نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز. ایران

2 گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

3 گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

اکوسایکولوژی به مطالعه‌ی روان انسان در رابطه با محیط زیست می‌پردازد. روانی که بر اساس نظریه‌ی ساختار شخصیّت فروید محصول ارتباط متقابل، متعامل و متعارض سه عامل "نهاد"(Id)، "خود"(ego) و "فراخود"(superego) است. البته اکوسایکولوژی در ‌آن‌جا که به وارد کردن خدا در جهان‌بینی فرد اهمیت می‌دهد در تقابل با آراء فروید قرار می‌گیرد. حال ما با روشی توصیفی- تحلیلی به این سؤال خواهیم پرداخت که طبیعت بر روح و روان و نوع رفتار و کنش‌های افراد جامعه‌ی داستانی جای خالی سلوچ دولت‌آبادی چه تأثیری داشته است؟ تا سلطه‌ی عقل را که چنین بحران‌هایی در ساختار شخصیّتی خانواده‌ی سلوچ رقم زده و باعث شده تعادل ایگوی آن‌ها بر هم بخورد، نشان دهیم. نتایج پژوهش بیانگر این است که سلطه‌ی عقل در این رمان با مکانیزه کردن کشاورزی توسط میرزا حسن بدون توجه به سازگاری با محیط و افراد آن سلوچ را با تکانش‌های آشوبناک "نهاد"، مرگان را با سوگواری و ماخولیا، ابراو را با ناتوانی "ایگو"ی وی در تعادل برقرار کردن بین "نهاد"، "فراخود" و جهان بیرونی، عباس را با اختلال شخصیّت ضد اجتماعی و هاجر را با اختلال شخصّیت وابسته مواجه کرده است. سلطه‌ی عقل چون بدون توجه به تاب‌آوری محیط و افراد آن منطقه به کار گرفته شده، تعادل ایگوی شخصیّت‌های رمان را به هم زده و آنان را دچار اختلالاتی در شخصیّت کرده است که علت چنین اختلالاتی را می‌توان در عدم مشارکت عاطفی ناخودآگاه شخصیّت‌های رمان با پدیده‌های طبیعی به تأثیرپذیری از جهان سرمایه‌داری و اومانیسم عصر روشنگری دید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Criticism and analysis of ecopsychology in the Empty Place of Solouch novel of Mahmoud Dolatabadi with a look at Freud's theory of personality structure

نویسندگان [English]

  • fatemeh hayatdavoodi 1
  • mohammad hassan hassanzadeh 2
  • asad abshirini 3

1 Ph.D. student of Persian language and literature, Shahid Chamran University of Ahvaz. Ahvaz. Iran

2 Department of Persian Language and Literature,, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran

3 Department of Persian Language and Literature, Shahid Chamran University of Ahvaz. Ahvaz. Iran

چکیده [English]

Ecopsychology studies human psyche in relation to environment. Psychology, which is based on Freud's theory of personality structure, is product of mutual, interactive and conflicting relationship between three factors of Id, ego and superego. Of course, ecopsychology is opposed to Freud's views when it emphasizes introduction of God into individual's worldview. Now, with a descriptive-analytical method, we will deal with question of what effect nature has had on spirit and behavior and actions of people in fictional community of Empty Place of Solouch of Dolatabadi? To show the dominance of nous that such crises have created in personality structure of Solouch family and caused balance of their ego to be disturbed. The results of research show that dominance of nous in this novel, with mechanization of agriculture by Mirza Hassan, regardless of its compatibility with environment and its people, Solouch with chaotic impulses of "id", Mergan with grief and Makholia Abrav with inability of his "ego" to balance between "id", "superself" and outside world, Abbas with antisocial personality disorder and Hagar has faced dependent personality disorder. In fact, the dominance of nous, because it was used without considering the resilience of the environment and people of that region, has upset the ego balance of the novel's characters and caused them to have personality disorders that cause of such disturbances can be seen in lack of unconscious emotional participation of characters of novel with natural phenomena influenced by capitalist world and humanism of Enlightenment era.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ecopsychology
  • Empty Place of Solouch
  • Id
  • ego
  • superego
انجمن روان‌پزشکی آمریکا (1395)، راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی، ترجمۀ فرزین رضاعی و دیگران، تهران: ارجمند، چاپ سوم.
برلین، آیزایا (1386)، کارل مارکس: زندگی و محیط، ترجمه رضا رضایی، تهران: ماهی.
بیلکسر، ریچارد (1387)، اندیشۀ یونگ، ترجمۀ حسین پاینده، تهران: آشیان، چاپ دوم.
پارساپور، زهرا (1392)، درباره‌ نقد بوم‌گرا/ گردآوری، مقدمه و ویرایش، مترجمان: عبدالله نوروزی، حسین فتحعلی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
جانسون رابرت، الکس (1389)، شناخت نیمۀ تاریک روان: تحلیل عمقی شخصیّت با استفاده از نظریات یونگ، ترجمۀ شهره دالکی، شیراز:‌ نوید.
چهل‌تن، امیرحسن؛ فریاد، فریدون (1380)، ما نیز مردمی هستیم (گفتگو با محمود دولت‌آبادی)، تهران: چشمه و فرهنگ معاصر، چاپ سوم.
دولت‌آبادی، محمود (1361)، جای خالی سلوچ، تهران: نو، چاپ دوم.
شریفیان، مهدی (1394)، «چشم‌اندازهای اومانیستی در عرفان ایرانی»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، س11، ش39، تابستان، صص198-161.
شولتز، دوان. پی؛ شولتز، سیدنی اِلن (1389)، نظریه‌های شخصّیت، ترجمۀ یحیی سید محمدی، تهران: ویرایش، چاپ هفدهم.
عابدین، علیرضا (1390)، تشخیص و درمان اختلال شخصیّت مرزی از دیدگاه روان‌پویایی، با همکاری الهام شوقی‌نیا، تهران: قطره.
فروید، زیگموند (1382)، «ورای اصل لذت»(الف)، ترجمۀ یوسف اباذری، ارغنون، شمارۀ 21، صص 81-25.
فروید، زیگموند (1382)، «ماتم و ماخولیا»(ب)، ترجمۀ مراد فرهادپور، ارغنون، شمارۀ 21، صص 1101-83.
فروید، زیگموند (1382)، «رئوس نظریۀ روان‌کاوی»(ج)، ترجمۀ حسین پاینده، ارغنون، شمارۀ 22، صص74-1.
فروید، زیگموند (1373)، «خود و نهاد»، ترجمۀ حسین پاینده، ارغنون، شمارۀ 3، صص 252-229.
فروید، زیگموند (1392)، تمدّن و ناخشنودی‌های آن، ترجمۀ خسرو همایون‌پور، تهران:‌ امیرکبیر، چاپ سوم.
فروید، زیگموند (1340)، آیندۀ یک پندار، ترجمه، تحشیه و مقدمۀ هاشم رضی، تهران: کاوه.
فروید، زیگموند (1357)، پیدایش روان‌کاوی، ترجمه و تعلیق هاشم رضی، تهران: آسیا، چاپ دوم.
فروید، زیگموند؛ ژیژک، اسلاوی؛ میلر، ژاک آلن و...(1390)، تلی از تصاویر شکسته (مقالاتی دربارۀ روانکاوی)، ترجمۀ شهریار وقفی‌پور، تهران: چشمه.
لاخ، دیوید؛ وات، ایان؛ ریچز، دیوید...(1374)، نظریۀ رمان، ترجمۀ حسین پاینده، تهران: نظر.
مساروش، ایشتوان (1380)، نظریۀ بیگانگی مارکس، ترجمه حسن شمس‌آوری، کاظم فیروزمند، تهران: مرکز.
ویلسون، راس (1398)، تئودور آدورنو، ترجمه پویا ایمانی، تهران: مرکز، چاپ سوم.
یونگ، کارل گوستاو (1390)، انسان و سمبول‌هایش، ترجمۀ محمود سلطانیه، تهران: جامی، چاپ نهم.
یونگ، کارل گوستاو (1384)، روان‌شناسی و تعلیم و تربیت، ترجمۀ علی‌محمد برادران رفیعی، تهران:‌ جامی.
Antonov, Vladimir(2008), Ecopsychology, Translated from Russian by Mikhail Nikolenko and Maxim Shafeyev, CreateSpace
Duncan, Roger(2018), Nature in mind(Systemic Thinking and Imagination inEcopsychology and Mental Health), New York: Routledge.
Fisher, Andy(2002), Radical ecopsychology(Psychology in the Service of Life), State University of New York Press.
Garrard, Greg(2004), Ecocriticism, London and New York, Routledge.
Naess, Arne(1989), Ecology, community and lifestyle: outline of an ecosophy. Cambridge university press.
Roszak, Theodore(1992), The voice of the earth, New York: Touchstone.
Thomashow, Mitchell(1995), Ecological Identity: Becoming a Reflective Environmentalist, The MIT Press Cambridge, Massachusetts London England.
Vakoch, Douglas A. Castrillon, Fernando(2014), Ecopsychology, Phenomenology, and the Environment (The Experience of Nature), New York: Springer.