نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

به نشانی: رفسنجان دانشگاه ولیعصر دانشکده ادبیات. پورمختار کد پستی دانشگاه ولی‌عصر رفسنجان ۷۷۱۸۸۹۷۱۱۱

چکیده

در بین حدود هفتاد قول که از شاه بن شجاع کرمانی باقی مانده است، دوازده قول به نام عارفان دیگری هم نقل شده است. هشت قول به نام ذوالنون مصری، یک قول به نام بایزید بسطامی، دو قول به نام ابوعثمان حیری نیشابوری و یک قول به نام ابوسعید ابوالخیر. در مقاله حاضر در باب گوینده اصلی این دوازده قول بحث شده و بر پایه استدلال‌های ذیل، انتساب آنها به شاه کرمانی مرجّح دانسته شده است. یک: راویان سخنان شاه کرمانی دارای اعتبار ویژه‌اند. راوی نخست ابوعبدالرحمان سُلمی نیشابوری، اقوال شاه را از طریق دو تن از شاگردان برجسته ابوعثمان حیری روایت کرده و حیری خود شاگرد شاه بوده و سخنان او را در دفتری مخصوص نگاشته بوده است. راوی دوم خواجه علی سیرجانی علاوه بر اینکه یکی از مشایخ بزرگ تصوف است و صاحب کتاب مهم البیاض و السواد، همشهری شاه و از علاقه‌مندان جدی اوست. دو: اقوال سه‌گانی یعنی سخنانی که در آنها از نشانه‌های سه‌گانه یاد شده، یک ویژگی مهم سبکی سخنان شاه شجاع کرمانی به شمار می‌روند و انتساب آنها به شاه کرمانی پذیرفتنی‌تر است. سه: طبق قاعده استناد به اشهر طبیعی است که سخنان شاه کرمانی به عارفان مشهورتر از او منسوب شده‌باشند.چهار: حجم فوق العاده کتاب حلیة الأولیاء و کثرت نسبی سخنان ذوالنون در آن امکان انتساب اشتباه به او را بیشتر می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Misattribution of Shah b. Shoja’of Kermani's words to other Sufis

نویسنده [English]

  • mohsen pourmokhtar

به نشانی: رفسنجان دانشگاه ولیعصر دانشکده ادبیات. پورمختار کد پستی دانشگاه ولی‌عصر رفسنجان ۷۷۱۸۸۹۷۱۱۱

چکیده [English]

In the collection of seventy verses that have remained from Shah b. Shoja Kermani, twelve verses are attributed to other Sufis. Eight quotations in the name of Dhu 'l-Nun al-Misri, one quotation in the name of Abu Yazid al-Bastami, two quotations in the name of Abu 'Uthman al-Hri, and one quotation in the name of Abu Sa'id-i Abu al-Hayr. In this article, the attribution of the main author is discussed and it is argued that it is preferable to attribute these words to Shah Kermani based on the following arguments: A. a special reputation is attributed to the narrators of Shah Kermani’s words. The first narrator is Abu Abd al-Rahman Sulami Nishabouri. He narrated the words of Shah through two prominent students of Abu Othman Heiri. Heiri himself was a student of the Shah and wrote his words in a special notebook. Sirjani, the second narrator, is recognized not only as one of the great Sheikhs of Sufism and the author of the significant book “Al-Bayad” but also as a compatriot of the Shah and one of his earnest admirers. B. Shah Shuja Kermani's writing style is distinguished by a particular feature, namely the inclusion of three specific sayings in his works, which are referred to as triple sayings. These words were probably authored by Shah Kermani himself. C. Per the rule of “attribution to the most famous ”, it is expected that the words of Shah Kermani would be attributed to Sufis who are more renowned than him.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shah b. Shoja Kermani
  • Dhu '؛ l-Nun al-Misri
  • Abu Yazid al-Bastami
  • Abu '؛ Uthman al-Hri
  • Abu Sa'؛ id-i Abu al-Hayr
الاصفهانی، ابونُعیم (بی‌تا). حلیة‌الأولیاء وطبقات‌الأصفیاء، بیروت: دار الفکر.
إبن‌الأثیر (۱۴۲۴/2003). المختار من مناقب‌الأخیار، تحقیق مأمون الصّاغرجى، عدنان عبدربّه، محمّد ادیب الجادر، الامارات العربیة المتحدة: مرکز زاید للتراث والتاریخ،
ابوحامد کرمانى (1373). سلجوقیان و غز در کرمان، تحریر میرزا محمّدابراهیم خبیصى، تصحیح باستانى پاریزى، تهران: انتشارات کورش.
انصاری هروی، خواجه عبدالله (1386). طبقات‌الصوفیه، تصحیح محمد سرور مولایی، چاپ دوم، تهران: انتشارات توس.
بدوی، عبدالرحمن (1978). شطحات‌الصوفیة، کویت: وکالة المطبوعات.
بقلی شیرازی، روزبهان (1981). شرح شطحیات، به تصحیح و مقدمه فرانسه هانری کربین، تهران: انستیتو ایران و فرانسه.
پورجوادی، نصرالله (1388). «سُلمی نیشابوری»، در دانشنامه زبان و ادب فارسی، چاپ اول، تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
پورمختار، محسن ( 1390). مقدمه بر البیاض و السواد، چاپ اول، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران و دانشگاه آزاد برلین آلمان.
پورمختار، محسن (1397). شاهِ شجاع کرمانی، کرمان: انتشارات یادگاران همایون.
خرگوشی نیشابوری، عبدالملک بن محمد ابراهیم (1999). تهذیب‌الأسرار، به کوشش بسام محمد بارود، چاپ اول، المجمع الثقافی، ابوظبی.
خطیب بغدادی (2001). تاریخ بغداد، تصحیح بشّار معروف عوّاد، بیروت: دارالغرب الاسلامی.
خوافی، شهاب‌الدین عبدالله (حافظ ابرو). (1378). جغرافیای حافظ ابرو، به تصحیح صادق سجادی، تهران: مرکز نشر میراث مکتوب.
سرّاج طوسی، عبدالله بن علی (1914 م.). الّلمع فی التصوف، تصحیح رنولد الن نیکلسون، لیدن: انتشارات بریل.
سُلمی نیشابوری، ابوعبدالرحمان (1969). طبقات‌الصوفیة، به تصحیح نورالدین شریبه، چاپ دوم، قاهره: مکتبة المیانجی.
سُلمی نیشابوری، ابوعبدالرحمان (1421/2001). حقائق‌التفسیر، تحقیق سید عمران، چاپ اول، بیروت: دارالکتب العلمیه.
سُلمی نیشابوری، ابوعبدالرحمان (2009). رسائل صوفیة، به تصحیح گرهارد باورینگ؛ بلال أرفه لی، چاپ اول، بیروت: دارالمشرق.
سُلمی نیشابوری، ابوعبدالرحمان (2010). مسائل وتأویلات صوفیة، به تصحیح بلال أرفه لی؛ جرهارد بورینغ ، چاپ اول، بیروت: دارالمشرق.
سُلمی نیشابوری، ابوعبدالرحمان (1372). مجموعه آثار ابوعبدالرحمن سلمی، گردآوری نصرالله پورجوادی، چاپ اول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
سُلمی نیشابوری، ابوعبدالرحمان، حقائق‌التفسیر، نسخه شماره 262 استانبول: کتابخانه فاتح.
السّیرجانی، ابوالحسن علی بن الحسن (1390). البیاض و السواد من خصائص حکم‌العباد فی نعت‌المرید والمراد، تصحیح محسن پورمختار، چاپ اول، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران و دانشگاه آزاد برلین آلمان.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1381). مقدّمه و تعلیقات اسرارالتّوحید، چاپ پنجم، تهران: انتشارات آگه.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1387). تعلیقات الهی‌نامه عطّار، چاپ دوم، تهران: انتشارات سخن.
عابدی، محمود (1383). تعلیقات کشف‌المحجوب هجویری، چاپ اول، تهران: انتشارات سروش.
عطار نیشابوری، فریدالدین محمد (1398 ). تذکرةالاولیاء، به تصحیح  محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: انتشارات سخن.
عفیفی، ابوالعلاء (1372). الملامتیة الصوفیة وأهل‌الفتوة، ترجمه مهدی تدین، در مجموعه آثار ابوعبدالرحمن سلمی، گردآوری نصرالله پورجوادی، چاپ اول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
قشیری، عبد الکریم (1989). الرّسالة‌القُشیریة، تصحیح عبد الحلیم محمود و...، قاهره: دار الشعب.
گراملیش، ریشارد (1401). پیشگامان کهنِ تصوّف، ترجمه شیرین شادفر، تهران: انتشارات حکمت.
محمد بن منور (1376). اسرارالتّوحید فی مقامات الشیخ أبی‌سعید، تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات آگاه.
مستملی بخاری، اسماعیل بن محمد (1363). شرح‌التعرف لمذهب التصوف، به تصحیح محمد روشن، تهران: اساطیر.
هُجویری، علی بن عثمان ( 1383). کشف‌المحجوب، تصحیح محمود عابدی، چاپ اول، تهران: اَنتشارات سروش.َ