چکیده

ادبیات داستانی ایران با سید محمّدعلی جمال‌زاده پای در دوران جدیدی گذاشت. داستان‌های مجموعۀ «یکی بود و یکی نبود» با نمونه‌های مشابه و پیشین خود تفاوت‌های بسیاری در شخصیت‌پردازی، شیوه‌های روایی و زبان داشت. هرچند جمال‌زاده داستان‌های بلندی نیز نوشته اما توانایی وی بیشتر در داستان کوتاه نمود یافته‌است. جمال‌زاده داستان کوتاه‌نویسی را گامی پیش‌تر از دهخدا برد. از این روی بیشتر جستارهایی که در مورد داستان‌های کوتاه جمال‌زاده به نگارش در آمده بر مضمون ومحتوای آنها متمرکز شده است.
جمال‌زاده بیش از سبک و ساختار داستان به موضوع و مضمون آن توجه داشت و به همین جهت کمتر محققی به مباحث منسجم پیرامون امکانات روایی در داستان‌های کوتاه جمال‌زاده پرداخته است. در نوشتۀ پیش رو ابتدا به صورت اجمالی، جمال‌زاده و آثار او را معرفی کرده و سپس بحثی کوتاه را دربارة «روایت‌شناسی» آورده‌ایم. بخش اصلی این مقاله نیز به روایت‌شناسی داستان‌های کوتاه محمدعلی جمال‌زاده در ساحت‌های «طرح و پیرنگ»، «شخصیت و شخصیت‌پردازی»، «زاویۀ دید»، «شگردهای روایت»، «نحوۀآغاز و انجام» و «زبان» اختصاص دارد.

کلیدواژه‌ها

• جمال‌زاده
• روایت‌شناسی
• داستان کوتاه
• طرح
• شخصیت
• راوی
• زبان