چکیده

یکی از دشوارترین و پیچیده‏ترین مباحث شاهنامه شناسی، مسئلة منبع یا منابع فردوسی و شیوة استفادة وی از آنهاست. اشارة آشکار فردوسی، کمترین تردیدی بر جای نمی‏گذارد که منبع اصلی او، شاهنامة ابومنصوری بوده است، اما این که متن مذکور، یگانه مأخذ نظم شاهنامه بوده و یا فردوسی از منبع / منابع دیگر نیز بهره‏مند شده است، پرسشی است که در بخش نخست مقاله بر پایة چند دلیل عقلی و متنی مورد بررسی قرار گرفته و پس از رسیدن به احتمال تعدد مآخذ فردوسی، به استناد نمونه‏هایی از مقدمة شاهنامة ابومنصوری و «غرر اخبار ملوک‏الفرس و سیرهم» ثعالبی نشان داده شده است که در بحث مفهوم و حدود امانت‏داری فردوسی در سرایش شاهنامه، باید موضوع حذف و انتخاب داستانها و تغییر جزئیات روایات را هم به دیده داشت. در پایان نیز بحث ابهام‏آمیز ناقص و بی‏ترتیب بودن هزار و چند بیت دقیقی در شاهنامه، به رغم اشتراک منبع وی و فردوسی مطرح شده است. هم چنین در میان این سه بخش اصلی به موضوعاتی چون: دو چهرگی اسکندر در شاهنامه، سال و ترتیب فرمانروایی اشکانیان، اختیاری یا فرمایشی بودن کار دقیقی، زمان ورود ابیات دقیقی به شاهنامه و … به عنوان مباحث مرتبط با مأخذشناسی شاهنامه و شیوة کار فردوسی اشاره شده است.

کلیدواژه‌ها

• شاهنامه فردوسی
• شاهنامة ابومنصوری
• غرر اخبار
• ثعالبی
• دقیقی
• منبع شاهنامه
• شیوة کار فردوسی