نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

• امیرافشین فرهادیان ¹
• محمد طاهری ²

¹ دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

² دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی،دانشگاه بوعلی سینا همدان، ایران

چکیده

شماری از سروده‌های حافظ با یکدیگر در ارتباط‌اند. تحلیل عناصر این پیوندها به درک دقیق‌تر اشعار، شناخت بهتر اندیشه‌ها و روی‌کردهای شاعر و ترسیم بهتر سیمای شخصیت‌های حاضر در سروده‌ها می‌انجامد. آگاهی‌های حاصل از تأمل در روابط درون‌متنی دیوان حافظ، می‌تواند در تصحیح اشعار کارایی داشته باشد. در این جستار با روش تحلیل محتوا و به شیوه‌ی توصیفی-تحلیلی، نمونه‌ای از نتایج سودمند توجه به روابط درون‌متنی در تصحیح اشعار حافظ تبیین می‌شود. در بیت «نمی‌کند دل من میل زهد و توبه ولی/ به نام خواجه بکوشیم و فرّ دولت او»، از «خواجه» که در شمار شخصیت‌های حاضر در گروهی از سروده‌های حافظ است؛ سخن رفته است. دقت در روابط درون‌متنی دیوان نشان می‌دهد مراد حافظ از «خواجه» در این بیت خواجه جلال‌الدین توران‌شاه، وزیر مشهور شاه‌شجاع مظفری است. حافظ از این ممدوح خویش در شمار قابل توجهی از سروده‌ها یاد کرده است. تحلیل سروده‌های مرتبط با او در دیوان حافظ، اطلاعات قابل توجهی از اندیشه و سیره‌ی او و روابطش با حافظ در اختیار ما می‌نهد. مفهوم بیت مورد نظر در تعارض کامل با آگاهی‌های حاصل از تحلیل آن اشعار است. ناهم‌خوانی موجود، این گمان را به میان می‌آورد که احتمالاً ضبط کنونی بیت، با اشکال مواجه است. با مراجعه به نسخه‌های کهن و بررسی ضبط‌های ثبت شده، بازیابی صورت صحیح بیت مذکور میسر گردید.

کلیدواژه‌ها

• تصحیح
• حافظ
• خواجه توران‌شاه
• روابط درون‌متنی

موضوعات

• تاریخ ادبیات ایران

عنوان مقاله [English]

Should we try or drink in the name of Khajah?Correcting a verse of Hafez ,based on the intratextual relations of his divan

نویسندگان [English]

• Amir Afshin Farhadian ¹
• Mohammad Taheri ²

¹ PhD student in Persian language and literature, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran

² Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran

چکیده [English]

Should We "Strive" or "Drink" in the name of Xâje?
Correcting a Verse of Hafez Based on the Intertextual Relations of His Divan
A number of Hafez's poems are related to each other. Analyzing the elements of these links leads to a more accurate understanding of the poems, a better understanding of the thoughts and approaches of the poet, and a better drawing of the faces of the characters in the poems. The knowledge gained from reflecting on the intratextual relationships of Hafez' Divan can be effective in correcting the poems. In this essay, an example of the beneficial results of paying attention to intertextual relationships in the correction of Hafez's poems is explained with the method of content analysis and in a descriptive-analytical way. In the verse:




My heart does not desire asceticism and repentance, but
we should strive in the name of Xâje and his government


 


نمی‌کند دل من میل زهد و توبه ولی
به نام خواجه بکوشیم و فر دولت او




Paying attention to the intertextual relationship of the Divan shows that the "Xâje" in this verse is Xâje Jalâloddin Turân Shah, the famous minister of Shah Shojaʾ Mozaffari. Hafez has eulogized this vizier in a significant number of his poems. The analysis of the poems related to him in Hafez's Divan provides us with significant information about his thought and life and his relationship with Hafez. The meaning of this verse is in complete conflict with the knowledge obtained from the analysis of those poems. The inconsistency suggests that the current recording of the verse may be flawed. By referring to the old versions and checking the recorded recordings, it was possible to recover the correct form of the verse.

کلیدواژه‌ها [English]

• Sahih
• Hafez
• Khwaja Turan Shah
• intratextual relations