نویسندگان

استادیار، دانشگاه کوثر بجنورد

چکیده

بینامتنیت حاصل رویکرد زبان‌شناختی در حوزه نقد جدید است و به معنای بررسی روابط موجود میان متونی است که موجب آفرینش متن جدید می‌شود و هر متن ادبی را به‌منزلة جذب و دگرگون‌سازی متون گوناگون گذشته و یا هم‌زمان با آن می‌داند. این نظریه در قرن بیستم میلادی توسط «ژولیا کریستوا» ناقد فرانسوی، ارائه شد و به‌شدت موردتوجه ناقدان قرار گرفت. این نظریه هرچند در نقد جدید مطرح شده است، اما این پدیده با همه انواع آن از دیرباز در ادبیات ایران زمین به‌ویژه در ادبیات عامیانه کاربرد داشته است و شایع‌ترین نوع این پدیده، بازتاب کارکرد آیات، واژگان و معانی قرآن کریم به شکل گسترده و متفاوت در کنایه‌های عامیانه است که تنها با تطبیق نظریه بینامتنیت می‌توان به زیبایی آن دست یافت. پژوهش حاضر در تلاش است با روش توصیفی‌تحلیلی، انواع روابط بینامتنی قران کریم با کنایه‌های عامیانه را بررسی کند تا تأکیدی بر پیوند ناگسستنی فرهنگ اسلامی با ادبیات محاوره‌ای ایرانیان باشد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که کنایه‌های عامیانه گاه الفاظ، مضامین، عناوین قرآنی، و همچنین شخصیت‌ها و حوادث تاریخی آن را منبع الهام خویش قرار می‌دهد و بیشترین شکل بینامتنی قرآنی به‌کار رفته، در کنایه‌ها به‌صورت نفی متوازی یا امتصاص است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis and Reflection of the Holy Qur'an in Folk Allusion with an Intertextuality Approach

نویسندگان [English]

  • mohammad ghafourifar
  • Alireza Hosseyni

Assistant Professor, Kosar University, Bojnord

چکیده [English]

Intertextuality is the result of the linguistic approach from the field of new critique in literature and it means looking at existing relationships between texts which creates new text and knows any literary text as a way of absorbing and transforming various texts in the past or at the same time. In the twentieth century, "Julia Kristeva", a French critic, presented this theory and was highly regarded by the critics. Although the term has been raised in the new critique, this phenomenon, with all its forms, has long been used in Persian literature, especially in folk literature and the most common form of this phenomenon is the reflection of the function of verses, vocabulary and meanings of the Holy Quran in a wide and different way in folk allusion which can only be achieved to its beauty by matching the theory of intertextuality. The present research is attempting to examine the types of inter-metamorphic Qur'anic verses with folk allusion with descriptive-analytic method, to be emphasized on the unbreakable bond of Islamic culture with Iranian interlaced literature. The results of the research show that folk allusion sometimes consider the words, the themes, the Qur'anic titles, as well as the characters and historical events as its inspiration, and the most intertextuality Quranic form used in the allegories is in the form of parallel negation (Amtsas).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • Intertextuality
  • Folk Literature
  • Allusion
  1. قرآن کریم.
  2. ابن‌منظور، جمال‌الدین محمد بن مکرم، (1988م)، لسان‌العرب، تحقیق: علی شیری، دمشق: دار إحیاء التراث العربی للطباعه و النشر والتوزیع.
  3. احمدی، بابک، (1387ش)، ساختار و تأویل متن، چاپ چهارم، تهران: نشر مرکز.
  4. استم، رابرت، (1386ش)؛ «تحلیل متنی»، ترجمة احسان نوروزی، درآمدی بر نظریة فیلم، به کوشش احسان نوروزی، تهران: انتشارات سورة مهر.
  5. آلن، گراهام (1380ش)؛ بینامتنیت، ترجمة پیام یزدانجو، تهران: نشر مرکز.
  6. انوری، حسین؛ رحیمی، حسینعلی؛ رضوی، محمدعلی (1384ش)؛ فرهنگ امثال سخن، تهران: انتشارات سخن.
  7. پیرو، بروئل و همکاران (1378ش)؛ تاریخ ادبیات فرانسه، ترجمة نسرین خطاط و مهوش قویمی، انتشارات سمت.
  8. جمال‌زاده، سید محمدعلی ( 1379ش)؛ آسمان و ریسمان، چاپ اول، تهران: سخن و البرز.
  9. خرمشاهی، بهاء‌الدین (1389)؛ قرآن‌پژوهی(1)، چاپ چهارم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
  10. دهخدا، علی‌اکبر (1364ش)؛ امثال و حکم، تهران: انتشارات امیر کبیر.
  11. رزمجو، حسین (1374ش)؛ انواع ادبی و آثار آن، چاپ سوم، مشهد، مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
  12. الزبیدی، محمد مرتضی، تاج‌العروس من جواهرالقاموس، بیروت: دار و مکتبة الـحیاة.
  13. شاملو، احمد (1377ش)؛ کتاب کوچه، تهران، انتشارات مازیار.
  14. شیرازی، سیدابوالقاسم (1381ش)؛ جان عاریت، فرهنگ عامه، پژوهش‌های ادبی، مردم‌شناسی، به کوشش مهین صداقت‌پیشه، چاپ اول، تهران، فرزان.
  15. صفوی، کورش (1376ش)؛ «مناسبات بینامتنی»، فرهنگنامة ادبی فارسی: دانشنامة ادب فارسی2، به کوشش حسن انوشه، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
  16. طبرسی، فضل بن حسن، (1384ش)، مجمع‌البیان، ترجمه علی کرمی، قم: تبیان.
  17. عزام، محمد (2001م)؛ النص الغائب، تجلّیات التّناصّ فی الشعر العربی، الطبعه الأولی، دمشق: إتحاد الکتاب العربی.
  18. عزام، محمد (2005م)؛ شعریه الخطاب السردی، الطبعه الأولی، دمشق: منشورات اتحاد الکتاب العرب.
  19. کریستوا، ژولیا (1381ش)؛ «کلام، مکالمه، رمان»، ترجمة پیام یزدانجو، به‌سوی پسامدرن، چاپ اول، تهران: نشر آگه.
  20. کیوان، عبدالمعطی (1998م). التناص القرآنی فی شعر أمل دنقل، القاهره: مکتبه النهضه المصریه.
  21. مرتاض، عبدالملک (1998م)، السبع المعلقات (مقاربه سیمیائیه/ أنتروبولوجیّه لنصوصها)؛ دمشق: منشورات إتحاد الکتاب العربی.
  22. مستوفی. عبدالله ( 1386ش)؛ شرح زندگانی من (تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه)، چاپ اول، تهران: زوار.
  23. موسی، خلیل (2000م)؛ قراءات فی الشعر العربی الحدیث و المعاصر، دمشق، منشورات اتحاد الکتاب العرب.
  24. میرزایی، فرامرز و ماشاءالله واحدی (1388ش). «روابط بینامتنی قرآن با اشعار احمد مطر»، نشریة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، شمارة 25، صص 299ـ322.
  25. نجفی، ابوالحسن (1362ش)؛ فرهنگ فارسی عامیانه، تهران: انتشارات نیلوفر.
  26. نوری طبرسی، حاج میرزا (1987م)؛ مستدرک الوسائل، بیروت: موسسة آل بیت علیهم السلام لإحیاء التراث.
  27. همایی، جلال‌الدین (1386ش)، فنون بلافت و صناعات ادبی، تهران، انتشارات هما.
  28. وعدالله، لیدیا (2005م). التناص المعرفی فی شعر عزالدین المناصره، الطبعه الأولی، بیروت: دارالمندلاوی.