نویسندگان

1 استادیار دانشگاه ارومیه

2 دانشجوی دوره دکتری دانشگاه ارومیه

چکیده

استفاده از تمثیل به عنوان یک صنعت بلاغی و همچنین یک شیوه استدلالی، روشی اساسی در ادبیات عرفانی ایران است. این رویه که ‌از دیرباز در ادبیات ایران‌ متداول بود در متون عرفانی ‌از اشعار سنایی آغاز شد، در اشعار عطّار تکامل یافت و در اشعار مولوی به نقطه اوج خود ­رسید. بررسی تمثیل­های عرفانی از دید «ریخت­شناسی» امکان تحلیل جامع ادبی، اجتماعی و عرفانی ‌آنها ر‌ا فراهم‌ می­کند و فرصتی‌ پدید می­آورد که کاربرد صنعت تمثیل در ادبیات عرفانی با روشی کاملاً علمی مورد بررسی قرارگیرد. این بررسی افق­های جدیدی را در تحلیل، تفسیر و معناشناسی متون عرفانی ادبیات فارسی که شاخه­ اساسی و محوری ادبیات ماست، فراهم می­آورد. در این مقاله ضمن بیان و بررسی دیدگاه­های علمای بلاغت در باب تمثیل، تلاش می کنیم عناصر سازای آن را از دیدگاه نظریه­پردازان ریخت­شناسی تجزیه و تحلیل کنیم تا از این رهگذر روند تکاملی بیان تمثیلی عرفا با تکیه بر متغیرها و عناصر تمثیل تبیین شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Morphology of Mystical Allegories

نویسندگان [English]

  • Abdollah Tolouei Azar 1
  • Rahim koshesh 1
  • Ali Samadi 2

1 Assistant Professor at Urmia University

2 PHD student of Urmia University

چکیده [English]

Using allegory as rhetoric and reasoning method is a main axis in Iranian mystical literature. This procedure starts with Sanaei's poems, ripens in Attar's poems and culminates in Molavi's poems. Studying mystical allegories from morphologic point of view, makes possible their comprehensive literary, social and mystical analysis. This study opens wide horizons in analyzing, interpreting and semantics of Persian literary mystical texts, which are major indicators in Iranian literature.This article tries to present a comprehensive definition of allegory and specify deferent types of it. This definition will help to analyze Persian poems with morphologic method. In this way, evolution process of allegoric speech of Iranian mystics is being studied relying on allegoric elements and variables

کلیدواژه‌ها [English]

  • Literature
  • Mystic
  • Allegory
  • Morphology
  • Sanaei
  • Attar
  • Molavi
         - قرآن کریم
- استیس، والتر، (1375)، عرفان و فلسفه، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، تهران: سروش، چاپ 4.
- بارت، رولان، (1387)، درآمدی بر تحلیل ساختاری روایت­ها، ترجمۀ محمد راغب، چاپ اول، تهران؛ فرهنگ صبا.
- پراب، ولادیمیر، (1368)، ریخت­شناسی قصه­های پریان، ترجمۀ فریدون بدره­ای، چاپ اول، تهران؛ توس.
-پورنامداریان، تقی، (1368)، رمز و داستان­های رمزی در ادب فارسی، چاپ سوم، تهران: علمی ـ فرهنگی.
-تفتازانی، سعد الدین، (2004)، المطول، بیروت: دار الاحیاالتراث العربی.
- جرجانی،عبدالقاهر، (1374)، اسرارالبلاغه، ترجمۀ جلیل تجلیل، چاپ اول، تهران: دانشگاه تهران.
- جعفری، محمد تقی، (1357)، مولوی و جهان بینی­ها، چاپ اول، تهران: بعثت.
- رضوانیان، قدسیه، (1389)، ساختار داستانی حکایت­های عرفانی، چاپ اول، تهران: سخن.
- زرین­کوب، عبدالحسین، (1384)، بحر در کوزه، چاپ یازده، تهران: انتشارات علمی.
- ــــــــــــــــــــــ ، (1381)، سرّ نی، چاپ نهم، تهران: علمی.
- سکاکی،یوسف بن ابی بکر، (بی­تا)، مفتاح العلوم، بیروت: المکتبه العلمیه الجدیده.
- سنایی، مجدود بن آدم (1374) حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه، تصحیح استاد مدرس رضوی، چاپ چهارم، تهران: دانشگاه تهران.
- شمیسا، سیروس، (1374)، بیان و معانی، تهران: فردوسی.
- شهیدی، جعفر، (1373)، شرح مثنوی، چاپ اول، تهران: علمی ـ فرهنگی.
- صفوی،کوروش، (1376)، دانشنامه ادب فارسی، ج2، به سرپرستی حسن انوشه، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- عطّار، فریدالدین، (1361)، اسرارنامه، به کوشش سید صادق گوهرین، چاپ دوم،  تهران: زوّار.
- ــــــــــــــــ ، (1374)، منطق الطیر، به اهتمام سید صادق گوهرین، چاپ دهم،  تهران: علمی، فرهنگی.
- فارابی، ابونصر، (1377)، الالفاظ المستعمله فی المنطق، ترجمه و شرح دکتر حسن ملک شاهی، چاپ اول،  تهران: سروش.
-کربای، آنتونی، (1377)، هرمنوتیک مدرن، ترجمه بابک احمدی و...، چاپ اول، تهران: نشر مرکز.
-گلدمن، لوسین، (1382)، نقد تکوینی، ترجمه­ی دکتر محمد غیاثی، چاپ اول، تهران: نگاه.
- لوفلر، دلاشو، (1364)،زبان رمزی افسانه­ها، ترجمه­ی جلال ستاری، چاپ اول، تهران: توس.
- مطهری، مرتضی، (1358)، آشنایی با علوم اسلامی، تهران؛ صدرا.
- مولوی، جلال الدین محمد، (1379)، مثنوی معنوی، چاپ سوم، تهران: قطره.
- هاشمی، سید احمد، (1383)، جواهر البلاغه، چاپ دوم،  تهران: موسسه صادق.
- همایی، جلال­الدین، (1361)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، چاپ دوم، تهران: طوس.
- یونسی، ابراهیم، (1365)، هنر داستان نویسی، چاپ چهارم، تهران: سهروردی.