نویسنده

• محمد خاکپور

استادیار دانشگاه تبریز

چکیده

موتیوها مجموعه قراردادی و سپس کلیشه شده از الفاظی است که به وسیلۀ شاعر برای هنر نمایی و جولان خیال در شعر وارد می‏شوند و قدمتی به دیرینگی ادبیات هر ملت دارند. در شعر فارسی، علاوه بر مجموعه‏ای از موتیوهای متداول، یک سلسله موتیوهایی در سبک هندی دیده می‌شود که در ایجاد شبکه تداعی‌ها و تصویر­سازی شاعران این اسلوب تاثیر ویژه‌ای دارد.  موتیو‌های شعری در مضمون‌پردازی و خلق تصاویر غریب و دور از ذهن، که در نزد شاعران سبک هندی، عرصة مناسبی برای اظهار شگفتی خواننده و جولان هنرنمایی سراینده محسوب می‌شود، در شعر صائب نقش برجسته‌ای ایفا می‌کند. او از طریق موتیو‌ها و نیز سلسله تداعی‌های پیچیده، در برقراری معادله و ایجاد روابط تناظری میان دو مصراع که صرفاً به قصد خلق مضامین تازه و متنوّع صورت می‌گیرد، تلاش ویژه‌ای انجام می‌دهد؛ امّا در نهایت این کوشش شاعر در اغلب موارد به تکلّف و تصنّع و دور شدن شعر از فوران عاطفی خود منجر می‌شود؛ افراط در خیال‌پردازی و دشوارگویی و دشوار پسندی، زمانی در شعر او بهتر به دید می‌آید، که شاعر همانند دیگر پیروان سبک هندی، موتیو‌هایی را دست مایة معادله‌سازی و رسیدن به هدف‌ غایی شعر، یعنی مضمون آفرینی قرار می‌دهد که ما امروز جز از طریق فرهنگ‌های عصر صفوی نمی‌توانیم مفهوم و مدلول اصلی آن‌ها را دریابیم. با وجود این هرگاه بعد عاطفی، توازن لفظ و معنا و انسجام شعر برمضمون‌سازی و ایجاد روابط پیچیده و حیرت انگیز غلبه می‌کند، تک بیت‌ها و غزلیّات درخشان صائب به وجود می‌آید که برای همیشه نام او را در کنار مفاخر شعر و ادب فارسی جاویدان نگه می‌دارد. در این پژوهش سعی بر آن است، ضمن تحلیل جایگاه ساختاری و معنایی برخی از موتیو‌های غریب و مهجور در شعر صائب، اهمیّت و تاثیر آن‌ها را در چگونگی به وجود آمدن مضمون‌های باریک و برقراری پیوند تقابلی، نشان دهیم.

کلیدواژه‌ها

• صائب
• موتیو
• مضمون پردازی
• پیوند تناظری
• تداعی‌ها
• عاطفه

عنوان مقاله [English]

Critical and analytical look on semantic and structural place of some motives in saeb's poetry

نویسنده [English]

• Mohammad Khakpour

Assistant Professor, university of Tabriz

چکیده [English]

According to his remaining literary works, saeb tabrizi is the most eloquent and rhetorical poet of narration style in his period in terms of Iranian and Hindi branch of Hindi style. Poet motives in content and creation of exotic and unrealistic images which considered an appropriate field among poets of Hindi style for manifesting the reader's wonder and chanter's performance play a significant role in saeb's poetry. Through motives and also complex association series he established an equation and creating correspondent relations between two hemistiches that are done only for creating new and various contents. However, despite the efforts of the poet, the poetry often leads to pains and artifice and gets far from his emotional outburst.
Indulgence in fantasy, hard saying and hard approving, is seen better in his poem when the poem like other followers of Hindi
style, changes motives in to the equation and arriving at the ultimate aim of the poem that is, content creating, which we can't understand their significance and concept, today, except through the cultures of safari era. However, when the emotional dimension balance of word and meaning and solidarity of lyrics overcome the theme making, and creation of complex and amazing relations, Saeb's single – couplets and his bright.