چکیده

تأمل و تفکر در تاریخ بارور و نگارین زبان و ادب فارسی نشانه‌هایی از نفوذ ادب اقوام و ملتهای مختلف را در زمانهای متفاوت بر ما آشکار می‌سازد. کلیله و دمنه که از شاهکارهای ادب تمثیلی فارسی است، نسب نامه‌ای هندی دارد و رهاورد هند است. با پذیرش آیین باشکوه اسلام در ایران، زبان و ادب تازی با قوتی وصف‌ناشدنی در هاله‌ای از تقدس به عرصة ادب فارسی راه یافت و با آن عجین شد؛ تا جایی که تفکیک معانی و مضامین آن دو بسیار دشوار می‌نماید. شعر جاهلی عرب با تمام مضامین و موتیفهای خود به شعر سبک خراسانی و عراقی راه یافت. آوای جرس اشتران و بیانگردی شبانة عرب در شعر معزی و صحرای همیشه سبز دیوان منوچهری نمودار است.
ادب فارسی نیز تأثیری شگرف بر ادب جهان داشته است و ایرانیانی چون بدیع‌الزمان همدانی و صاحب بن‌عباد و ... سبک مصنوع عرب را بنیاد نهادند. لانگفلو از ”بنی آدم اعضای یکدگرند” سعدی اثر پذیرفته است. در آثار هردر‎‏‏ و موسه و بالزاک از سعدی سخن رفته است. قطعة «موجود باقی» ویکتور هوگو، خلوت کنار دریا و نغمة امواج باشکوه را که در آستان عظمت الهــی نوای عظمت آفرینش را ترنم می‌کنند فرا یاد می‌آورد. نفوذ کلام حافظ در شعر رمانتیک به خصوص در شعر گوته مایه و مادة ”دیوان شرقی از شاعر غربی” را فراهم آورد و او را به بزرگداشت حافظ واداشت. تأثیر حکیم فردوسی و اثر سترگش بر ادب جهان مقاله و بابی مستقل می‌خواهد.

کلیدواژه‌ها