دانشگاه تبریززبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز)2251-79795120420080722اصولالفصول، دانشنامهای گمنام در تحقیقات عرفانی1181616FAJournal Article20071201 به دلیل توجه عمده به ادبیات پیش از قرن هشتم و کم توجهی ناشی از آن به دورههای بعد، به ویژه عصر قاجار و زندیه، آثار این دوران مورد بررسی علمی قرار نگرفته و به درستی شناخته نشده است. بیشک در قرون دوازدهم و سیزدهم نیز آثاری ارزشمند میتوان یافت که از آن جمله است: «اصولالفصول فی حصولالوصول»در موضوع عرفان و تصوف که ویژگیهای یک کتاب مرجع را دارد.
این کتاب حجیم، آخرین اثر رضا قلی خان هدایت است و از آن جا که او در اوج پختگی و کمال به نوشتن آن پرداخته، اهمیّتی دو چندان می یابد. «اصولالفصول» یک دایرة المعارف جامع است که در طیّ آن تمامی موضوعات مربوط به عرفان مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است. این اثر ارزشمند تا کنون به چاپ نرسیده و حتی یک مقاله در معرفی آن نوشته نشده است .
از «اصولالفصول» دو نسخة خطی باقی مانده که یکی در کتابخانة مجلس با 820 صفحه و دیگری در کتابخانة بوعلی سینای همدان با 520 صفحه موجود است. این مقاله برای اوّلین بار به معرفی کامل اصولالفصول میپردازد و ویژگیهای ممتاز آن را در حدّ توان نگارنده به پیشگاه اهل فرهنگ و ادب ارائه میدهد.دانشگاه تبریززبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز)2251-79795120420080801سودای سبب سوزی (تأملیدر فلسفهستیزیمولانادر مثنویباتکیهبر نقد برخی
اصطلاحات فلسفی)19451617FAJournal Article20080701بحث تقابل و عشق یا فلسفه و عرفان بحث فراگیر و دازدامنی است. کمتر اثری عرفانی می توان پیدا کرد که از پرداختن به این موضوع غفلت ورزد. در میان صاحبان آثار عرفانی، مولانا از جمله بزرگ ترین شاعران و عارفانی است که در موارد زیادی به این موضوع پرداخته و راه شناخت مبتنی بر دل را بر شناخت عقلی برتر دانسته است. در سایر متون عرفانی نیز جلوه های مختلف این تقابل به چشم می خورد. لیکن تفاوت عمده نگرش مولوی به این مسئله با دیگران صرف نظر از ژرف نگری ها و باریک بینی های وی در بیان آفات عقل گرایی و تمسک به عقل به منزله راهی غیرقابل اعتماد در معرفت انگشت نهادن بر فلسفه به عنوان یک علم و فن است که ویژگی های خود را دارد و از ابزارهای خاص فسفی و عقلانی در شناخت بهره می برد...دانشگاه تبریززبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز)2251-79795120420080722مقایسه عقاید شبستری و حسینی هروی در گلشن راز و کنز الرموز47851618FAJournal Article20070114از آنجا که حسینی هروی پرسشگر سؤالات مشهور مطرح در گلشن راز، خود عارفی واقف به مسائل و مبانی عرفانی بوده بررسی غرض یا اهداف او از ارسال این سؤالات از سویی و مقایسة میان معتقدات وی با دیدگاههای شبستری از سوی دیگر میتواند راهنمای ما به نکاتی مهم در شناخت همانندیها و تفاوتهای دو نظام عرفانی «محبت محور» و «معرفت مدار» به شرح ذیل باشد:
الف- همانندیها: از جمله 1- اعتراف به عجز عقل در وصول به حقیقت برتر 2- تاکید بر شهود و اشراق به عنوان راه اساسی شناخت 3- همانندی عالم صغیر و کبیر 4- طرح انسان به عنوان خلیفهالهی 5- تاکید بر وحدت و فنا و بقا 6- پرهیز از حلول و اتحاد و...دانشگاه تبریززبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز)2251-79795120420080722امانت الهی از دیدگاه عرفای ایرانی و ابن عربی861051619FAJournal Article20080608 بنابر آیه ای از قرآن کریم(الاحزاب، 72)، خداوند بر آسمانها و زمین و کوهها امانتی عرضه کرد اما آنها از پذیرفتن آن امتناع کردند و انسان که ظلوم و جهول بود، بار امانت را پذیرفت. تفسیرهای گوناگونی بر این آیة شریفه و اینکه آن امانت چه بود، بیان شده است. اکثر مفسران کلام الهی، آن امانت را استعداد یا صفت و یا عقیده ای میدانند که خداوند در قلب انسان به ودیعت نهاده است. اما ابنعربی براساس مبانی عرفانی خویش، امانت و امانتدهنده و حامل امانت را یکی می داند. در این مقاله کوشش شده است تفاسیر متعدد عرفای ایرانی و ابنعربی از آیة امانت که در آثار وی پراکنده است، بر اساس وحدت وجود و تجلی خداوند در عالم تحلیل گردد.دانشگاه تبریززبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز)2251-79795120420080722تشبیه اندیشی در رمان «روزگار سپری شدهءمردم سالخورده1071391620FAJournal Article20061002دولتآبادی یکی از نامآوران عرصةادبیات داستانی است وبیشک رمان «روزگار سپریشدة مردم سالخورده» یکی از شاهکارهای اوست. در این رمان نیز مانند غالب آثار دولتآبادی، خیالپردازی شاعرانة نویسنده، جولانی چشمگیر دارد که از میان عناصر خیالی، تشبیه برجستهتر است. تجربهگرایی و نگاه تازهای که پشتوانة این تشبیهات است، موجب نوآوریهایی در این عرصه شده است. از این رو در عرصة بلاغت میتوان، جایگاه مهمی برای نویسنده قائل شد. با وجود کاستیها وضعفهایی چون اطناب، تعقید، افراط در تشبیهگرایی و ... این رمان را میتوان کوششی مطلوب در جهت گسترش دامنة خیال در ادب فارسی دانست .دانشگاه تبریززبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز)2251-79795120420080722مقولههای عرفانی در اشعارحسن زادة آملی1411691621FAJournal Article20060520استاد حسن زادة آملی، ادیب، دانشمند و عارف معاصر دارای تألیفات فراوانی در زمینههای علمی، ادبی، کلامی و فلسفی و عرفانی میباشد . یکی از آثار وی دیوان اشعار است که به سبک شاعران گذشته همچون حافظ، مولوی، شیخ محمود شبستری سروده شده است. قسمت عمدة کتاب وی به عرفان عابدانه و عاشقانه و کشف و شهود اختصاص دارد و مبانی آن بر قرآن ، حدیث و دستورات شریعت استوار است و انسان از دیدگاه این فقیه عارف، به عنوان قلب آفرینش مورد توجّه میباشد. عرفان مطرح شده در اشعار و آثار استاد حسنزاده، عرفان محض نیست بلکه آمیخته با مباحث کلامی و فلسفی نیز میباشد که فهم سخن وی را برای برخی دشوار کرده است.دانشگاه تبریززبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز)2251-79795120420080722تحول افسانهای عارفان1711941622FAJournal Article20070429برای بیشتر بزرگان تصوف، زندگی دوگانهای قائل شدهاند. گاهی فردی گناهکار بر اثر حادثهای دگرگون میشود و به عارفی بزرگ بدل میگردد. گاهی نیز عارفی بزرگ دچار فتنه میشود اما این فتنه و بلا برای بهبود کار او لازم و ضروری است، علت و بنیاد این تحولات عموماً به صورت افسانه است. به گونهای که درک و قبول چنین اخباری دشوار است. با توجه به اهمیتی که عارفان برای جهانشناسی قائلاند و شناختشناسی خود را نیز بر همین جهانشناسی استوار میکنند، برای فهم ریشه و بنیاد مسائل عرفانی و درک و توجیه تحول افسانهای عارفان، تلقی و تأثر آنان را از روایتها و عناصر مختلف آفرینش بررسی کردهایم. در این بررسی روشن میشود برخی اخبار و روایات متون عرفانی و سلوک عارفان، بازتاب الگوهای اسطورهای است که متناسب با نقش و کاربرد خود در جامعه و محیط صوفیان، شکلهای متنوع پذیرفته است.دانشگاه تبریززبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز)2251-79795120420080722ویژگیهای زبانی متن دانشنامه علائی ابنسینا1952321623FAJournal Article20070813در تاریخ زبان فارسی نقاط ناشناختهای وجود دارند که ادراک و شناخت آنها جز با بررسی متون فارسی در دورههای مختلف تاریخی امکانپذیر نیست. به همین جهت در پژوهش حاضر، به بررسی ویژگیهای زبانی متن <em>دانشنامه علایی</em> ابنسینا به عنوان یکی از متون مهم نثر فارسی قرن پنجم پرداخته شده است تا علاوه بر آشنایی با آن، سبک و طریقة نوشتار زبان فارسی درآن زمان نیز بررسی شود. برای دستیابی به این هدف، پس از بررسی مطالعات انجام شده بر متون زبان فارسی کلاسیک و معرفی ِآثار فارسی ابنسینا، انواع نثرهای فارسی– به ویژه نثر دورة سامانیان - و شیوههای واژهگزینی ابنسینا در حوزه علوم نظری معرفی شدهاند و سپس دادههای گردآمده از کتاب <em>دانشنامه علایی</em> مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتهاند.