جستاری در موانع نظری رشد و گسترش آثار غنایی منثور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات فارسی و زبان های خارجی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

گستردگی و عمق مفاهیم ادبیات غنایی در کنار تنوع مصادیق این نوع ادبی، از درخشان‌ترین ویژگی‌های ادبیات فارسی به شمار می‌رود. درحالی‌که آفرینش سایر انواع ادبی در دوره‌هایی از تاریخ، ضعف‌هایی از خود نشان می‌دهد، ادب غنایی، با اقبالی رو به رشد و تکاملی روزافزون مواجه بوده ‌است. لیکن آنچه در شناخت جوانب گوناگون این نوع ادبی به‌صورت یک نقطه ابهام، قابلیت طرح و پیگیری دارد این است که تحت تأثیر چه موانعی، آثار منثور مستقل و غنایی محض نسبت به اشکال و انواع منظوم آن، از کم‌شماری چشمگیری برخوردارند. فقدان نظریه‌ای مشخص و مطرح در باب اسلوب نثر فارسی، یافتن پاسخی برای پرسش فوق را دشوار می‌کند؛ بنابراین در این پژوهش تلاش شد در درجه نخست با مراجعه به دیباچۀ‌ آثار منثور و کتب ترسلی، برخی از تعاریف و ملاک‌های نثر فارسی احصا شود تا از رهگذر برابر نهادن بایسته‌های ارائۀ کلام غنایی با چهارچوب‌های انشای نثر فارسی، موانع نظری رشد و گسترش آثار غنایی منثور، وضوح بیشتری پیدا کند. ازآن‌رو که پژوهش حاضر بر مؤلفه‌های نظری متمرکز است، از نقد و تحلیل ادبی متون و قطعات نثر غنایی صرف‌نظر و چهار عامل نظری به‌عنوان مقدمه‌ای در شناخت عوامل احتمالی مؤثر در کم‌شماری نثر غنایی در ادبیات فارسی معرفی شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A look at the theoretical obstacles to the growth and development of prose lyric works

نویسندگان [English]

  • ali shahlazadeh
  • mir jalil akrami
Persian language and literature department, the faculty of Persian literature and foreign languages, university of Tabriz, Tabriz, Iran
چکیده [English]

The extent and depth of the lyric literature concepts along with the examples variety of this literary genre in the area of Persian literature are considered as the most outstanding features of Persian language and literature.
While the creation of other literary genres (epic and didactic) has shown weaknesses in some periods of history, lyric literature has been encountered with growing attention and increasing evolution.
But what it takes to understand the various aspects of this literary genre as a point of ambiguity has the sufficiency to express and research about is that under what constraints lyric prose works are impressively low in number comparing to forms and types of its poetry.
The lack of a determined and proposed theory in the case of Persian prose method makes it difficult to find an answer to this question.
Therefore, it was attempted foremost by referring to prose works and books related to writing principles and rules to elicit some of the definitions and criteria of Persian prose, so by the way of setting the necessity of providing the lyric words and the frameworks of Persian prose essays against each others, the theoretical impediments to the growth and development of prose lyric works become more clear.Since the present study focuses on theoretical components, the literary criticism and analysis of lyric prose texts and fragments are neglected and four theoretical factors were introduced as possible contributing factors to lyric prose deficit in Persian literature.

کلیدواژه‌ها [English]

  • prose
  • lyric literature
  • prose works
  • lyric content
  • history of Persian literature

مراجع

- آشوری، داریوش (1394)، بازاندیشی زبان فارسی، چاپ هفتم، تهران: مرکز.
- ابومحبوب، احمد (1395)، کالبدشکافی نثر، چاپ اول، تهران: میترا.
- احمدی، بابک (1370)، ساختار و تأویل متن، دوره دوجلدی، چاپ اول، تهران: مرکز.
- اسعد گرگانی، فخرالدین (1395)، ویس و رامین، تصحیح مجتبی مینوی، چاپ سوم، تهران: هیرمند.
- بلخی، عمر بن محمود (1362)، مقامات حمیدی، چاپ اول، تهران: شرکت تعاونی و نشر بین‌الملل.
- بهاءالدین بغدادی، محمد بن مؤید (1385)، التوسل الی الترسل، مقابله و تصحیح احمد بهمنیار، چاپ اول، تهران: اساطیر.
- بهار، محمدتقی (1384)، سبک‌شناسی، دوره سه‌جلدی، تهران: امیرکبیر.
- بیهقی، محمد بن حسین (1388)، تاریخ بیهقی، به کوشش دکتر خلیل خطیب رهبر، چاپ سیزدهم، تهران: مهتاب – آبفام.
- پارساپور، زهرا (1383)، مقایسه زبان حماسی و غنایی، چاپ اول، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
- پیروز، غلامرضا (1381)، «ادبیات غنایی و جلوه‌های آن در ایران پیش از اسلام»، پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی، سال دوم، شماره ششم و هفتم: 66-35.
- خاقانی، افضل‌الدین بدیل بن علی (1362)، منشآت خاقانی، تصحیح و تحشیه محمد روشن، چاپ دوم، تهران: کتاب فرزان.
- خطیبی، حسین (1366)، فن نثر در ادب فارسی، چاپ اول، تهران: زوار.
- دارم، محمود (1381)، «انواع ادبی»، پژوهشنامه علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی، شماره 33: 95-75.
- ذاکری کیش، امید (1394)، «تحلیل محتوای غنایی نفثه‌المصدور»، پژوهشنامه ادب غنایی، سال سیزدهم، شماره بیست‌وچهار، 116-97.
- الرّازی، شمس‌الدین محمد بن قیس (بی‌تا)، المعجم فی معاییر الاشعار العجم، تصحیح محمد قزوینی، تهران: انتشارت دانشگاه تهران.
- راشد محصل، محمدرضا (1396)، سخن عشق، چاپ اول، مشهد: طنین قلم.
- رستگار فسایی، منصور (1380)، انواع نثر فارسی، چاپ اول؛ تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
- ریپکا، یان (1381)، تاریخ ادبیات ایران از دوران باستان تا قاجاریه، ترجمه عیسی شهابی، چاپ اول، تهران: علمی و فرهنگی.
- زرین‌کوب، عبدالحسین (1383)، از گذشته ادبی ایران، چاپ دوم، تهران: سخن.
- زرین‌کوب، عبدالحسین (1389)، پیر گنجه در جستجوی ناکجاآباد، چاپ هشتم، تهران: انتشارات سخن.
- زرین‌کوب، عبدالحسین (1392)، شعر بی‌دروغ، شعر بی‌نقاب، چاپ یازدهم، تهران: علمی.
- سعدی شیرازی، شیخ مصلح‌الدین (1382)، کلیات سعدی، تصحیح محمدعلی فروغی، چاپ هشتم، تهران: ققنوس.
- شریف، خدایی (1390)، نظریۀ نثر در ادب فارسی، برگردان مرتضی رزم‌آرا، چاپ اول، شیراز: انتشارات داستان‌سرا.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا (1386)، زمینه‌های اجتماعی شعر فارسی، چاپ اول، تهران: اختران و زمانه.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا 1392)، زبان شعر در نثر صوفیه، چاپ اول، تهران: انتشارات سخن.
- شمیسا، سیروس (1386)، سبک‌شناسی شعر، چاپ سوم از ویراست دوم، تهران: میترا.
- شمیسا، سیروس (1394 الف)، انواع ادبی، چاپ پنجم از ویراست چهارم، تهران: میترا.
- شمیسا، سیروس (1394 ب)، معانی، چاپ چهارم از ویراست دوم، تهران: میترا.
- صفا، ذبیح‌الله (1333)، حماسه‌سرایی در ایران، چاپ اول، تهران: چاپ پیروز.
- صفا، ذبیح‌الله (1369)، تاریخ ادبیات در ایران، دوره هشت‌جلدی، چاپ هفتم، تهران: فردوس و چشمه.
- صفا، ذبیح‌الله (1370)، گنجینه سخن، دوره شش‌جلدی، چاپ پنجم، تهران: امیرکبیر.
- صورتگر، لطفعلی (بی‌تا)، منظومه‌های غنایی ایران، تهران: ابن‌سینا.
- عطار نیشابوری، فرید‌الدین محمد (1391)، تذکره‌الاولیا، تصحیح محمد استعلامی، چاپ بیست و سوم، تهران: زوار.
- عنصرالمعالی، کیکاوس‌بن اسکندربن قابوس‌بن وشمگیربن ایاز (1335)، قابوس‌نامه، با تصحیح و مقدمه و حواشی دکتر امین عبدالمجید بدوی، چاپ اول، تهران: کتاب‌فروشی ابن‌سینا.
- غزالی طوسی، امام ابوحامد حجه‌الاسلام (بی‌تا)، نصیحه‌الملوک، مقدمه تصحیح و حاشیه جلال ‌همایی، تهران: کتابخانه طهران.
- گاوان، خواجه عمادالدین محمود (1381)، مناظرالانشا، تصحیح دکتر معصومه معدن‌کن، چاپ اول، تهران: آثار.
- محجوب، محمدجعفر و علی‌اکبر فرزام‌پور (1350)، فن نگارش، چاپ ششم، تهران: اندیشه.
- مسکوب، شاهرخ (1379)، هویت ایرانی و زبان فارسی، چاپ اول، تهران: فرزان روز.
- نخجوانی، محمد هندوشاه (1964)، دستورالکاتب فی تعیین‌المراتب، دوره دوجلدی، به سعی و اهتمام و تصحیح عبدالکریم علی‌اوغلی علی‌زاده، مسکو: فرهنگستان علوم جمهوری شوروی سوسیالیستی.
- نسوی، محمد بن احمد (1394)، نفثه‌المصدور، تصحیح امیرحسین یزدگردی، چاپ چهارم، تهران: توس.
- نظامی، احمد بن عمر (1386)، چهارمقاله، تصحیح محمد قزوینی، چاپ سیزدهم، تهران: صدای معاصر.
- نظامی، الیاس بن یوسف (1391)، خسرو و شیرین، تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، چاپ سیزدهم، تهران: نشر قطره.
- نظامی، الیاس بن یوسف (1395)، مخزن‌الاسرار، تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، چاپ هفدهم، تهران: نشر قطره.
- وراوینی، سعدالدین (1394)، مرزبان‌نامه، به کوشش دکتر خلیل خطیب‌رهبر، چاپ بیست و سوم، تهران: صفی‌علیشاه.
- ولک، رنه و آوستن وارن (1382)، نظریه ادبیات، مترجمان ضیا موحد و پرویز مهاجر، چاپ دوم، تهران: علمی و فرهنگی.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 04 دی 1398
  • تاریخ بازنگری: 16 تیر 1399
  • تاریخ پذیرش: 14 مرداد 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار