TY - JOUR ID - 6733 TI - نوعی مجاز با دلالت دوگانه (حقیقی و غیرحقیقی) شگردی برای گسترش دامنۀ معنی در ابیات حافظ JO - زبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز) JA - PERLIT LA - fa SN - 2251-7979 AU - رحیمی هرسینی, بهنوش AU - حیدری, علی AU - حسنی‌ جلیلیان, محمدرضا AU - صحرایی, قاسم AD - دانشجوی دوره دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان AD - استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان AD - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان Y1 - 2017 PY - 2017 VL - 70 IS - 235 SP - 57 EP - 71 KW - حافظ KW - مجاز KW - حقیقت KW - دامنۀ معنی KW - جانشین‌سازی DO - N2 - حافظ با جانشین کردن دو مفهوم در دو مصرع یک بیت، براساس روابط مجازی میان آن­ها، مجازهای تازه با معانی بدیع می­آفریند؛ به­صورتی­که مجاز در مصراع دوم با یک رابطۀ مجازی جانشین حقیقت در مصراع نخست می­شود. جانشینی مجاز و حقیقت، تسویه و برابری این دو امر را در پی دارد. مجاز علاوه­بر معنی مجازی، دلالت اصلی و مستقل نیز دارد؛ که موجب دوبعدی شدن کلام و گسترده­شدن دامنۀ معنی بیت می­شود. معنای حاصل از این روش، برخاسته از نوع رابطۀ مجازی، دلالت دوگانۀ مجاز و تسویۀ مجاز و حقیقت در رابطۀ جانشینی است. مجموع این روابط و حضور توأمان حقیقت و مجاز، قابلیت­هایی در زبان خواجه ایجادکرده؛ که وی را در آفرینش معانی و تصاویر بدیع یاری بخشیده­است. حداقل 365 مجاز با دلالت دوگانه (مجاز و حقیقت) با روش جانشینی در غزلیات حافظ به­کاررفته­است، این رقم که فاقد تعداد مجازهای به­علاقۀ شباهت (استعاره) است، حدود نه درصد از ابیات وی را تشکیل می­دهد. از کارکردهای هنری این روش می­توان به موارد زیر اشاره کرد: ایجاز در لفظ، اطناب در معنی، تناقض، اغراق، ترسیم و توصیف جزییات یک تصویر با حفظ ایجاز، ایهام، سمبل­سازی، ایجاد تلمیح و طنز. UR - https://perlit.tabrizu.ac.ir/article_6733.html L1 - https://perlit.tabrizu.ac.ir/article_6733_5aaf172afad8e20e3115644b4df569d8.pdf ER -