرّ نامیده‌ایم و در این مقاله، نخست، معروف‌ترین نمودهای آن را در اسطوره‌های مللِ غیرایرانی به دست داده‌ایم. سپس در اسطوره‌های ایرانی در ماجرایِ مرگِ سریت، کُشندۀ گاوِ مرزنما، به دستِ پریِ تکثیرشونده و در پاره‌ای از اسطوره‌های مربوط به ضحّاک نیز آن را پی‌گیری کرده‌ایم. در حماسه‌های ایرانی این بن‌مایه را در شمارِ شگفتی‌هایی که پهلوان برای گذر از آنها باید از نیروهای معنوی و شیوه‌های آیینی کمک بگیرد، در گرشاسب‌نامه و بعضی حماسه‌‌های عامیانه و شفاهی جست‌وجو و تحلیل کرده‌ایم. تکثیرِ شرّ با رواجِ ادبِ عرفانی در ایران در پیوند با مفهومِ نفس روی می‌نماید و دو نمونه از حضورِ آن را در این‌گونه متون به دست داده‌ایم. این مقاله حاصلِ تلاشی است برای معرفیِ بن‌مایۀ تکثیرِ شرّ و نمودهای آن به همراه تحلیل و پی‌گیریِ نگاهِ ایرانیان به آن در سه دورۀ مختلف.

کلیدواژه‌ها

• بن‌مایه
• رویش
• اهریمن
• تکثیر شرّ

موضوعات

• ادبیات حماسی و اسطوره

عنوان مقاله [English]

A mythological motif and its origin and rotation in Iranian texts

نویسنده [English]

• Khalil Kahrizi

Department of Persian Language and Literature, Faculty of Language and Literature, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran.

چکیده [English]

One of the fundamental concepts in the mythology of the world is growth which can be seen in some of the most important Iranian myths. With the help of this concept, important stories of Iranian myths can be analyzed. In addition to the famous motif that are made from the concept of growth and can also be seen in Iranian myths, a motif has emerged in which demonic creatures can also reproduce. We have called this principle the Increase of evil. In this article, first, we have found the most famous examples of it in the myths of non-Iranian nations. Then we have also searched for it in Iranian myths. In Iranian epics, we have searched and analyzed this theme in the number of wonders that the warrior must seek help from spiritual forces and ritual methods to overcome them, in Garshasabnameh and some folk and oral epics. The Increase of evil with the spread of mystical literature in Iran is seen in connection with the concept of ego. This article is the result of an effort to introduce the principle of the increase of evil and its example in Iranian texts.

کلیدواژه‌ها [English]

• motif
• growth
• evil
• increase of evil