دانشگاه تبریززبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز)2251-79795321520100723حرف اضافۀ اوستایی mat- در دو واژۀ ایرانی میانه181024FAJournal Article20100125چکیده
هدف از نگارش این مقاله بررسی اشتقاق دو واژۀ ایرانی میانه، یکی از زبان فارسی میانه و دیگری از زبان سغدی میباشد. برای واژۀ فارسی میانۀ madrm تاکنون اشتقاقی ارائه نشده و اشتقاق پیشتر ارائه شده برای واژۀ سغدی mazn نیز مورد تردید نگارندۀ این مقاله میباشد. با بررسی متنهای حاوی این دو واژه و در نظر گرفتن فرایندهای واجی در دو زبان فارسی میانه و سغدی برای هر یک از این دو واژه اشتقاقی پیشنهاد شده است. دلیل اینکه چرا از میان واژههای بسیار این زبانها این دو واژه انتخاب شدهاند اولین جزء آنها است که به نظر نگارنده حرف اضافۀ اوستاییma میباشد. این دو مورد تنها شاهدهای وجود این واژۀ ایرانی باستانی در زبانهای ایرانی میانه میباشند.https://perlit.tabrizu.ac.ir/article_1024_ed3bb78942094560f429d39131efbd94.pdfدانشگاه تبریززبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز)2251-79795321520100723بررسی بوطیقای عبدالرزاق بیگ دنبلی در مثنویهای ناز و
نیاز و سلیم و سلمی*9261025FAJournal Article20091010چکیده
در این مقاله قصد نگارنده این است که هنر شاعری عبدالرّزّاق بیگ دنبلی، متخلّص به مفتون را در دو منظومة عاشقانهاش از زوایای مختلفی از قبیل عاطفه، تخیل، موسیقی، زبان و شکل مورد بررسی قرار دهد و توان شعری، میزان تقلید یا ابتکار، و در نهایت درجة اعتبار و اصالت شعر او را با تکیه بر شواهد گوناگون آشکار سازد. و در ضمن این تحلیل، خوانندگان آثار ادبی را با دو مثنوی فوق-که اخیراً به زیور تصحیح آراسته شدهاند- آشنا گرداند.https://perlit.tabrizu.ac.ir/article_1025_e6003cc4135b6bcad8fb7f680f1de8ee.pdfدانشگاه تبریززبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز)2251-79795321520100723بررسی مثل¬ها در شعر نو*27481026FAJournal Article20091125چکیده
مثلها، از جمله اجزای جدانشدنی فرهنگ و ادبیات در میان تمام ملل جهان است و در ادبیات ملتها، بیشمار مثل میتوان یافت که به خوبی نشاندهندة طرز تفکر، منش و نوع زندگی آنان در دورههای مختلف تاریخی است. مثل و شعر فارسی ارتباط متقابل با هم دارند. در دورههای مختلف شعر فارسی، شاهد ترویج مثلهای فراوانی از طرف شاعران هستیم. میتوان از دورة موسوم به سبک هندی یا اصفهانی و پس از آن از شعر نو یاد کرد. با توجه به تحول اساسی در شعر فارسی که قسمتی از آن، نتیجة تغییر و تحول در تفکر و شیوة زندگی ایرانیان پس از مشروطه است و جایگزینی شعر نو به جای شعر سنتی، برخی از بندها، مصراعها و بیتهایی از شاعران معاصر، به عنوان"مثل" به کار میرود. در این مقاله با پژوهش در آثار یازده تن از شاعران معاصر، مثلها استخراج و حوزة کاربرد آنها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.https://perlit.tabrizu.ac.ir/article_1026_9262aef64ce86895483702a8ce90db84.pdfدانشگاه تبریززبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز)2251-79795321520100723«پری مار»*
(بازیابی یک اسطوره در ابیاتی از سنایی و خاقانی)49641027FAJournal Article20100113چکیده
ترکیب «پری مار» در ادبیّات منظوم فارسی، برای اوّلین بار در «حدیقة الحقیقة و شریعة الطریقة» سنایی غزنوی دیده میشود و بعد از وی، این ترکیب را فقط خاقانی شروانی به کار برده است. در متون منظوم دیگر، اثر و نشانی از آن نیست. در ادبیّات منثور فارسی نیز، این ترکیب به صورت «مارپری» در «داراب نامة» طرسوسی آمده است. با بررسی این ترکیب، میتوان به همانندیهای آن با اسطورة «گرگن مدوزا» از اساطیر کهن یونان و «دهاک» (= ضحّاک) اسطورة ایرانی دست یافت. نوشتة حاضر در حد توان در روشنگری این مسئله کوشیده است.https://perlit.tabrizu.ac.ir/article_1027_8ccf66dda79a3b542d9654d5b7d873b8.pdfدانشگاه تبریززبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز)2251-79795321520100723نسخۀ مثنوی مورّخ 677 قونیه و چاپهای متعدّد مبتنی بر آن*651001028FAJournal Article20090422چکیده
در میان متون بیشمار ادب فارسی، مثنوی مولانا جزو نادر متنهایی است که از لحاظ باقی ماندن نسخههای معتبر و اهتمام به تصحیح آن، خوشفرجام و دوستکام بوده است. زمانی که نیکلسون به تصحیح آن همّت گماشت و مجلّدات نخستین آن را چاپ کرد (1925) هنوز بسیاری از متنهای مهم، ناشناخته در گوشۀ کتابخانهها گرد و خاک میخوردند. با اینکه نیکلسون قبل از شروع به کار تصحیح، سعی کرده بود همۀ نسخههای معتبر شناخته شده را گرد آورد ولی در حین تصحیح بود که به وجود نسخههایی از قرن هفتم و نزدیک به زمان آفرینش متن پی برد که یکی از آنها نسخۀ مورّخ677 محفوظ در موزۀ آرامگاه مولانا در قونیه بود. نیکلسون بعد از دریافت و ارزشیابی نسخه به اهمّیت آن پی برد و در چاپ دفتر سوم به بعد آن را اساس قرارداد و برای نشان دادن تفاوتهای ضبط آن با دو دفتر 1و2 ضمیمههایی افزود.
این نسخه در سال1371 به همّت نصرالله پورجوادی و متخصّصان فنّی مرکز نشر دانشگاهی و همکاری توفیق سبحانی به صورت عکسی (فاکسیمیله) به چاپ رسید و در دسترس پژوهشگران و علاقهمندان مولوی قرار گرفت.
به جهت جایگاه بیبدیل این نسخه در حفظ صورت و قرائت درست مثنوی، چند تن از مثنوی پژوهان همزمان اقدام به چاپ آن کردند.
این مقاله هزارو سیصد بیتِ آغازین دفتر اوّل را در شش چاپ مبتنی بر تک نسخۀ قونیه ـ که گاهی ضبطهای چاپ نیکلسون را نیز به عنوان نسخه بدل در حاشیه افزودهاند ـ مقایسه و با چاپ عکسی مقابله کرده و اختلافها را بیت به بیت آورده است. این اختلافها به قرائت متفاوت از ضبطی واحد، اختلاف سلیقۀ مصحّحان در حفظ یا تغییر شیوۀ خط و طرز تلفّظ کلمات، بیدقّتی در مراحل حروفچینی و اغلاط چاپی و... مربوط میشود.
این مقابله نشان داده است که در چاپهای اخیر، در قرائت متن بیش از آنکه چاپ عکسی مورد مراجعه باشد، به چاپهای حروفی قبلی نسخۀ قونیه و نیکلسون مراجعه شده است.https://perlit.tabrizu.ac.ir/article_1028_1d7cdf13f7cbfa093ebc16926fd6e294.pdfدانشگاه تبریززبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز)2251-79795321520100723سرود زندگی
تأملی در محتوا و مبانی جمالشناختی ادبیات کارگری*1011321029FAJournal Article20100123چکیده
ادبیات کارگری یا شعر کارگری صلای آزادی، اصلاح و بهبود زندگی تودههای نادار جامعه را بر زبان دارد و واماندگی، فقر و رنج کارگران و دیگر زحمتکشان مردم را موضوع خود قرار میدهد. شعری است که در آن هیچ پدیدة زشت و زیبا از دیدگان تیزبین شاعر پنهان نمیماند و خیلی از موضوعاتی که دیگران به راحتی از کنار آن میگذرند، شعر آفرین میگردد. در شعر قبل از مشروطیّت نیز انعکاس زندگی مشقّتبار و طاقتفرسای طبقة رنجبران را میبینیم، امّا چنین اشعاری هرگز از سر اعتراض و آگاهی تودههای زحمتکش سروده نشده است. ستمی که در این اشعار مطرح است، ستمی است عارضی و حاصل صعوبت کار، نه ستم اجتماعی و ناشی از رابطة کارگر و کارفرما و از مقولة تجاوز مباشر و کد خدا؛ و در نهایت شعر با دعوت رنجبران به سکوت و بردباری در برابر قضا و قدر و سرنوشت محتوم پایان میپذیرد. گفتنی است جنبههای سیاسی و اجتماعی ادبیّات کارگری جنبههای هنری آن را تحت الشّعاع خود قرار میدهد. اهداف مکتبی سرایندگان و عمر کوتاه دورههای آزادی قلم و بیان، فرصت چندانی برای تجربههای بادوام و مستمر هنری در این عرصه باقی نگذاشته است که این مقاله در پی آن است، محتوا و مبانی جمالشناختی ادبیات کارگری را با استناد به آثار موجود در این زمینه از مشروطیت تا کودتای 28 مرداد 1332 مورد بررسی قرار دهد.https://perlit.tabrizu.ac.ir/article_1029_633c406e8f47a7da0e046c0e95fc4024.pdfدانشگاه تبریززبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز)2251-79795321520100723گاو؛ مسخ*
مقایسة شیوة پردازش شخصیت در گاو ساعدی و مسخ کافکا11561030FAJournal Article20090928چکیده
«گاو»، اثر غلامحسین ساعدی و «مسخ»، نوشتة فرانتس کافکا از جمله آثار داستانی کوتاه معاصر به شمار میروند که دارای ژرفساختی کاملاً شبیه به یکدیگرند. این دو اثر در واقع بیانی اکسپرسیونیستی از جامعة عصر ساعدی و کافکاست که میکوشد با رویکردی جادویی، رئالیسم ترس و خفقان و استبداد حاکم بر ایران بعد از کودتای 28 مرداد و پراگ 1900 را به تصویر کشد. این دو اثر، با وجود داشتن ژرفساخت یکسان، در حوزة شیوة شخصیتپردازی، کاملاً با یکدیگر متفاوتاند؛ کاربرد گفتگو در مقایسه با سایر شگردهای پردازش شخصیت، بسامدی بسیار اندک در این مسخ دارد و در مقابل، توصیف با دامنة کاربرد وسیع، منطق حاکم بر شیوة شخصیتپردازی آن به شمار میرود.
«مسخ» به عنوان یکی از آثار برجستة ادبیات جهان، مورد توجه بسیاری از ناقدان و نویسندگان از جمله ولادیمیر ناباکوف قرار گرفته است. دربارة «گاو» اثر ساعدی نیز بسیاری سخن گفتهاند اما در هیچ یک از آثار مذکور، به طور مبسوط به بررسی شگردهای شخصیتپردازی در داستان کوتاه «گاو» و مقایسة آن با «مسخ» کافکا پرداخته نشده است؛ از این روی، در پژوهش حاضر عوامل مؤثر در پردازش شخصیت در دو اثر داستانی «گاو» و «مسخ» مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است.https://perlit.tabrizu.ac.ir/article_1030_dfd068e57a0f03e91b2cdb0f5dfb5e70.pdf